OSMANLI DEVLETİ YENİLEŞME HAREKETLERİ (1703-1876) - Deneme Sınavı - 8

Mekke ve Medine (Haremeyn-i Şerifeyn)’deki vakıflarla ilgilenmek üzere 25 Ağustos 1836’da Haremeyn­i Şerifeyn Evkafı Nezareti kuruldu

24 Mayıs 1839’da ülkede ticaret, sanayi ve tarımı geliştirip yaygınlaştırmak amacıyla çalışmalar yapmak üzere, Zahire Nezareti’nin yerine Ticaret Nezareti kuruldu.

Eğitimin hükümet üyesi bir nezaretle temsili, 14 Mart 1857’de Maarif­i Umu­miyye Nezareti’nin kurularak Abdurrahman Sami Paşa’nın nazırlığa getirilmesiyle oldu.

Kanun yapılmasından arazi anlaşmaz­lıklarına kadar her konuyla ilgilenen meclis, 1850’lerden itibaren işlerin gerisinde kaldı. Bunun üzerine 26 Eylül 1854’te Meclis­i Tanzimat kuruldu ve meclisin yargı ve yasama olarak belirlenmiş iki temel faaliyet alanından birisi olan yasama göre­vi, yeni meclisçe üstlenildi. Böylece Meclis­i Vâlâ eski önemini kaybetti. Ancak, aynı anda iki reform meclisinin varlığı sorun yarattığı için 14 Temmuz 1861’de meclisler Meclis­i Ahkâm­ı Adliyye adıyla birleştirildi.

Meclis­i Vâlâ ile başlayıp Meclis­i Tanzimat ve Meclis­i Ahkâm­ı Adliyye ile devam eden gelenek üzerine oturan Şûra­yı Devlet, Danıştay’ın temelini oluşturur.

Doğru cevap B seçeneğidir. Sayfa 23’de FRANSIZ DEVRİMİ VE ZORUNLU VATANDAŞ ASKERLİĞİNE  GEÇİŞ  ana konu başlığında ki açıklamalarda “Fransız Devrimi’nin modern ordu ve savaş yapısında yarattığı büyük dönüşüm sonucunda dünya askerî tarihin de milât olan zorunlu vatandaş askerlik uygulamasına1793 yılında geçildiği belirtilmiş.” açıklanmıştır.

Doğru cevap A seçeneğidir. Sayfa 23’de FRANSIZ DEVRİMİ VE ZORUNLU VATANDAŞ ASKERLİĞİNE  GEÇİŞ  ana konu başlığında ki açıklamalarda “23 Ağustos 1793 tarihli seferberlik kararnamesine göre, “düşman, Cumhuriyet’in ülkesinden atılana kadar her Fransız erkeği orduda hizmet edecek, delikanlılar doğrudan cepheye giderken evliler silâh imali ve mühimmat nakliyatında, kadınlar çadır ve üniforma imalatında çalışacak; yaşlı erkekler de meydanlarda krala hakaret edip cumhuriyetin birliği hakkında halka nasihat edeceklerdi.” açıklanmıştır.

Doğru cevap C seçeneğidir. Sayfa 24’de FRANSIZ DEVRİMİ VE ZORUNLU VATANDAŞ ASKERLİĞİNE  GEÇİŞ  ana konu başlığında ki açıklamalarda “Osmanlı ordusu da İkinci Koalisyon Savaşı’nda karşı ittifaktaki yerini aldı. Girdiği pek çok savaşı kazanan Fransız ordusunu güçlü kılan zorunlu askerlik, topçu ve piyadelerin müşterek harekâtı ile yeni piyade talimi gibi hususlar, III. Selim döneminde kurulan Nizam-ı Cedid ordusuna ilham kaynağı oldu.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap D seçeneğidir. Sayfa 26’da YUNAN İSYANI VE YENİÇERİ OCAĞI’NIN KALDIRILIŞI ana konu başlığında ki açıklamalarda “17 Haziran 1826’da Yeniçeri Ocağı’nın resmen kaldırıldığına dair ferman ve mahkeme ilâmı yayınlandı. Kararın gerekçesi, ocağın bir süredir düzenini kaybettiği, düşmanın kullandığı teknik ve taktikleri öğrenmeyi reddettiği ve İslâm’ın düşmanlarına karşı devleti savunmaktan âciz kaldığıydı. Ocak içine yabancı devlet casuslarının sızdığı ya da ocaklıların açıkça dine hakaret ettiği gibi zorlama iddialar da suçlamalar arasındaydı.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap E seçeneğidir. Oldukça hızlı gelişen ve devrin resmi tarih yazıcıları tarafından Vak’a-ı Hayriyye, yani “Hayırlı Olay” olarak nitelendirilen bu tasfiye harekâtı yeniçerilerle sınırlı
kalmadı. Yeniçeri Ocağı’nın sosyal tabanı ve o güne kadar çıkan yeniçeri isyanlarının destekçileri olduğu düşünülen taşradan gelip ocak tekelindeki iş kollarında
tutunmaya çalışan hammallar, manavlar, sebzeciler, kayıkçılar, beygirciler ve kahvehaneciler gibi alt sınıf­ların mensupları da İstanbul’dan sürülmek istendi. Önceki
ayaklanmalarda rol oynayan Arnavut kökenli fırıncı ve mezbahacılar da mallarına
el konularak memleketlerine gönderilen gruplar arasındaydı. Yeniçerilerin sahip
olduğu ve onlarla birlikte şehrin alt kesimlerinin sosyalleştiği kahvehane ve berber dükkânları kapatıldı; Üsküdar’da Yeniçeri Ocağı mensuplarıyla taraf­tarlarının
yaşadıkları bekâr evleri yıktırıldı ve yeniçeriliği hatırlatan unvan ve sembollerin
kullanımı yasaklandı. Ocak ortaları için manevi önemi büyük olan kazanlara el konuldu.

