OSMANLI DEVLETİ YENİLEŞME HAREKETLERİ (1703-1876) - Deneme Sınavı - 12

Reşid Paşa’nın ölümünden sonra, genel olarak Bâbıâli’nin hâkimleri olan Fuad
Paşa’nın 1869’da ve Âli Paşa’nın da 1871’de vefat etmelerinin ardından, saray ve
Bâbıâli arasındaki iktidar mücadelesi yeniden başladı. 1871-1875 arasında sadaretin sekiz defa el değiştirmesi bu mücadelenin şiddetini göstermektedir. Sultan Abdülaziz’in 8 Eylül 1871’de sadarete atadığı Mahmud Nedim Paşa, düzenleme adı altında Âli Paşa’nın ekibini tasfiye ve merkez ile taşra bürokrasisini altüst etti; memurların bir kısmını görevlerinden aldı, bir kısmının yerlerini değiştirdi ve vilâyetlerin tahsisatını kıstı. Dış siyasette ise, Fuad ve Âli Paşaların Avrupa eksenli çizgisinden ayrılarak Rusya’ya meyletti.

Tanzimat Fermanı Sultan Abdülmecid döneminde ilan edilmiş, kendisi töreni Gülhane Köşkü’nden izlemiştir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Caize, üst düzey görevlere atanan kişilerin bu atama karşılığında padişaha, sadrazama ve maiyetine vermeleri gelenek olan ayni veya nakdi hediyeler için kullanılan bir tabirdi. Verilecek caizenin miktarı tevcih edilen makama göre değişir; caize, bazen tayinden önce de verilebilirdi. Doğru cevap D şıkkıdır.

Halkın can ve mal emniyetini sağlamak, merkez ve taşrada devleti temsil eden üst düzey görevlilerin fazla vergi talebiyle halka zulmetmelerini ve görevlerini kötüye kullanmalarını önlemek amacıyla, kadı, beylerbeyi ve sancakbeylerine hitaben çıkan padişah fermanlarına Adaletname adı verilirdi. Doğru cevap B şıkkıdır.

Çoğu kere beraber kullanılan Yurtluk-Ocaklık terimleri, toprağa tasarruf şeklini ifade eder. Yurtlukta, her hangi bir yerin gelirinin hayat boyu kullanılması; ocaklıkta, bu gelirin ve tasarrufun irsen çocuklara intikal ettirilebilmesi söz konusudur. Doğru cevap A şıkkıdır.

Redif Askeri, II. Mahmud döneminde Asakir-i Mansure Ordusu’na destek olmak üzere 1834’te oluşturulan ihtiyat askerinin genel adıdır. Redif birliklerinin her sancağın 23-32 yaşları arasındaki gençleri arasından kur’a ile belirlenerek oluşturulması kararlaştırılmıştı. Serasker Hüsrev Paşa’nın bu birliklerin teşkilinde büyük katkısı oldu. Anadolu ve Rumeli’deki redif taburları 1836’da müşirlerin
idaresine verildi. Doğu cevap E şıkkıdır.

Islahat Fermanı, 18 Şubat 1856’da, yabancı devletlerin temsilcileri, patrikler ve devlet ileri gelenlerinin katıldığı bir törenle Bâbıâli’de kamuoyuna duyuruldu ve böylece gayrimüslimlere bazı yeni haklar tanınarak yabancı güçlerin devletin iç işlerine müdahalesi önlenmek istendi. Doğru cevap C şıkkıdır.

Islahat Fermanı, Paris Anlaşması’nın 9. maddesinde söz konusu edilerek devleti taahhüt altına soktu; gayrimüslimlere verilen hakların uygulanmadığı gerekçesiyle yabancı devletlerin Osmanlı Devleti’nin iç işlerine müdahale etmelerine de zemin hazırladı. Doğru cevap D şıkkıdır.

1864’te Fransa’dan etkilenerek yapılan Vilâyet Nizamnamesi, önce pilot bölge olarak belli yerlerde uygulanıp başarılı olduktan sonra yavaş yavaş ülkeye yaygınlaştırıldı ve taşra teşkilâtı yeniden düzenlendi. Doğru cevap A şıkkıdır.

3 Şubat 1855’te rüşveti önlemek amacıyla Fransız kanunlarından ilham alınarak Men-i İrtikâb Kanunnamesi adıyla müstakil bir kanun hazırlandı. Doğru cevap C şıkkıdır.

