ÖRTÜ ALTI ÜRETİM SİSTEMLERİ - Deneme Sınavı - 15

Gereksinim duyulan su miktarı sulanacak alanın büyüklüğüne, yetiş­tirilen bitki türüne, hava koşullarına, yılın hangi döneminde bulunulduğuna ve havalandırma veya ısıtma sisteminin çalıştırılıp çalıştırılmama durumuna göre değişiklik gösterir.

Seradan gelen yükler zemin tarafından taşındığından sera toprağının yük ta­şıma kapasitesi yeterli düzeyde olmalıdır. Yük taşıma kapasitesi olarak 2-­2,5 kg/ cm2 önerilmektedir.

Kullanım amacına göre sera tipleri dört başlıkta incelenebilir. Bunlar; yetiştirme seraları, üretim seraları, koruma ve sergileme seraları, araştırma seralarıdır. Tohum , fide ve çelik üretimi için kullanılan seralar üretim seralarıdır.

Orta Büyüklükteki Seralar: Taban alanı 100-1.000 m2 arasında değişip, bireysel veya birden fazla sera birleştirilerek oluşturulur. Genişliği, 3-20 m, uzunluğu 25-50 m olan, sebze ve çiçek yetiştiriciliği veya fide, fidan üretiminde kullanılan seralardır.

Sentetik malzemeli seralarda iskelet malzemesi olarak suni elyaf malzemeler kullanılmaktadır.

Isıtma ve soğutma yapılmayan, ılıman iklim özelliğine sahip yörelerde kullanılan veya soğuğa dayanıklı bitkilerin yetiştirildiği seralar soğuk seralardır.

Serayı oluşturan yapı elemanlarının kendi ağırlıkları, sabit ve değişmez bir yük olarak yapı elemanlarında etkili olmaktadır. Sera yapı elemanlarından öncelikle ağırlıklarını taşıması beklenir. Sera iskeleti üzerine sabit olarak bağlanan ısıtma, sulama, havalandırma gibi sistemlerin oluşturduğu yüklerin de sürekli yükler kapsamında hesaplanması gerekir.

Sera üzerine gelen yükleri taşıyıp bir altındaki elemanlara aktaran yapı elemanlarına çatı makası denir. Sera çatısının temel elemanını çatı makası oluşturur. Kirişlerin bir araya gelmesi sonucunda tek bir malzeme gibi görev yapan ve belli aralıklarla kolonlar üzerine yerleştirilen yapı elemanlarıdır. Genellikle geniş açıklıklı seraların çatıları, kafes kiriş adı da verilen çatı makaslarıyla oluşturulur.

Cam, ışık geçirgenliği yüksek buna karşın uzun dalga boylu ısı dalgalarını geçirme özelliği düşük olan bir malzemedir. Bu özelliğinden dolayı sera içinde ısınma hızlı, soğuma ise yavaş olmaktadır. Cam seralarda tozlanma ve kirlenme nadir görülür olsa bile, kolaylıkla temizliği yapılabilir. Bünyesinde zamana bağlı bir değişim olmadığından uzun süre kullanılabilir.

Havalandırma pencereleri, sera içerisindeki ısı ve nem dengesini sağlamak amacıyla kullanılan doğal havalandırma elemanlarıdır. Havalandırma açıklığı olarak da ifade edilen bu elemanların en önemli işlevi, seranın nemli ve sıcak havasının dışarı atılmasını sağlamaktır.

Bireysel seralar: Çeşitli büyüklüklerde tek başına kurulan, çatısı basit, hiçbir yapıyla bağlantısı olmaksızın kurulan seralardır.

Alüminyum Seralar: Pahalı olmasına karşın, hafif ve dayanıklı oluşu, inşa kolaylığı gibi özellikleriyle seralarda yapı iskelet malzemesi olarak kullanılmaktadır.

Yuvarlak Çatılı (Tünel Tipi) Seralar: Örtü malzemesi yumuşak plastik olan ve yarım daire biçiminde yan duvarsız olarak kurulabilen düşük maliyetli seralardır. Sera genişliği 5-8 m arasında değişip yüksek yapılamazlar.

Bu temel görevin dışında yapı elemanlarının, gölgeleme oranı düşük, ışık geçirgenliği yüksek, ısı geçirgenliği az olmalıdır. Kurulum kolaylığı sağamalı, hafif ve düşük maliyetli olmalıdır.

Sera yap› elemanlarının boyutlandırılmasında etkili olan yükleri başlıca iki grupta toplayabiliriz.

Sürekli Yükler (Ölü Yükler)
• Yapı elemanlarının kendi ağırlığı,
• Seraya asılı tesisatların ağırlığı
Hareketli Yükler (Canlı Yükler)
• Rüzgâr yükü
• Kar yükü
• Askıya alınan bitki yükü
• Sera üzerinde çalışan işçi ağırlığı
• Depremin dinamik yükü

Temellerin boyutlandırılması, sera iskelet yapısının şekli, zemine iletilecek toplam yük, temel çeşidi ve zemin özelliklerine bağlı olarak yapılır.

Mesnet, dayanak noktası anlamında kullanılıp, çatı makasları kolonlara mesnetlenmiş elemanlardır. Kafes kirişlerin genellikle iki mesnetli olması istenir. Böylece sera içerisinde daha az kolon kullanılacağından sera içi kullanım alanı artar ve daha rahat hareket etme olanağı sağlanabilir.

Mertekler, sera örtü malzemesinin sera üzerine serilmesini sağlayan yapı elemanlarıdır.

Kalkan duvarı, bir beşik çatıda aşıklara dik doğrultudaki üçgen dış duvar.

Seraların tüm yüzeylerini kaplayan, yağmur, kar ve rüzgâr gibi dış etkilere karşı koruyan yapı malzemeleridir. Sera içi ekolojisinin yaratılmasında en önemli pay örtü malzemesinindir.