OSMANLI DEVLETİ YENİLEŞME HAREKETLERİ (1703-1876) - Deneme Sınavı - 11

Doğru cevap D seçeneği olacak. Sayfa 101’de “TANZİMAT’TAN  SONRA YAPILAN HUKUKİ DÜZENLEMELER “konu başlığında “1807 tarihli Fransız Ticaret Kanunu’nun birinci ve üçüncü bölümlerinin alınmasıyla 26 Temmuz 1850’de oluşturulan Kanunname­i Ticaret, özel hukuk alanın da yapılan ilk kanundur. “Şeklinde açıklanmıştır.

Gülhane Hatt-ı Hümayunu’yla  genellikle Tanzimat Fermanı ismiyle bilinmekte ve Tanzimat döneminin başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Yanıt A'dır.

Tanzimat’ın ilânından önce Sultan Abdülmecid’in emri üzerine Sadrazam Hüsrev Paşa’nın başkanlığında Bâbıâli’de bir Meşveret Meclisi toplandı. 38 üst düzey bürokrat ve din âliminin katıldığı bu mecliste oy birliğiyle kabul edilen ve padişah tarafından da onaylanan mazbatada yer alan temel ilkeler, daha sonra Gülhane Hatt-ı Hümayunu adıyla neşredildi. Yanıt B’dir.

Tanzimat Fermanı 3 Kasım 1839'da, Sultan Abdülmecid Dönemi'nde ilan edilmiştir. Yanıt C'dir.

Siyasi ve stratejik açıdan merkezle bağları sorunlu olan yerlerde Tanzimat’ın uygulanması zamana yayıldı; zira, hükümetin korkusu, isyan çıkarmak için çalışanların yeni sistemi bahane ve kendilerine vesile etmesiydi. Nitekim, bu endişeyle uygulamanın geciktirildiği hemen her yerde hükümetin öngördüğü üzere isyanlar ve ciddi sorunlar meydana geldi. Başlangıçta uygulamaya dahil edilmeyen Bosna-Hersek’te 1850’de Tanzimat uygulanmaya başlandıktan hemen sonra isyanlar çıktı ve uzun süre devleti meşgul etti. Yanıt C'dir.

Tanzimat Fermanı’nda belirlendiği üzere, valilere sadece eyaletin güvenliğiyle ilgili konular bırakılarak iltizam usulü kaldırıldı; vergi toplama görevi ise, merkezden geniş yetkilerle gönderilen muhassıllara verildi. Bu düzenlemelere uygun olarak 19 Ocak 1840’ta Tanzimat’ın uygulandığı yerlerin (dâhil-i daire-i Tanzimat) mali işleriyle ilgilenmek üzere Maliye Nezareti yeniden kuruldu; eski sistemin uygulandığı alanlar ise Hazâin-i Âmire Def­terdarlığı’nın sorumluluğunda bırakıldı. Ancak, bu iki başlı yönetim maliyedeki istikrarsızlığı ve kargaşayı daha da arttırdığı için Nisan 1840’ta def­terdarlık kaldırılarak Maliye Nezareti tekrar mali işlerin tek sorumlusu oldu. Yanıt A’dır.

Islahat Fermanı, 18 Şubat 1856’da yabancı devletlerin temsilcileri, patrikler ve devlet ileri gelenlerinin katıldığı bir törenle Bâbıâli’de kamuoyuna duyuruldu. Yanıt D’dir.

Tanzimat Fermanı iç dinamiklerin zorlamasıyla, Islahat Fermanı ise, tamamen dış baskıların ve yabancı elçilerle yapılan müzakerelerin sonucunda ortaya çıkmıştır. Yanıt C’dir.

Bâbıâli’de Sami Paşa, Mümtaz Efendi, Suphi Bey ve Ahmed Refik Bey’den oluşan bir komisyon kurulmuş ve fermanın maddelerinin uygulanmasına öncelikle Hüdavendigâr sancağından başlanmasına karar verildi. Yanıt E'dir.

Tanzimat’tan sonra Osmanlı Devleti’nde bir medeni kanun ihtiyacı gündeme geldi ve Ahmed Cevdet Paşa’nın başkanlığında kurulan Mecelle Komisyonu, yaklaşık sekiz senelik bir çalışmanın sonucunda eksik de olsa Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye’yi hazırladı.Yanıt D’dir.

Osmanlı hukukunu yeni duruma uygun hâle getirilmek amacıyla bir takım düzenlemeler yapıldı. Meclis-i Âli-i Tanzimat’ta Ahmed Cevdet Paşa’nın başkanlığında bir komisyon kuruldu ve 9 Ağustos 1858’de, 1810 tarihli Fransız Ceza Kanunu’nun âdeta bir özet tercümesi olan 264 maddelik Ceza Kanunname-i Hümayunu hazırlandı. Yanıt E'dir.

Doğru cevap D'dir.

30 Kasım 1875’te Ahmed Cevdet Paşa’nın atanmasıyla birlikte Adliye Nezareti kurularak hükümette bir nazırla temsil edilmeye başlandı.

