OSMANLI DEVLETİ YENİLEŞME HAREKETLERİ (1703-1876) - Deneme Sınavı - 7

İthalat ve ihracat vergilerinde Osmanlı üreticileri aleyhinde olan bu oranlar, sonraki dönemlerde anlaşmayı tartışmalı hale getirdi ve tartışmalar anlaşmanın Osmanlı sanayii için yıkıcı bir etki yaptığı noktasında yoğunlaştı. Ayrıca, İngiliz­ ler, İngilizce metinde olup Türkçe metinde bulunmayan “oradaki her türlü ticaret” ibaresini kullanarak ülkedeki iç ticarete de girdiler. Oysa o zamana kadar yabancı­ lar ülke içerisinde ticari faaliyette bulunamazlardı. Osmanlı hükümeti bu madde­ ye itiraz ettiyse de fiili durumu kabul etmek zorunda kaldı. Böylece yabancı tüccar iç ticarete girip büyük kazançlar elde ettiği gibi, kapitülasyonlara dayanarak devle­ tin denetimini, hukukunu ve kendilerini vergilendirmesini reddetti; bu durumda vergi veren ve devletin denetimine tabi olan yerli girişimcilerin yabancılarla reka­ bet imkânı ortadan kalktı.

Özellikle 1826­1856 arasında gerçekleştirilen kapsamlı reformlarla, klasik Os­ manlı düzeni zihniyet ve kurumlarıyla birlikte dönüştürüldü. Devlet, bu süreçte uygulamaya koyduğu yeniliklerin kamuoyunda ne tür etki ve tepkiler yarattığını belirlemek amacıyla ve hafiyeler aracılığıyla havadis jurnalleri adı verilen istihba­ rat raporları hazırlattı. Dolayısıyla kamuoyunun bakışının doğrudan ve kontrollü bir biçimde idari birimlere ulaştırıldığını söylemek mümkündür.