ÖRTÜ ALTI ÜRETİM SİSTEMLERİ

Bir nesnenin sıcaklığında değişime neden olan ısıya duyulur ısı adı verilir.

Serada hava sıcaklığı enerji seviyesine, bağıl nem su buharı miktarına, CO₂ konsantrasyonu CO₂ difüzyonuna
bağlıdır.

Güneş ışınımının 400 - 700 nm aralığındaki görünür ışık bölgesi bitkilerin fizyolojik işlemlerini önemli oranda etkilemektedir.

Işınım şiddeti: Birim zamanda birim alana düşen radyant enerji miktarıdır.

Mavi ve yeşil ışığa maruz bırakılan tohumların çimlenmesinin yavaşladığı, kırmızı ışıkta çimlenmenin arttığı gözlemlenmiştir.

Görünür ışık bitkiler için temel enerji kaynağıdır. Bitkinin ışık enerjisini, karbondioksit ve suyu kullanarak, karbonhidrat (şeker) ve oksijen üretim sürecine fotosentez adı verilir.

Fotosentez solunumu aştığı zaman büyüme oluşur; eşit olduğunda büyüme durur. Solunum fotosentezi geçerse, bitki canlılığını yitirir ve sonunda ölür.

Fotosentez sadece gündüz periyodunda gündüz sıcaklığı koşullarında oluşan temel süreç olup; 18-28°C sıcaklık bandında daha iyi performans gösterir.

Bitki yapraklarından suyun buharlaşması ve CO₂’in emilimi yapraklarda stoma denilen gözenekler aracılıyla yapılır.

Serada bitkinin çimlenme, fide ve gelişim süreçlerinde etkili olan iklim bileşenleri şunlardır:
1. Güneş ışınımı,
2. Sıcaklık,
3. Bağıl nem,
4. Karbondioksit konsantrasyonu,
5. Hava hareketi
Tamamen kapalı bir serada bitki yoksa sıcak ve kuru çöl iklimi; bitki varsa,
nemli-ılık yarı tropikal iklim koşulları oluşur. Bu kadar farklı iklim koşulları aynı
serada nasıl oluşur?
Sera içinde sıcak ve nemli iklimin oluşumunu ısının iki formu ile açıklayabiliriz:
• Duyulur ısı,
• Gizli ısı.

Bir nesne ısıtıldığı zaman ya da sisteme ısı eklendiği sürece onun sıcaklığı artar. Benzer şekilde, bir cisimden ısı uzaklaştırıldığı zaman onun sıcaklığı düşer.
Bir nesnenin sıcaklığında değişime neden olan ısıya duyulur ısı adı verilir.
Suyun katı sıvı ve gaz hali olduğunu biliyoruz. Buzu su ve suyu da buhar haline dönüştürebiliriz. Ancak bu dönüşümleri yapabilmek için yeteri kadar ısının
eklenmesi yada uzaklaştırılması gerekir. Bir maddenin sıcaklığını değiştirmeden
durum değişimine neden olan ısıya gizli ısı adı verilir.
Sera çevresinde örtü, bitki ve toprak arasında üç ısı transfer işlemi oluşur: Işıma, Kondüksiyon, Konveksiyon.
Işıma elektromanyetik dalgalar formunda tüm cisimlerden yayılan enerjidir.
Bir nesne iç enerjisini elektromanyetik dalgalara dönüştürdüğü zaman ışınım yayar. Dalgalar başka bir cisimle karşılaştığı zaman elektromanyetik enerjinin bir
kısmı soğurulur; cismin iç enerjisi ve sıcaklığı artar.
Kondüksiyon, sera yapı elemanları, saydam örtü ve toprak gibi katı ortamların
içinde molekülden moleküle ısının iletilmesi yoluyla oluşur. Isı yüksek sıcaklıktan
düşük sıcaklığa doğru akar.
Konveksiyon sera çevresinde saydam örtü, yapraklar, ısıtma boruları, toprak
gibi farklı yüzeylerde hava hareketiyle olan enerjinin taşınımı işlemidir. Konveksiyon işlemi yüzey geometrisi, akış hızı, akış şekli, akışkanın özellikleri ve sıcaklık
farkına bağlıdır

Yaprak ışığın bir kısmını soğurur, bir kısmını yansıtır, kalanını geçirir. Ortalama değerlere göre, bitki örtüsü gelen güneş ışınımının %75’ni soğurur; % 15’ni
yansıtır; % 10’nu geçirir. Yaprakların klorofili gelen yeşil ışığı yansıtır; mavi ve kırmızı ışığı fotosentezde
kullanmak için soğurur. Bitki yapraklarının yeşil görünmesinin nedeni yeşil ışığı
yansıtmasından kaynaklanır. Klorofilin soğurma özelliği 450 nm dalga boyundaki mavi ve 650 nm dalga boyundaki kırmızı bölgelerde en yüksek seviyededir.
Bitkilerin yüksek enerjili yakın kızılötesi ışınımı (NIR: 780 - 1200 nm) yansıtma
özelliği, onların aşırı ısınmasını engelleyerek doğal koruma sağlar.

