ÖRTÜ ALTI ÜRETİM SİSTEMLERİ

İyi tasarlanmış bir sera, bitki gelişimi için gerekli olan iklim koşullarını sağlamalı, yıl boyunca üretime olanak tanımalı ve önemli iklim faktörlerini belirlenen optimum değerlere olabildiğince yakın olacak biçimde sağlamalıdır. Bu nedenle, seraların yüksek ışık geçirgenliğine, düşük ısı tüketimine, yeterli havalandırma etkinliğine, yeterli yapı mukavemetine ve yapının tamamının iyi bir mekanik davranışa sahip olması, inşaat ve işletme maliyetinin düşük olması gerekir.

Sera yetiştiriciliği aşağıdaki yararları sağlamaktadır.
• Yetiştiriciliğin tüm yıla yayılmasıyla yılda birden fazla ürün alınması, dolayısıyla birim alandan elde edilen gelirde artış sağlanır.
• Seradan elde edilen ürünlerin pazara erken ya da geç çıkartılması sorunu yoktur. Pazarda sürekli ürün bulunmaktadır.
• Birim alandan elde edilen verim ve ürün kalitesi artar.
• İşletmede sürekli iş olduğundan iş gücü yönünden yıl boyunca büyük değişiklik olmaz. Tarımdaki mevsimlik iş gücü gereksinimi süreklilik kazanır.
• Sera yapı elemanları ve ekipmanlarının üretimiyle ilgili yeni sanayi kollarının gelişmesine yardımcı olur.

Seracılığın tarihçesi M. Ö 1. yüzyıla kadar dayanmaktadır.

Avrupa'da ilk seralar narinciye yetiştirmek için kurulmuştur.

Ticari seracılık 19. yüzyılda başlamıştır.

Türkiye'de 1960'tan sonra plastik seralar kullanılmaya başlamıştır.

Ülkemizde sera varlığının %90'ı Akdeniz Bölgesindedir.

Son yıllarda, pestisit kullanımını azaltması, geleneksel seralardan daha düşük maliyetle inşa edilebilmesi ve bitki mikrokliması üzerine etkilerinin az olduğuna inanılması nedeniyle, zararlıların (böceklerin) içeri girişinin engellendiği gölge evi üreticiler tarafından yaygın bir biçimde kullanılmaktadır.

Siyah renkli malçlar yabani ot gelişimini engeller.

Şeffaf renkli malçlar toprağı nemli tutar.

Malç kullanılmasının ürün kalitesi üzerine etki eder.

Yaprak galeri kurduyla malç kullanarak mücadele edilir.

Bitkileri rüzgar ve doludan koruyan gölge evidir.

Kârlı bir üretim için; seçilen yerin seracılık yönünden uygun olması, seranın yönlendirmesinin doğru yapılmış olması ve uygun bir avlu düzeni oluşturulması yaşamsal öneme sahiptir. Yönlendirmede uygun çözümü bulmada sera kurulacak yerin enlem derecesi, sera tipi, çatı eğimi ve çatı tipi ile mevsim etkilidir.

Sera seçimi yaparken rakımı uygun olan bir yerin seçilmesiyle kış aylarında ısıtma giderleri, yaz aylarında ise soğutma giderleri azaltılabilir.

Drenaj fazla suyun uzaklaştırılması işlemine verilen addır.

Beyazsinek, yaprak biti, örümcekler (akarlar) ve kirpikkanatlı (trips) böceklerden ari bir ortamda sera kurulması zararlı tehdidi ilkesi  ile açıklanabilir.

Sera yetiştiriciliğinde, sulama, ısıtma, soğutma, nemlendirme, elde edilen ürünlerin temizlenmesi ve ilaçların seyreltilmesi gibi kültürel işlemlerde kullanılmak üzere yeterli miktarda ve kaliteli bir su kaynağının bulunması oldukça önemlidir.

