ÖRTÜ ALTI ÜRETİM SİSTEMLERİ

Çiçeklerde 5 parçalı yeşil renkli çanak yaprak, 5 parçalı sarı renkli taç yaprak, 5 adet sarı renkli erkek organ ve 1 adet dişi organ bulunur. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Domateste tohumlar, meyve içinde karpel loplarında ve çimlenmesini engelleyen
peltemsi bir sıvı içindedir. Tohumlar 1 mm kalınlığında, 2-4 mm çapında
bir disk şeklindedir ve üzerleri tüylerle (hav) örtülüdür. Seracılıkta yaygın olarak
kullanılan hibrit çeşitlerin büyük bir kısmı havsızdır. Domates tohumlarının 1000
dane ağırlığı 2.7-3.3 gram, 1 gramda bulunan tohum sayısı 250-430 adet arasında değişir. Tohumlar uygun saklama koşullarında çimlenme güçlerini 4-5 yıl korur. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Meyvede rengi oluşturan likopen 21-24°C’de oluşur. Likopen 10°C’nin altında ve
30°C’nin üzerinde sentezlenmediği için meyvelerde homojen bir kızarma görülmez, meyveler sarı renkte kalırlar.

Oransal nemin istenilen seviyenin altında veya üstünde olması pek çok sorunu
da beraberinde getirir: Sera içi oransal nemi % 50’nin altında ise; çiçek tozları ve
çiçeğin dişicik tepesi kurur, çiçek tozları çimlenemez, sonuçta tozlaşma-meyve
bağlama arzu edilen seviyede olmaz. Bitkiler gün içersinde çok su kaybeder. Bunu sulama ile telafi etmeye çalışmak bitkiyi strese sokar. Oransal nemin düşük olması özellikle sıcak zamanlarda kırmızı örümcek zararlısının ortaya çıkmasına ve yayılmasına neden olur.

Oransal nem istenilen seviyenin üstünde ise; çiçek tozları fazla nem nedeniyle topaklaşır ve dağılamaz. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

Koltuk sürgünü: Yaprakların gövdeye birleştiği yerden çıkan sürgünlerdir. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Kedi Yüzü: Özelikle iri meyveli domates çeşitlerinde, meyve tutumu sırasında
sıcaklıkta meydana gelen ani değişiklikler, özellikle düşük sıcaklıklar nedeniyle
meyvelerin çiçek burnu kısmında yara dokuları ve mantarımsı yapıda delikler
oluşur. Meyve irileşmeye devam ettiğinde, bozuk şekilli olduğu görülür.

Hıyar bitkisinin bir gramdaki tohum sayısı 25-38 arasında değişir. Buna göre doğru cevap B seçeneğidir.

Ülkemiz sera hıyar yetiştiriciliğinde uzun dönemde ilk hasat periyodu 15 Aralık-1 Ocak tarihleri arasındadır. Buna göre doğru cevap C seçeneğidir.

Türkiye’de yetiştirilen 200’e yakın hıyar çeşidinden 6’sı uzun meyveli, 5’i
kısa meyvelidir. Çeşitlerin %95’i Beith Alpha tipindedir. Buna göre doğru cevap E seçeneğidir.

Hıyar meyveleri çeşide özgü irilik-uzunluk ve rengi aldıklarında derhal toplanmalıdır. Meyve gelişimi çok hızlı olduğundan hasatta gecikme bu meyvelerin pazar değerini düşüreceği gibi aynı bitki üzerindeki diğer meyvelerin gelişimini de geciktirir. Ancak meyvelerin erken dönemde küçük toplanması da istenmez. Çünkü bu meyveler hasat sonrasında, vaktinde toplananlara kıyasla, çok çabuk bozulmaktadır. Hasat keskin bir bıçakla veya makasla, meyve sapının küçük bir kısmı da meyve ile kalacak şekilde meyve sapından kesilerek veya meyve elle tutulup yukarı doğru kaldırılarak meyve sapının gövdeye bağlandığı yerden kopartılmak suretiyle yapılır. Meyve aşağıya doğru çekilerek kopartılmamalıdır. Aksi takdirde bitkiye zarar verilir ve meyve sapı ile kopmaz, meyvenin dip kısmından kopma olur bu da meyve kalitesinin düşmesine neden olur. Haftada en az 2 defa hasat yapılmalıdır. Hasat sabah erken saatlerde hava ısınmadan yapılmalı, hasat edilen ürünler güneşte bekletilmeden depolara taşınmalıdır. Buna göre doğru cevap D seçeneğidir.