Dalgaboyu 280 nm'den küçük ışınım: Kuvvetli antiseptik etki, bitkiler ve göz için zararlıdır.

280 - 315 nm dalgaboyu ışınım: Yüksek antiseptik etki

315 - 400 nm dalgaboyu ışınım: Bitkilerde flüorışıma üretir

400 - 510 nm dalgaboyu ışınım: Yüksek klorofil soğurma, fotosentez aktivitesini, büyümeyi ve gelişimi etkiler.

510 - 610 nm dalgaboyu ışınım: Yeşil bandında düşük fotosentez ve zayıf geliştirme etkisi vardır.

610-700 nm dalgaboyu ışınım: Yüksek klorofil soğurma sağlar; en yüksek fotosentez aktivitesine ve yüksek foto periyodik etkiye sahiptir.

700 - 1000 nm dalgaboyu ışınım: Bitkinin büyüme ve gelişimi etkiler.

Dalgaboyu 1000 nm'den yüksek ışınım: Bitkiler tarafından soğurulan ışınım biyokimyasal işlemlerde kullanılmaksızın ısıya dönüştürülür.

UVR 300 - 380

PAR 400 - 700

IR 710- 3000

UR 3000 - 100.000

Begonya:13-16

Karanfil: 10-13/13-16

Domates: 14-17

Hıyar: 21

Marul: 10-12

Karanfil: 16-22

Gül: 21-29

Hıyar: 26-29

Domates: 21-26

Marul: 17-24

Yaprak sıcaklığı aşağıda sıralanan birçok faktörden etkilenir:
• Günün zamanı,
• Mevsim değişimleri,
• Bulutlu hava koşulları,
• Bitki üstündeki hava hareketi,
• Direkt güneş ışınımı (bitkilerin güneşli ve gölgeli olma durumu),
• Transpirasyon,
• Yaprak boyutları,
• Yaprağın pozisyonu,
• Yaprak alan indeksi.

Transpirasyonu etkileyen faktörler aşağıda sıralanmıştır:
• Güneş ışınımı,
• Yaprak stomasının pozisyonu (açık/kapalı),
• Su buhar basıncı açığı,
• Hava sıcaklığı,
• Bağıl nem,
• Kök bölgesindeki su miktarı,
• Yaprak sıcaklığı,
• Yaprak alanı,
• Hava hızı,

1. Kuru termometre sıcaklığı (Tdb)
Nemli hava ortamında bulunan termometrenin ölçtüğü sıcaklık, kuru termometre sıcaklığıdır. Hava sıcaklığından söz edildiğinde kuru termometre sıcaklığı anlaşılır.
2. Nem oranı (W)
Hava-su buharı karışımındaki su buharı kütlesinin kuru hava kütlesine oranına nem oranı (kg/kg ya da g/kg) denir.
3. Mutlak nem (Y)
Hava-su buharı karışımındaki su buharı kütlesinin kuru hava hacmine oranına mutlak nem (g/m3) denir.
4. Buhar basıncı (e)
Suyun buhar basıncı 1 ile 5 kPa arasında değişir. Sıcaklığın her değerine karşılık gelen tek bir doygun buhar basıncı vardır. Doygun buhar basıncı sıcaklık
ve atmosfer basıncına bağlı olarak değişir. Nemli hava buhar basıncı (e) doygun
havanın buhar basıncından(es
) daha düşüktür.
5. Islak termometre sıcaklığı (Twb)
Nemli hava ortamında haznesi sürekli ıslak kalacak şekilde fitil ile sarılı bulunan termometrenin üzerinden 1,5 m/s hava akımı geçirilerek standart koşullarda
ölçülen sıcaklığa ıslak termometre sıcaklığı denir.
6. Çiğlenme noktası sıcaklığı (Tdp)
Nemli havanın içerdiği su buharı miktarı değişmeksizin doymuş duruma geldiği sıcaklığa, ya da yoğuşmanın oluştuğu sıcaklığa çiğlenme noktası sıcaklığı denir.
7. Bağıl nem (RH)
Nemli havada bulunan su buharı kısmi basıncının, doymuş durumdaki havanın kısmi buhar basıncına oranıdır.

Basit olarak, sera çevresi yukarıdan aşağıya doğru sıralanan dış hava - saydam örtü - iç hava - bitki örtüsü ve toprak tabaka olmak üzere 5 tabakadan oluşur. Doğru cevap D şıkkıdır.