Osmanlı ordusuna komutan yetiştirecek Mekteb-i Harbiyye, yani Harp Okulu, 1835 yılının ortalarında geçici olarak Râmi Kışlası içindeki odalarda faaliyete geçti. İlk yıllarda ulema ağırlıklı hoca kadrosu olan ve Maçka Kışlası tahsis edilen mektepte 1836 sonlarında eğitime başlandı.

II. Mahmud, Yeniçeriliği kaldırdıktan sonra İstanbul’un güvenliğini sağlamak için taşradan gelip işsiz­güçsüz bir şekilde hırsızlık, yolsuzluk ve uygunsuzluklar­la şehrin huzurunu bozan kişilere karşı bazı önlemler aldı. Bu gibi şahıslar tespit edildiklerinde hemen şehir dışına çıkarılırdı; ancak, bu, her zaman mümkün olmazdı. Soruna köklü bir çare bulmak için 1829’da yapılan bir düzenlemeyle İstan­bul mahallelerinde muhtarlık örgütünü kurdu.

1850’de İstanbul Cağaloğlu’nda açılan ve rüştiyelerin biraz üstünde
olan ders programıyla eğitim faaliyetlerini sürdüren Darülmaarif 1873’te idadiye
çevrilerek ilk idadi oluşturuldu.

Osmanlı yönetim felsefesine göre daire-i adliyyenin halkalarını oluşturan; adalet, kanun, mutlak iktidar, ordu, servet ve halk, sosyal yapının ve işleyişinde temel dayanaklarını oluştururdu. Devletin varlığının ve devamlılığın temeli olarak kabul edilen bu sistemin sorunsuz işletilebilmesi amacıyla, Osmanlı toplumu “askeri” (yönetenler) ve “reaya” (yönetilenler) şeklinde iki temel sınıfa ayrılmıştı. Doğru cevap B’dir.

Devlet-toplum ilişkilerinin yeniden tanımlanmasını gerektiren iç ve dış gelişmeler, öncelikle basın-yayın yoluyla toplumun merkeziyetçi politikalar doğrultusunda bilgilendirilip yönlendirilmesini gündeme getirdi. Bu dolaylı temasın yeterli görülmemesi üzerine, bu defa yine bir ilk olarak padişahın doğrudan tebaa ile buluşmasını sağlayan yurt gezilerine çıkıldı. II. Mahmud’un 1829-37 arasında farklı tarihlerde çıktığı beş gezi bu bağlamda değerlendirilebilir. Ege ve Doğu Trakya’daki Tekirdağ, Çanakkale Boğazı, Gelibolu, Edirne, Gemlik, İzmit, Varna, Şumnu, Silistre, Rusçuk gibi kentlere yapılan gezilerde, farklı din mensuplarına bizzat padişah tarafından beraberlik, adalet, eşitlik ve özgürlük mesajları verildi; ayrıca, halkın şikâyetlerini dinleyen padişahın talimatıyla, hastane, hamam, köprü, mektep gibi altyapı ve hizmet alanlarındaki eksikliklerin giderilmesi yönünde adımlar atıldı. Doğru cevap C’dir.

19. yüzyıl Osmanlı sosyal yaşamında bir diğer gelişme, ilk kez devlet eliyle bir gazetenin çıkarılmış olmasıdır. Osmanlı Devleti, Batı’da iki yüzyıl önce örnekleri görülen, iç ve dış kamuoyunu yönlendirmekte ve sosyal entegrasyonu sağlamakta etkin bir araç olan gazeteyi ancak 19. yüzyılın ikinci çeyreğinde gündemine alabildi. Devlet, 1 Kasım 1831’den itibaren Takvim-i Vekayi adıyla resmi bir gazete çıkarmaya başladı ve bunu, devlet destekli yarı resmi Ceride-i Havadis (1840), Tercüman-ı Ahvâl (1860), Tasvir-i Ef­kâr (1862) ve Muhbir (1867) gibi gazetelerin yayımı izledi. Doğru cevap E’dir.

Tanzimat reformlarının toplumun bazı kesimlerinde yarattığı rahatsızlık, özellikle 1853-1856 Kırım Savaşı’ndan sonra devletin ekonomik durumunun kötüleşmesi, buna karşılık toplumun elit tabakasında görülen Batı tarzı (alafranga) yaşam biçimi, lüks ve israf­la daha da arttı. Savaştan sonra Avrupalı devletlerin ısrarıyla ilân edilen Islahat Fermanı’yla gayrimüslimlere dini-mezhepsel güvencelerin yanında idari, hukuki ve sosyal alanda geniş haklar verilmesi, Müslüman kesimde ciddi bir tepki yarattı. Cizyenin kaldırılması, gayrimüslimlerin devlet memuru olabilmesi, Patrikhane’ye hukuki davalara bakma yetkisinin verilmesi, il genel meclislerine üyelik ve bedelli askerlik gibi yeni haklar, bu tepkinin nedenleri arasında en dikkat çeken maddelerdi. Doğru cevap D’dir.