OSMANLI DEVLETİ YENİLEŞME HAREKETLERİ (1703-1876) - Deneme Sınavı - 9

19. yüzyılda yerli sermayeyi, iktisadi yapıyı, şirketlerin gelişimini ve devletin bir iktisadi siyaset belirlenmesini engelleyici bir konum kazanan kapitülasyonlar, yabancı devletlerin ülkenin iç işlerine karışmak için kullandıkları bir araca dönüştü. 1856 Paris Kongresi’nde konuyu gündeme getiren Âli Paşa’nın, kapitülasyonların ülkenin gelişimini engelleyip hükümetin nüfuzunu kırdığını belirtmesi üzerine, yeniden gözden geçirilmeleri hususu kongre de onaylandı; ancak daha sonra İstanbul’da toplanması gereken konferans gerçekleşmediği için bu girişimden bir sonuç çıkmadı. Âli Paşa, 7 Temmuz 1867’de, devletin hükümranlık haklarına aykırı olan imtiyaz iddialarının reddedileceğini elçiliklere bildirdi. Doğru cevap B’dir.

İlk dönemlerden beri hayli karmaşık bir yapı gösteren Osmanlı para sistemi 19. yüz yılın başlarında da bu vaziyetini korumaktaydı. İlk Osmanlı gümüş sikkesi olan akçe 1326’da Orhan Bey ve ilk altın para ise Fatih Sultan Mehmed dönemin de basıldı. Doğru cevap A’dır.

İltizam Sisteminin özü güncel ifadeyle devletin vergi sistemini özelleştirmesidir. Maliyenin, kendisine ait belli bir geliri (mukataa) belirli bir süre ve yıllık bir bedel karşılığında kârı ve zararı kendisine ait olmak ve bedelin bir bölümünü peşin almak koşuluyla ve müzayedeyle özel bir şahsa devretmesidir. Bu işi yapan kişiye mültezim denirdi. Bu sistem Tanzimat’ın ardından iki yıl kadar kaldırıldı; ancak, 1842’de tekrar uygulanmaya konularak devletin sonuna kadar varlığını sürdürdü. Doğru cevap D’dir.

Tanzimat’la beraber yüzünü Avrupa’ya çeviren Osmanlı Devleti’nde, diğer alanlar da olduğu gibi, ticari alanda da kanunlar tercüme edilerek problemler Batı hukukuna göre tanımlanmaya başlandı. Ayrıca, Ticaret Nezareti kurularak Beylikçi’nin yürüttüğü Avrupa tüccarlarının işlemleri de nezaretin sorumluluğuna verildi. Ardından Osmanlı ve yabancı uyruklu tüccarlar arasındaki anlaşmazlıklara bakmakla görevli Ticaret Mahkemesi (Ticaret Meclisi) oluşturuldu. Ticari davalar görülürken Avrupa ve Hayriyye tüccar temsilcileri de mahkemede hazır bulunurdu. Doğru cevap C’dir.

1851’de Hindistan yolunu kısaltmak amacıyla İskenderiye ve Kahire üzerinden Kızıldeniz’e varacak bir demir yolu imtiyazını Osmanlı hükümetini devreden çıkartarak Mısır Valisi Abbas Paşa’dan alan İngilizler, iki devlet arasında büyük bir diplomatik krize neden oldu. Neticede, padişah fermanıyla imtiyazın verilmesi üzerine başlayan ve İskenderiye ile Kahire arasındaki 211 km’lik kısmı 1856’da tamamlanan bu hat, Osmanlı Devleti’nde inşa edilen ilk demir yolu olup Süveyş Kanalı’nın açılmasından sonra önemini ve işlevini yitirdi. Doğru cevap C’dir.

Maliyenin yaşadığı krize Kırım Savaşı’nın getirdiği ekstra maliyet de eklenmişti. Dolayısıyla ortada dış borç dışın da bir alternatif de yoktu. 1854’te uzun görüşmeler neticesinde İngiliz hükümetinin desteğiyle ve Londra’da Palmer ve Paris’te Goltschmidt Şirketlerinin aracılığıyla üç milyonu hemen ve iki milyonu da gerektiğinde kullanılmak üzere toplam beş milyon sterlin borçlanıldı. Doğru cevap E’dir.

