ORTOPEDİK REHABİLİTASYON

Artroplasti, herhangi bir eklemde ağrıyı gidermek ve eklem hareketini sağlamak amacıyla eklemin yeniden yapılandırılmasıdır. Artroplasti yönteminde, hastanın ağrısının giderilmesi, kas iskelet sisteminin fonksiyonlarının geliştirilmesi ve replasman yapılan ekleme aşırı yüklenme olmadan, bireyin günlük yaşam aktivitelerini gerçekleştirebilmesi amaçlanır.

Artroplasti:
Eklemin cerrahi olarak yeniden şekillendirilmesidir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Endoprotez:
Eklem yüzleri için tasarlanmış ve vücut içine yerleştirilen biyomateryallerdir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Diz artroplastilerinde ilk cerrahi uygulamalar deforme eklem yüzlerinin rezeksiyonu ve bu eklem yüzlerinin başka materyaller ile değiştirilmesi ile başlanmıştır. Frank Gunston, polisentrik diz
endoprotezini tasarlamıştır. Bu uygulamada femur kondillerine yerleştirilen iki metal komponent ile tibial platoya yerleştirilen polietilen komponent arasında eklem hareketi yapması amaçlanmıştır. Ülkemizde diz artroplastisi 1987 yılında uygulanmaya başlanmıştır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Kalça Hemiartrolastisi: Kalça ekleminin oluşturan kemik yüzeylerden sadece femur başının patolojik olduğu ve biyomateryal ile değiştirildiği, acetabulumun sağlam olduğu durumlarda kalça hemiartroplastisi yapılır. Femur boyun kırığına neden olan travmatik kalça çıkığı durumlarında, üç haftadan eski femur boyun kırığı olan yaşlı hastalarda kalça hemiartroplasti yöntemi uygulanabilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Osteoartit:
Dejeneratif eklem hastalığı, artroz.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Endoprotez: Eklem yüzleri için tasarlanmış ve vücut içine yerleştirilen biyomateryallerdir.

Ülkemizde ilk total kalça artroplastisi 1959 yılında, Rıdvan Ege ve Erdoğan Altınel tarafından yapılmıştır

Cerrahi Olarak Müdahale Edilen Eklem Yüzüne Göre Artroplasti Yöntemleri: Bu başlık altındaki yöntemler, değiştirilen eklem yüzüne göre müdahaleleri içerir 3 farklı uygulama yöntemi bulunmaktadır. 

- Total Artroplasti

- Hemiartroplasti

- Rezeksiyon Artroplastisi

Kalça Hemiartrolastisi: Kalça ekleminin oluşturan kemik yüzeylerden sadece femur başının patolojik olduğu ve biyomateryal ile değiştirildiği, acetabulumun sağlam olduğu durumlarda kalça hemiartroplastisi yapılır. Femur boyun kırığına neden olan travmatik kalça çıkığı durumlarında, üç haftadan eski femur boyun kırığı olan yaşlı hastalarda kalça hemiartroplasti yöntemi uygulanabilir.

Kalça Artroplastilerinin Komplikasyonları

Tromboemboli ve derin ven trombozu, kalça replasmanı cerrahisinden sonra üç ay içinde de görülebilir. Dejeneratif artrit tanısı olan hastalarda romatoid artiritli hastalara göre daha fazla tromboemboli görülmektedir. Kadınlarda ve konjestif kalp yetmezliği olan ve uzun süre yatak istirahatinde hareketsiz kalan bireylerde derin ven trombozu riski artmaktadır.

Enfeksiyon total kalça artroplasti uygulamalarından sonra görülebilecek komplikasyonlardandır. Romatoid artrit, diabetus mellitus gibi sistemik hastalığı olanlarda daha sık enfeksiyona rastlanmaktadır (Pivec, 2012).

Heterotopik ossifikasyonlar total kalça artroplastisinden sonra hareket kısıtlılığı ile birlikte görülen komplikasyondur.

Protezin gevşemesi, ağır fiziksel aktiviteler yapan bireylerde, obezite problemi olanlarda, uygun endoprotezin seçilemediği durumlarda görülebilir. Cerrahi tekniğe bağlı olarak endoprotezi oluşturan biyomateryallerle kemik doku arasında tespit sorunu oluşmaktadır.

