OSMANLI DEVLETİ YENİLEŞME HAREKETLERİ (1703-1876) - Deneme Sınavı - 15

Rüştiyeler (ortaokullar) II. Mahmud döneminden itibaren açılmaya başladı

Tanzimat Fermanı'nında eğitimle ilgili bir vaadden söz edilmemektedir. ancak Padişah Abdülmecid 1845'te yayınladığı bir fermanda eğitimle ilgili reformlar yapılmasını ister.

Tanzimat Fermanı, dış kamuoyunda farklı tepkiler aldı. Nitekim, İngiliz ve Fransız kamuoyu fermanı olumlu buldu; Avusturya ve Rusya ise, olumsuz ve ihtiyatla karşıladı. Avusturya Başbakanı Prens Metternich, ülkesinde de benzer isteklerle karşılaşabileceği endişesiyle ilân edilen reformları eleştirdi.

25 Ocak 1840 tarihinde çıkarılan ve muhassılların çalışma esaslarını belirleyen tüzükle, sancak merkezlerinde kendilerine yardımcı olmak üzere birer muhassıllık meclisinin (büyük meclis) kurulması ve yerel yöneticilerle müslim ve gayrimüslim halkın bu meclislerde temsil edilmesi; eyalet merkezlerinde de müşirin başkanlığında meclislerin kurulması; muhassıl bulunmayan kaza, kasaba ve köylerde ise beş üyeden oluşan “küçük meclisler” in teşkili; iltizamın kaldırılmasından dolayı oluşacak olan vergi kaybını telâfi etmek için halktan peşin
bir verginin alınıp bu miktarın daha sonra belirlenecek olan gerçek vergiden düşülmesi kararlaştırıldı.

Hükümet, yaptığı düzenleme ve yeni uygulamaları resmi gazete olan Takvim-i
Vekayi ve 31 Temmuz 1840’tan itibaren İngiltere uyruklu W. Churchill tarafından devletin de desteğiyle çıkarılmaya başlanan Ceride-i Havadis’le halka ve yetkililere ulaştırmaya çalıştı.

Tanzimat Ferman müslim ve gayrimüslim bütün halkın; Islahat Fermanı ise, neredeyse sadece gayrimüslimlerin durumunu iyileştirmeyi amaçlamaktaydı.

Islahat Fermanı, 18 Şubat 1856’da, Paris Kongresi'nden  bir haf­ta önce yabancı
devletlerin temsilcileri, patrikler ve devlet ileri gelenlerinin katıldığı bir törenle Bâbıâli’de kamuoyuna duyuruldu.

Bursa, Tanzimat Fermanı'nın öncelikli olarak uygulandığı şehirlerden biridir. İstanbul'a yakın olması nedeniyle önem verilen yerlerden biri oldu.

Çıkarları zedelenen ulema, âyan ve hatta, valiler, Şeriat’ın çiğnendiğini ve Müslümanların "gâvurlarla" aynı seviyeye getirildiğini belirterek halkı tahrik etti.

Tanzimat Fermanı’nda öngörüldüğü üzere yeniden düzenlenerek üye sayısı ve
yetkileri arttırılan Meclis-i Vâlâ, Hariciye Nezareti’yle birlikte reformlar için çok
önemli bir misyon üstlendi ve Tanzimat’ın ilk on beş yılında yapılan hemen bütün
yenilikler bu iki kurumun öncülüğündegerçekleştirildi.

Tanzimat Fermanı, 3 Kasım 1839'da Padişah Abdülmecid tarafından ilan edildi.

Devletin 1843’te inşasına başladığı İzmir Kâğıt Fabrikası, üç yıl içerisinde üretime geçmesine ve gümrük ve vergi muafiyeti gibi teşviklere rağmen, kötü yönetim, kalite sorunu ve Avrupa ürünleriyle rekabet edememe gibi etkenler yüzünden 1855’te kapanmak zorunda kaldı.

Devletin sanayi girişimlerinden vazgeçmesinden sonra, 1864’te sanayii desteklemek ve girişimcilere yol göstermek üzere Islah-ı Sanayi Komisyonu
kuruldu.

Yed-i Vahid, devletin Yeniçeri Ocağı’nı kaldırıp Asakir-i Mansure ordusunu kurmasından sonra hazineye gelir temin etmek üzere kereste, kömür, palamut, afyon, hububat gibi bazı maddelerin ticaretini bizzat yapmak üzere piyasaya
girmesi ve müdahalesi anlamında kullanılmaktadır.

Antlaşmayla Yed-i vahid usulü İngilizler için kaldırılmıştır.

1856 Paris Kongresi’nde konuyu gündeme getiren Âli Paşa’nın, kapitülasyonların
ülkenin gelişimini engelleyip hükümetin nüfuzunu kırdığını belirtmesi üzerine,
yeniden gözden geçirilmeleri hususu kongrede onaylandı; ancak daha sonra
İstanbul’da toplanması gereken konferans gerçekleşmediği için bu girişimden
bir sonuç çıkmadı.

Osmanlı maliyesinde kâğıt para Tanzimat’ın hemen ardından, Tanzimat’la birlikte
verilen sözlerin yerine getirilebilmesi, yani reformların finanse edilebilmesi
için çıkarıldı.

Osmanlı ülkesindeki ilk banka olan Dersaadet Bankası, devletin Avrupa’daki
harcama ve ödemelerinde bir sterlin 110 kuruş üzerinden ödeme yapmayı
üstlenen Galata’nın iki ünlü bankeri Jacques Alléon ve Emmanuel Baltazzi’nin
maliye ile olan ilişkileri neticesinde kuruldu

Islahat Fermanı’nda paranın istikrara ve maliyenin düzene kavuşturulabilmesi
için bankaların kurulması gerektiğine vurgu yapılır.

Osmanlı Bankası kâğıt para ve değerli kâğıt çıkarma imtiyazı da dahil bir devlet
bankası olarak faaliyet göstermekle yükümlüydü.