OSMANLI DEVLETİ YENİLEŞME HAREKETLERİ (1703-1876)

“Zorunlu askerlik” ya da “vatandaş askerliği” olarak bilinen uygulama kitle ölçeğinde ilk kez Fransa’da başlamış oldu ve sağlık problemi bulunmayan 18­-25 yaş arası bütün genç erkekler askerlikle mükellef tutuldu.

17 Haziran 1826’da Yeniçeri Ocağı’nın resmen kaldı­rıldığına dair ferman ve mahkeme ilâmı yayınlandı.

Asâkir-i Mansure-i Muhammediyye: Kelime manası olarak “Hz. Muhammed’in Muza er Askerleri” demektir. Yeni ordunun adında zafere vurgu yapılması, Osmanlı devlet adamlarının güçlü bir orduya sahip olma beklentilerinin ifadesidir. Ordunun adında “Hz. Muhammed’in askerleri” ibaresinin geçmesi ise, hem halkın askerliğe olan meylini arttırmak hem de Avrupai tarzda talimin İslâm’a aykırı olduğu propagandasının önüne geçmek için tercih edilmiş olmalıdır. 1843 yılından itibaren bu ismin yerine düzenli ordu manasına gelen Asâkir-i Nizamiyye kullanılmıştır.

Ta­ bura binbaşı ve tertibe de miralay (albay) komuta edecekti.

Son olarak 1836 yılında ordunun en tepe komuta noktasına müşir (mareşal) rütbesi verilerek hiyerarşik silsile tamam­landı.

Geç Osmanlı askerî tarihinde 1826­-1839 arasındaki bu ilk dönemi takip eden ikinci aşama Osmanlı tarihinde Tanzimat dönemi olarak bilinen 1839­-1876 arasıdır.

II. Mahmud’un yerine tahta geçen oğlu Sultan Abdülmecid’in saltanatının (1839­1861) hemen başında, 3 Kasım 1839’da ilân edilen Gülhane Hatt-ı Hümayunu veya Tanzimat Fermanı olarak bilinen siyasi belge ile, padişah, bürokrasi ve halk arasındaki ilişkiler hukuk çerçevesinde yeniden ele alındı.

Bunlardan ilki, alay çavuşu, cephaneci çavuş, başçavuş, sıra çavuşu ve bölük eminini; ikincisi, mülâzım, yüzbaşı ve kolağası rüt­ belerini; üçüncüsü, alay emini, binbaşı, kaimmakam (yarbay) ve miralay (albay) rütbelerini ve nihayet dördüncüsü de, en tepedeki “paşa” olarak da anılan mirliva (tuğgeneral), ferik (korgeneral) ve müşir (mareşal) rütbeli generalleri kapsıyordu.

İlk kanundan yaklaşık 25 sene sonra, Avrupa ve Rusya ile aynı tarihlerde Os­ manlı Devleti’nde de yeni bir Kur‘a Kanunu yayınlandı. 1870 tarihli bu kanunla muvazzaf askerlik süresi 4 yıla indirildi.

Bilindiği gibi zırhlı muharebe gemisi dünyada ilk kez 1861’de yapıldı.

“zorunlu askerlik” ya da “vatandaş askerliği” olarak bilinen uygulama kitle ölçeğinde ilk kez Fransa’da başlamış oldu ve sağlık problemi bulunmayan 1825 yaş arası bütün genç erkekler askerlikle mükellef tutuldu.

Uzun süre bastırılamayan Yunan İsyanı’nın Avrupalı güçlerin taraf olmasıyla diplomatik bir krize dönüşmesi, II. Mahmud’un bir süredir hazırlığını yaptığı Yeniçeri Ocağı’na hakim olma planını açığa çıkardı.

II. Mahmud 17 Haziran 1826’da Yeniçeri Ocağı’nın resmen kaldırıldığına dair ferman ve mahkeme ilâmı yayınlandı.

Esâme ya da diğer adıyla esâme tezkeresi, yeniçerilere ulûfelerinin, yani maaşlarının ödenmesi için düzenlenmiş olan resmi evraktır.

Asâkir-i Mansure-i Muhammediyye başlangıçta 12.000 mevcutlu profesyonel bir ordu olarak planlandı. Kısa sürede hazırlanan Asâkir-i Mansure Kanunnamesi ile ordunun hiyerarşisi belirlendi. En üst komutanı serasker olup ilk serasker
Ağa Hüseyin Paşa oldu.

II. Mahmud’un yerine tahta geçen oğlu Sultan Abdülmecid’in saltanatının (1839-1861) hemen başında, 3 Kasım 1839’da ilân edilen Gülhane Hatt-ı Hümayunu veya Tanzimat Fermanı olarak bilinen siyasi belge ile, padişah, bürokrasi ve halk arasındaki ilişkiler hukuk çerçevesinde yeniden ele alındı.

Sultan Abdülaziz dönemi, Osmanlı ordu ve donanmasının doğrudan dış alımlarla donatılmasının en ileri noktasını teşkil eder.

Osmanlı devlet adamlarının kendi ordularında da görmek istedikleri başlıca özelliklerdi. III. Selim’in 1792’de kurduğu Nizam-ı Cedid ile 1807’de tahttan indirilmesinden sonra Alemdar Mustafa Paşa’nın oluşturduğu Sekban-ı Cedid birliklerinde de bu ilkeler esas alınmış; ancak, her iki deneme de yeniçerilerin başını çektiği ayaklanmalarla ortadan kaldırılmıştı.

Yeni birliklerin eğitime başlamasından üç haf­ta sonra beklenen oldu. Gidişatın kendi lehlerine olmadığını düşünen yeniçeriler 14 Haziran 1826 akşamı son kez ayaklandılar.

Zzorunlu askerlik ya da vatandaş askerliği olarak bilinen uygulama kitle ölçeğinde ilk kez Fransa’da başlamış oldu ve sağlık problemi bulunmayan 18-25 yaş arası bütün genç erkekler askerlikle mükellef tutuldu.