Meclis-i Âli-i Tanzimat ve Mecelle Komisyonları ve Arazi Kanunnamesinin hazırlanmasıyla görevli heyete başkanlık yapan isim Ahmed Cevdet Paşa'dır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Doğru cevap D seçeneğ tahta geçtiği andan itibaren iç ve dış sorunlarla uğraşan
II. Mahmud, Yeniçeri Ocağı’nı ortadan kaldırdıktan sonra saray dahil, Osmanlı
merkez teşkilâtını tamamiyle değiştirip dönüştürdü. 1831’de sarayda önemli bir
müessese olan silâhtarlığı kaldırdı; ayrıca, Sırkitabeti’ni Mâbeyn Başkitabeti’ne
dönüştürerek sarayda bir sekretarya oluşturdu.
İki yıl sonra Mâbeyn Müşirliği’ni kurarak Enderun’un oda nizamını değiştirdi. Bunun yanında, Bâbıâli’de öteden beri var olan müesseselerin isimlerini değiştirerek görev alanları tanımlanmış ihtisas birimleri olan nezaretleri kurdu;
ayrıca, Meclis-i Vâlâ gibi yüksek meclislerin yanında, nezaretlere gördükleri işlerde yardımcı olmak üzere bazı daimi meclisler oluşturdu. Böylece devlet işlerini
mümkün mertebe ortak akılla karar altına almanın yolunu açtı. Ayrıca, Mayıs
1838’de biri ulema ve diğeri ise memurlar için olan iki ceza kanunu hazırlattı. Yine, Tanzimat Fermanı’ndan yaklaşık bir buçuk sene önce, 24 Mart 1838’de kurduğu Meclis-i Vâlâ’nın amacını, yapmayı düşündüğü ve “Tanzimat-ı Hayriyye” veya
“Tanzimat-ı Mülkiyye” olarak nitelendirdiği reformları müzakere etmek olarak
tespit etti. .

Doğru cevap C seçeneği olacak. Sayfa 89’da  “TANZİMAT ” konu başlığında “Tanzimat Fermanı’ndan yaklaşık bir buçuk sene önce, 24 Mart 1838’de kurduğu Meclis­i Vâlâ’nın amacını, yapmayı düşündüğü ve “Tanzimat­ı Hayriyye” ve ya “Tanzimat­ı Mülkiy ye” olarak nitelendirdiği reformları müzakere etmek olarak tespit etti.” Şeklinde ifade edilmiştir.

Doğru cevap E seçeneği olacak. Sayfa 90’da  “Tanzimat Fermanı’nın Hazırlanışı “ konu başlığına tekrar bakarsak A,B,C,D seçeneklerinde verilenlerin hepsinin doğru olduğu görülecektir.

Doğru cevap C seçeneği olacak. Sayfa 90’da  “Tanzimat Fermanı’nın Hazırlanışı “Sultan Abdülmecid’in yayımladığı cülûs hatt­ı hümayun kararlarının 17 Temmuz 1839’da yayınlanmış  olduğu görülecektir.

Doğru cevap E  seçeneği olacak. Sayfa 91’de  “Tanzimat Fermanı’nın İlânı ve Kapsamı “konu başlığında “Kur’an hükümlerine ve Şeriat’e uyulduğu için devletin güçlü, ülkenin bayındır ve halkın refah için de olduğu; ancak, yüz elli seneden beri bunlara uyulmadığı için bu görüntünün zayıflık ve fakirliğe dönüştüğü; coğrafî konumu, arazilerinin verimliliği ve halkının çalışkanlığı göz önünde tutulduğunda ve gerekli önlemlerin alınması durumunda beş ­on yıl içerisinde eski durumuna kavuşacağı tespitiyle başlar” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap B seçeneği olacak. Sayfa 95’ te “ISLAHAT FERMANI - Uluslararası Baskılar ve Fermanın Hazırlanışı   “konu başlığında “Şer’i bir vergi olan cizye konusu çok hassas bir sorun olduğu için mecliste bununla ilgili ayrı bir oturum yapıldı ve Hz. Ömer’in Beni Tağlib kabilesine yaptığı özel bir  uygulama örnek gösterilerek cizyenin iane-i askeriyye adıyla tahsili kararlaştırıldı.”  Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap D seçeneği olacak. Sayfa 98 de “ISLAHAT FERMANI - Fermanın Uygulanışı “konu başlığında “Tanzimat’tan sonra karışmış ve isyanlara sahne olmuş olan Lübnan’da Marunîlerle Dürzîler arasında meydana gelen olaylara Avrupalı devletler müdahale etti ve 1861’de Lübnan için özel bir nizamname çıkarılarak mutasarrıflığına bir Hıristiyan atandı.”  Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap A seçeneği olacak.  Sayfa 100’de “TANZİMAT’TAN  SONRA YAPILAN HUKUKİ DÜZENLEMELER “konu başlığında “Tanzimat Fermanı’yla ilân edilen can, mal, ırz ve namus dokunulmazlığı, müslim gayri müslim her kesin kanun önün de eşit olması ilkelerine uygun olarak 3 Mayıs 1840’ta 41 maddelik bir Ceza Kanunu hazırlanıp yayımlandı. “ Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap A seçeneği olacak.  Sayfa 100’de “TANZİMAT’TAN  SONRA YAPILAN HUKUKİ DÜZENLEMELER “konu başlığında “3 Şubat 1855’te rüşveti önlemek amacıyla Fransız kanunlarından ilham alınarak Men­i İrtikâb Kanunnamesi adıyla müstakil bir kanun hazırlandı. “ Şeklinde açıklanmıştır.