Dünya barışı, ancak adaletle sağlanabilir
Dünya, duvarı devlet olan bir bahçe gibidir
Devletin düzenleyici gücü kanundur
Kanunun koruyucusu güçlü bir iktidardır. Doğru cevap C dir

Osmanlı yönetim felsefesine göre daire-i adliyyenin halkalarını oluşturan; adalet, kanun, mutlak iktidar, ordu, servet ve halk, sosyal yapının ve işleyişinde temel dayanaklarını oluştururdu. Doğru cevap B dir.

Başında padişahın bulunduğu askeri sınıfın görevi, ülkenin adil bir biçimde idaresini sağlamak, devleti ve toplumu dış tehlikelerden korumaktı. Doğru cevap D dir.

esnek sistemin açık kapı bıraktığı kanallardan, “dikey haraketlilik” ya da hoş bir benzetmeyle “Alaaddin’in lambası hareketliliği” sayesinde, en alt sosyal sınıftan en üst idari mevki olan sadrazamlığa kadar yükselmek ve dolayısıyla askeri (yönetici) zümreye katılmak mümkündü. Doğru cevap A dır.

18. yüzyıldan itibaren “millet” şeklinde adlandırılanbu dini cemaatler, kendi kültür, inanç ve adetlerine göre serbestçe yaşar ve ticari faaliyetlerini mevcut kanunlar çerçevesinde yerine getirirlerdi. Millet Sistemi olarak adlandırılan bu idari ve sosyal örgütlenme modelinde, her millet
kendi inanç ve gelenekleri etrafında ayrı bir topluluk olarak tanımlanmıştı. Doğru cevap E dir.

17. yüzyılda Anadolu’da siyasi, ekonomik ve sosyal düzeni alt üst eden ve Celâlî isyanları denilen kargaşa dönemi, üretim ve tüketim ilişkilerini ciddi bir biçimde etkiledi. Doğru cevap A dır.

Yabancı elçiliklerin de bulunduğu Beyoğlu semti, iktisadi ve siyasi gücün sembolü olarak 19. yüzyıl boyunca gelişti. 1858’de Altıncı Daire-i Belediyye ismiyle Paris belediyesi model alınarak oluşturulan ilk modern belediye teşkilâtı burada kuruldu ve Beyoğlu yüzyılın sonlarına doğru Avrupa kentlerinin görüntüsüne büründü. Doğru cevap C dir

Osmanlı Devleti’nde bugünkü anlamda bir posta teşkilatı kurulması yönündeki çalışmalar II. Mahmud devrinde başlatıldı. 1832’den itibaren yapımına başlanan posta yollarıyla ilgili altyapı tamamlandıktan sonra, Sultan Abdülmecid devrinde Ekim 1840’ta Posta Nezareti kuruldu. Doğru cevap B dir.

Kefalet uygulaması, kolektif bilinç, dayanışma ve karşılıklı sorumluluk duygusunun oluşmasını sağlamanın yanı sıra, vergilerin eksiksiz bir şekilde toplanması, huzur ve güvenliğin temini bakımından da hayati önem taşırdı. Doğru cevap E dir.

Osmanlı Devleti’nde İlk örgütlü işçi ey.emi olarak 1863’te Zonguldak kömür madeni işçilerinin iş bırakması görülüyor. Doğru cevap D dir

Bursa İpek Fabrikası Fransız teknolojisinden faydalanılarak 1845 yılında kurulmuştur. Doğru cevap A'dır.

Islah-ı Sanayi Komisyonu’nda şirket sermayelerinin hisse senedi çıkarılarak toplanması, Avrupa’dan getirtilen makinelerden vergi alınmaması, şirketlere ücretsiz arsa verilmesi, devletin ihtiyacı olan ürünleri bu şirketlerden satın alması ve komisyonun şirket mallarını kalite yönünden de denetlemesi kararlaştırıldı. Doğru cevap B'dir.

1838’de Hariciye Nezareti’ne bağlı olarak ülkede ticaret, sanayi ve tarımı geliştirmek için çalışmalar yapmak amacıyla Ziraat ve Sanayi Meclisi (Meclis-i Umur-i Nafıa) oluşturuldu. Doğru cevap D'dir.

1838’de devletin hububat gibi bazı stratejik ürünleri kendi belirlediği fiyat üzerinden satın alma yönündeki tekeline son verip piyasa ekonomisine geçmesi ve tarımsal ürünlerin ticaretini serbestleştirmesi, tarımın gelişmesi açısından önemliydi. Doğru cevap D'dir.