Alçak plastik tüneller; bir yetiştiricilik dönemi için inşa edilen, bitkileri düşük sıcaklık, rüzgâr, yağmur, dolu, kuş ve haşerelerden korumak amacıyla bitki sıraları üzerine yarım daire kesitli yerleştirilmiş iskeletlerin üzerinin yumuşak plastik örtülerle örtülmesi sonucu elde edilen yapılardır. Doğru cevap B'dir.

İyi tasarlanmış bir sera, bitki gelişimi için gerekli olan iklim koşullarını sağlamalı, yıl boyunca üretime olanak tanımalı ve önemli iklim faktörlerini belirlenen optimum değerlere olabildiğince yakın olacak biçimde sağlamalıdır. Bu nedenle, seraların yüksek ışık geçirgenliğine, düşük ısı tüketimine, yeterli havalandırma etkinliğine, yeterli yapı mukavemetine ve yapının tamamının iyi bir mekanik davranışa sahip olması, inşaat ve işletme maliyetinin düşük olması gerekir. Doğru cevap A'dır.

Sera yetiştiriciliği aşağıdaki yararları sağlamaktadır.

• Yetiştiriciliğin tüm yıla yayılmasıyla yılda birden fazla ürün alınması, dolayısıyla birim alandan elde edilen gelirde artış sağlanır.

• Seradan elde edilen ürünlerin pazara erken ya da geç çıkartılması sorunu yoktur. Pazarda sürekli ürün bulunmaktadır.

• Birim alandan elde edilen verim ve ürün kalitesi artar.

• İşletmede sürekli iş olduğundan işgücü yönünden yıl boyunca büyük değişiklik olmaz. Tarımdaki mevsimlik işgücü gereksinimi süreklilik kazanır.

• Sera yapı elemanları ve ekipmanlarının üretimiyle ilgili yeni sanayi kollarının gelişmesine yardımcı olur.

Doğru cevap E'dir.

Örtüaltı üretim sistemlerinde yetiştiriciliği yapılan sebze türleri domates, hıyar, karpuz, biber, patlıcan, marul, fasulye, kavun, kabak ve çilek, meyve türleri ise muz ve asmadır. Doğru cevap D'dir.

Ülkemiz sera varlığının % 90’ı Akdeniz sahil şeridinde, % 5’i ise Ege’de yer almaktadır. Türkiye genelinde iller bazında seraların (alçak tünel hariç), % 47’si Antalya’da, % 29’u Mersin’de ve % 10’u da Muğla (Fethiye)’dadır. Doğru cevap C'dir.

Günümüzde seracılık, ısıtma ve soğutma giderlerinin düşük olduğu 30-40’ıncı enlemler arasında kalan ülkelerde yayılmaktadır. Kırkıncı enlemin üzerine çıkıldı- ğında ısıtma giderleri, 30’uncu enlemin altına inildiğinde ise soğutma giderleri hızla yükselmektedir. Doğru cevap D'dir.

Örtüaltı yetiştiriciliğinde örtü kullanımının birincil amacı bitkiyi dış etkilerden korumak ve bitki gelişimi için en önemli faktör olan ışığın bitkilere yeterli oranda ulaşmasını sağlamaktır. Bu amaçla cam ve plastik örtüler kullanılmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Malç kullanılmasının yararları aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Yabancı otların gelişmesini engelleyerek bitki besin maddelerinin bitkiler tarafından daha etkin bir şekilde kullanılmasını sağlar.

• Toprak yüzeyinden oluşacak buharlaşmayı azaltarak topraktaki nemin tutulmasını sağlar ve tuz birikimini önler.

• Ürünlerin toprakla temasını önlediğinden kayıpları önler, kaliteyi artırır.

• Hastalık ve zararlılara karşı bitkiyi korur.

Doğru cevap E'dir.

Genelde, yapı elemanlarından kaynaklanan gölgelemeyi önlemek için seranın uzun ekseni doğu-batı yönünde yönlendirilir. Sera kurulacak yer 40’ıncı enlemin üzerinde bulunuyorsa doğu-batı yönlendirmesine daha fazla önem vermek gerekir. Doğru cevap B'dir.

Sera yapımı için % 0,5-1,5 arasında eğime sahip alanlar uygundur. Doğru cevap C'dir.