ÖRTÜ ALTI ÜRETİM SİSTEMLERİ

Sera tabanında tek bitkiden oluşacak sıra dikimlerde toprak yüzeyi makine ya da elle dikimin kolaylıkla yapılacağı biçimde düzenlenir. Bu düzenleme ile birlikte, sulama, ilaçlama, gübreleme ve hasat gibi temel üretim faaliyetlerinin kolaylaştırılması sağlanır.

Sera yetiştiriciliğinde doğal zemin, yaygın olarak kullanılmaktadır. Ancak, kısa boylu bitkilerin yetiştirilmesi durumunda, bitki bakım ve hasadında çeşitli zorluklarla karşılaşılmaktadır. Bu durum göz önüne alınarak, tabla olarak adlandırılan
bitki yetiştirme masaları kullanılarak, bitkilerin rahat çalışılabilecek bir yükseklikte yetiştirilebilmesi sağlanabilmektedir.

Gül gibi kök derinliği fazla olan bitkiler dışında, bütün bitki türlerinin üretimine uygun olup, çoğunlukla sebze ve kesme çiçek yetiştiriciliğinde kullanılmaktadır.

Yol alanının sera taban alanına oranı, ekonomik nedenlerle % 30’u geçmemelidir ve taşıma yükünü kaldırabilecek biçimde düzenlenmelidir.

Silt, suda yüzebilen toprak zerreciklerini ifade eder.

Bu yöntem çiçeksiz bitkiler ve başlıklar altında uzunluğu 50 cm’yi aşmayan alçak sebzeler, çiçeklenme dönemine kadar süs bitkileri, fide ve genç bitkiler için uygundur. Bu sistemler aynı zamanda kimyasal gübre ve ilaçların verilmesinde de kullanılır.

Bu yöntemde temel ilke, bitkinin günlük olarak kullandığı suyu, istenirse bitki besin maddeleri ile birlikte, bitkide aşırı bir su isteği yaratmadan vermektir.

Filtrelerle tutulamayan ve çökelme ile damlatıcılarda tıkanmalara neden olan çözünmüş maddeler, sulama suyuna düşük dozlarda karıştırılacak, HNO3 veya HCl çeşitleri ile giderilebilir.

Ancak damla sulama sisteminin pahalı olması nedeniyle, bunun yerine delikli boruların kullanımı oldukça yaygınlaşmıştır.

Fazla suyun drenajı, yetiştirme tablasının kenarlarından bırakılan açıklıklardan sağlanır. Kum yerine keçe veya elyaf gibi malzemeler kullanıldığında suyun tutulması bu materyallerle yerine getirilir. Ancak saksı deliklerinden çıkan köklerin bu malzemelere tutunmaları sonucunda malzemeler kirlenmekte yoğunlaşmalar olmakta ve hastalıkların yayılması hızlanmaktadır.

Sera yetiştiriciliğinde doğal zemin, yaygın olarak kullanılmaktadır. Ancak, kısa
boylu bitkilerin yetiştirilmesi durumunda, bitki bakım ve hasadında çeşitli zorluklarla karşılaşılmaktadır. Bu durum göz önüne alınarak, tabla olarak adlandırılan
bitki yetiştirme masaları kullanılarak, bitkilerin rahat çalışılabilecek bir yükseklikte yetiştirilebilmesi sağlanabilmektedir. Tabla sisteminde, fide yetiştirme ve çelik
köklendirmenin yanı sıra, kısa boylu bitkilerin özellikle saksı bitkilerinin yetiştiriciliği rahatlıkla yapılabilmektedir. Sera tabanından yüksekte yapılan bu yetiştiricilik sistemi, bitkilerin çevresinde daha etkin bir havalandırma sağlamakta, çevre ve
hastalık denetimi ile tarımsal savaşımda kolaylıklar yaratmaktadır. Ayrıca, toprak
dezenfeksiyonu ve sulama daha etkin biçimde yapılabilmektedir. Sera toprağında
sürekli aynı bitkilerin yetiştirilmesi, zamanla toprakta çeşitli hastalık etmenlerinin
artmasına ve toprağın yorulmasına yol açacağından bitkilerin gelişmesine engel olabilir.

Raf­lar ve Çatı Kirişlerinde Yetiştiricilik
Bitki yetiştirme masaları, tek ya da çok basamaklı raf­lar biçiminde de düzenlenebilir. Basamaklı masaların görünüşü merdiven şeklindedir. Bu masalar sabit olarak yapılabildiği gibi seradan taşınabilecek biçimde hareketli de olabilmektedir.
Basamaklı masalar özellikle çiçek yetiştiriciliğinde, estetik ve çekici bir görünüş
sergilerler (Fotoğraf 3.5). Basamaklı masalarda, düzlerine göre daha fazla sayıda
çiçek yetiştirme olanağı bulunmaktadır. Basamaklı raf­ların sera üstünde yüksek
yapılmaları durumunda, masalar üzerindeki bitkilere gölge yaratabilmektedir. Bu
durum, bitkilerin güneş ışınlarından yeterince yararlanmasını engellemekte dolayısıyla bitki gelişimini yavaşlatmaktadır. Yüksek raf­larda bitkilerin günlük bakımı
da zor olmaktadır