Doğru cevap A seçeneğidir. Sayfa 28’de II. MAHMUD DÖNEMİNDE DÜZENLİ ORDUNUN KURULUŞU ana konu başlığında ki açıklamalarda “Asâkir-i Mansure-i Muhammediyye başlangıçta 12.000 mevcutlu profesyonel bir ordu olarak planlandı. Kısa sürede hazırlanan Asâkir-i Mansure Kanunnamesi ile ordunun hiyerarşisi belirlendi. En üst komutanı serasker olup ilk serasker Ağa Hüseyin Paşa oldu.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap C  seçeneğidir. Sayfa 28’de II. MAHMUD DÖNEMİNDE DÜZENLİ ORDUNUN KURULUŞU ana konu başlığında ki açıklamalarda “Son olarak 1836 yılında ordunun en tepe komuta noktasına müşir (mareşal) rütbesi verilerek hiyerarşik silsile tamamlandı. Aynı yıl askerî işleri görüşüp karara bağlayacak olan Dâr-ı Şûra-yı Askeri (Askeri Şûra) adlı yüksek danışma kurulu oluşturuldu.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap D  seçeneğidir. Sayfa 34’de TANZİMAT DÖNEMİNDE DÜZENLİ ORDU VE ZORUNLU ASKERLİK ana konu başlığında ki açıklamalarda “Tanzimat Fermanı olarak bilinen siyasi belge ile, padişah, bürokrasi ve halk arasındaki ilişkiler hukuk çerçevesinde yeniden ele alındı. Fermanda, halkın vergi ve askerlik konularındaki mükellefiyetlerinde yeni bir düzenlemeye gidileceğinin işareti verilir. Vergi salarken ve seferberlikte asker toplarken bazı ke­ simlere fazla yüklenildiği belirtilerek bundan böyle vergi ve asker toplarken âdil davranılacağına vurgu yapılır. Ancak burada önemli bir ayrıntıya yer verilir ve her Müslümanın “vatan savunması”na katılmasının dini bir vecibe olduğu ifade ile Osmanlı tarihinde ilk kez zorunlu vatandaş askerliğine geçileceği ima edilir.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap E  seçeneğidir. Sayfa 35’de TANZİMAT DÖNEMİNDE DÜZENLİ ORDU VE ZORUNLU ASKERLİK ana konu başlığında ki açıklamalarda “Daha önce Asâkir-i Mansure ve Asâkir-i Hassa olarak ikiye ayrılmış olan ordu, 1843 yılında cografi bölgeler esas alınarak beş ordu komutanlığı şeklinde yeniden teşkilatlandırıldı.” Şeklinde açıklanmıştır.

Doğru cevap A seçeneğidir. Sayfa 39’da ASKERÎ TEKNOLOJİ TRANSFERİ VE OSMANLI ASKERÎ SANAYİİ ana konu başlığında ki açıklamalarda “Aslında yelkenlilerden buhar gücüyle çalışan gemilere geçiş II. Mahmud döneminde başlamış ve İngiltere’den sivil nakliye gemileri satın alınmıştı. 1856 yılında 78 toplu Peyk-i Zafer kalyonuna İngiltere’de makinaların takılmasıyla Osmanlı donanması buhar gücüyle çalışan ilk savaş gemisine sahip oldu.” Şeklinde açıklanmıştır.

“Zorunlu askerlik” ya da “vatandaş askerliği” olarak bilinen uygulama kitle ölçeğinde ilk kez Fransa’da başlamış oldu ve sağlık problemi bulunmayan 18­-25 yaş arası bütün genç erkekler askerlikle mükellef tutuldu.

17 Haziran 1826’da Yeniçeri Ocağı’nın resmen kaldı­rıldığına dair ferman ve mahkeme ilâmı yayınlandı.

Asâkir-i Mansure-i Muhammediyye: Kelime manası olarak “Hz. Muhammed’in Muza er Askerleri” demektir. Yeni ordunun adında zafere vurgu yapılması, Osmanlı devlet adamlarının güçlü bir orduya sahip olma beklentilerinin ifadesidir. Ordunun adında “Hz. Muhammed’in askerleri” ibaresinin geçmesi ise, hem halkın askerliğe olan meylini arttırmak hem de Avrupai tarzda talimin İslâm’a aykırı olduğu propagandasının önüne geçmek için tercih edilmiş olmalıdır. 1843 yılından itibaren bu ismin yerine düzenli ordu manasına gelen Asâkir-i Nizamiyye kullanılmıştır.

Ta­ bura binbaşı ve tertibe de miralay (albay) komuta edecekti.

Son olarak 1836 yılında ordunun en tepe komuta noktasına müşir (mareşal) rütbesi verilerek hiyerarşik silsile tamam­landı.