Seralarımızda yetiştirilen sebze türleri arasında ilk sırada yer alan domates, Sola- naceae (Patlıcangiller) familyasındandır. Bilimsel olarak “Lycopersicon esculentum Mill. (sinonim: Lycopersicon lycopersicum L. veya Solanum lycopersicum L.) olarak adlandırılmaktadır. Anavatanı Güney Amerika ve Meksika olarak bildirilmektedir.

Domates bitkisi gövde büyümesine göre “Sınırlı büyüme gösteren (Bodur)” ve “Sınırlı büyüme göstermeyen (Sırık)” olmak üzere ikiye ayrılır. Bodur domates çe- şitlerinde bitki büyüme ucu çiçek salkımına döner ve büyüme durur.

Domates tohumlarının çimlenmesi için en uygun sıcaklık 16-29°C’dir. Fide döneminde hava sıcaklığı ışık yoğunluğuna bağlı olarak gece 12-15°C, gündüz 18-20°C arasında olmalıdır.

Tohum ekiminden 30-45 gün sonra fideler dikime hazır hale gelir. Dikime hazır bir fidede ilk çiçek salkım tomurcuğu belirmiş durumdadır, 4-5 gerçek yapraklıdır, yaprak renkleri koyu yeşil ve parlaktır, gövde esnektir.

Sera domates yetiştiriciliğinde karşılaşılan ve meyve kalitesini düşüren en önemli sorunlardan biri de fizyolojik bozuklukların görülmesidir. Bunlar: Çiçek Burnu Çürüklüğü Kedi Yüzü Lekeli Olgunlaşma Güneş Yanıklığı Boylamasına (Radyal) Meyve Çatlaması Meyve Sapı Tarafında Dairesel Çatlamalar Salkım Kırılması.

Ülkemizde seralarda domatesten sonra en çok üretimi yapılan tür olan hıyar, Cucurbitaceae (Kabakgiller) familyasındandır. Bilimsel adı Cucumis sativus alan hıyarın anavatanının Hindistan olduğu düşünülmektedir.

Gövde boğum ve boğum aralarından oluşur. Boğum sayısı 50-60’a, gövde uzunluğu 5-6 metreye kadar çıkabilir.

Hıyar meyvelerinde acılığın sebebi Cucurbitacin maddesidir. Yapılan ıslah çalışmaları ile acılık elimine edilmiştir. Günümüz sera hıyar çeşitlerinde artık acılaşmaya rastlanılmamaktadır.

Gelişme ve meyve verme özelliğine göre hıyar çeşitleri 3’e ayrılır:

Tekli meyve veren çeşitler: Boğumdan 1 meyve verir. Bu çeşitler kuvvetli gelişme özelliğine sahiptir.

Yarı multi çeşitler: Boğumdan 2-3 meyve verir. Bitki gelişimi tekli meyve verenler ile multi çeşitler arasındadır.

Multi çeşitler: Boğumdan 2-3 veya daha fazla meyve verir. Genelde az koltuk sürgünü meydana getirirler.

Hıyarda raf ömrü üzerine bitkilerin yetişme koşullarının da etkisi büyüktür. Aşırı azot, yetersiz potasyum gübrelemesi meyvelerin raf ömrünü azaltır. Açık renkli meyvelerin raf ömrünün koyu renkli olanlara göre daha kısa olduğu bildirilmektedir.