Hendek tavaların düzenlenmesindeki amaç, yetiştirilecek bitki isteklerine uygun kalite ve derinlikte bir toprak yapısına sahip olmaktır. Hendekler V şeklinde
açılır, genel olarak yan taraf­ları dik olacak biçimde, 30-50 cm derinliğinde yapılır.
Hendeklerin genişlikleri 100-125 cm, aralardaki geçiş yollarının genişliği ise 45-50
cm olmalıdır (Fotoğraf 3.7). Hendek boyutları, seranın ölçüleri ve yetiştirilecek bitkilerin özelliklerine göre ayarlanabilir. Hendeğin tabanında hendeğin uzunluğunca
% 1’lik bir eğim bırakılır. Hendeğin yan taraf­ları tuğla, briket, beton veya ahşapla sınırlandırılabilir

Serada yetiştirilecek bitkiler, sera içinde çalışmayı, bakımı, hasadı ve seradan en
uygun düzeyde yararlanmayı sağlayacak biçimde düzenlenir.
Sera içerisinde yol, tabla (masa) ve hendekler düzenlenirken, kullanım alanı ve
ürün taşıma kolaylığı göz önünde bulundurulur. Yol alanının sera taban alanına
oranı, ekonomik nedenlerle % 30’u geçmemelidir ve taşıma yükünü kaldırabilecek biçimde düzenlenmelidir.

Bireysel Seralarda
• Ana yol ortada, yetiştirme alanları yola dik olacak biçimde çift taraf­lı düzenleme yapılabilir. Bu düzenleme 12 m’den daha geniş seralar için önerilir.
• Ana yol, yaklaşık 110 cm genişlikte duvar kenarındaki yetiştirme alanlarına paralel düzenlenir. Yetiştirme yerleri çoğunlukla ana yola dik olup, 12
m’nin altındaki seralar için uygundur.
• Ana yol sera boyuna ve yan duvara yakın olacak biçimde düzenleme
yapılabilir.
• Boyuna yetiştirme alanları ana yol olmadan düzenlenebilir. Kesme çiçekçiliği için uygundur.
Blok Seralarda
• Yetiştirme yerleri sera uzun kenarına dik olarak düzenlenebilir. Ana yol iki
sera ünitesinin birleşme yerine (oluk altına) yapılabilir.
• Ana yol sera uzun kenarına dik, yetiştirme alanları her iki yana uzanır. Bitki yetiştirme yeri olarak yastık, alçak tava, bank ve masalar kullanılır.

Masa genişliği ise tek taraftan çalışılması durumunda 75-90 cm, her iki yandan çalışması
durumunda 105-120 cm arasında olmalıdır. Yoğun çalışma istenmeyen durumlarda, genişlik
240 cm’ye kadar artırılabilir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Masaların alçak olmasıyla, masalar arasından ürün taşınırken çarpma sonucu yaralanma riski azalacağından, masalar arasındaki yollar daha dar tutulabilmektedir. Bu durumda, masalar arasındaki yolların genişliği 45 cm olabilir. Böylece serada yol alanından tasarruf edilebilir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Bitki yetiştirme masaları, tek ya da çok basamaklı raflar biçiminde de düzenlenebilir. Basamaklı masaların görünüşü merdiven şeklindedir. Bu masalar sabit olarak yapılabildiği gibi seradan taşınabilecek biçimde hareketli de olabilmektedir. Basamaklı masalar özellikle çiçek yetiştiriciliğinde, estetik ve çekici bir görünüş sergilerler. Basamaklı masalarda, düzlerine göre daha fazla sayıda çiçek yetiştirme olanağı bulunmaktadır. Basamaklı rafların sera üstünde yüksek yapılmaları durumunda, masalar üzerindeki bitkilere gölge yaratabilmektedir. Bu durum, bitkilerin güneş ışınlarından yeterince yararlanmasını engellemekte dolayısıyla bitki gelişimini yavaşlatmaktadır. Yüksek raflarda bitkilerin günlük bakımı da zor olmaktadır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Hendeğin tabanında hendeğin uzunluğunca % 1’lik bir eğim bırakılır. Drenaj boruları, taban düzeyinde yapılan düzenlemeye uygun olacak biçimde %1 eğimli olarak döşenir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Seranın tüm tabanı tek katlı altı siyah üstü beyaz olan plastik örtüyle kaplanır. Böylece topraktan bitkilere geçecek hastalıklar önlenmiş olur. Siyah renk yabancı ot gelişimini engeller, beyaz renk ise ışığın yansımasını sağlar. Torbalardan sızan drenaj suyu, plastik örtünün kat yerlerinden veya açılacak deliklerle toprağa geçer. Doğru cevap D şıkkıdır.