Kalça artroplastisi geçirmiş hastanın tam iyileşmesi için, 3-6 ay süre gereklidir. Eklem kapsülünde 6. haftaya kadar iyileşme beklendiği için bu döneme kadar önerilen kurallara uyulmalıdır. Kalça eklem replasmanı cerrahisinden sonra eklemde aşırı kuvvet oluşturacak ve kalça ekleminin çıkığına neden olabilecek aktivitelerden kaçınma eğitimi hastalara verilmelidir (Goldstein, 1999). Sırtüstü yatarken bacaklar arasına yastık yerleştirilir. Kalçalar hiperadduksiyonda olmamalıdır. Endoprotez uygulanan kalça üzerine yan yatılmamalıdır. Diğer tarafa yan yatarken bacaklar arasına yastık yerleştirilmelidir. Hastanın oturacağı sandalye yüksek olmalıdır. Oturduğu zaman kalça dizlerden daha yüksekte kalmalıdır. Sırtüstü veya yan yatarken de bacakların arasına yastık yerleştirilmelidir. Bacaklar çaprazlanmamalı ve bacak bacak üzerine atılmamalıdır. Sandalye ve tuvalet boyunun yükseltilmesi gereklidir. Alaturka tuvalet kullanılmamalıdır.

Trikompartmantal; Femur ve tibianın medial ve lateral kompartmanları ile patellafemoral eklem yüzleri değiştirilir.

Ayak Bileği Artroplastilerinin Kontraendikasyonları
Talusun avaskuler nekrozu, osteomyelit, yetersiz yumuşak doku desteği, ayağın plantigrad pozisyona getirilemediği, nöromuskuler hastalıkları, ayak bileğinde nöropati ve ileri düzeyde osteoporozu olan hastalarda ayyak bileği artroplastisi uygulanmaz.

Omuz Artroplastisinin Endikasyonları

Omuz ekleminin ileri düzeyde artriti ve romatoid artriti olan hastalarda, redukte edilmemiş omuz subluksasyonlarında, parçalı humerus başı kırıkları nedeni ile omuz ekleminde artroplasti yapılabilir.

Cerrahi sonrası yedinci ve sekizinci gün, kendine bakım aktiviteleri, banyo yapma, giyinme gibi
günlük yaşam aktiviteleri eğitimine başlanır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Trikompartmantal; Femur ve tibianın medial
ve lateral kompartmanları ile patellafemoral eklem
yüzleri değiştirilir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Dirsek artroplastisi için seçilen cerrahi yönteme bağlı olarak farklı rehabilitasyon programları uygulanır. Cerrahiden sonra, dirseğin hareketlerini engellemek amacı ile statik dirsek ortezi önerilir.
Cerrahi sonrası birinci gün, ağrı ve ödemin kontrolü için soğuk uygulama ve elektroterapi uygulamaları yapılır. Parmaklar için egzersizlere başlanır.
Cerrahi sonrası ikinci haftada, artroplasti uygulanmış dirsek ekleminin pasif fleksiyon ve ekstansiyonu için egzersizlere başlanır.
Dördüncü haftada dirsek eklemi supinasyonda iken dirsek fleksiyonuna yönelik kuvvetlendirme egzersizlerine geçilir. El bileği çevresi kaslarına izometrik egzersizler uygulanır. Hasta gece uyurken statik dirsek ortezini sekizinci hafta sonuna kadar
kullanmaya devam eder.
Cerrahi sonrası üçüncü ay, yerçekimine karşı, aktif dirsek ektansiyonunu içeren egzersizlere başlanır. Hastanın dirsek artroplastisi uygulanan taraf üst ekstremitesi ile bir kilodan fazla yük taşımasına izin verilmez ve ağır fiziksel aktiviteler kısıtlanır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Dirsek eklem artroplasi uygulamaları, kalça ve diz artroplasileri kadar sıklıkla yapılmamaktadır. Humeroulnar eklem menteşe tipi eklemdir, fleksiyon ve ekstansiyon hareketleri bu eklemde oluşmaktadır. Radiohumeral ve proksimal radioulnar eklemler ise rotasyonun gerçekleştiği eklemlerdir. Dirsek ekleminin osteoartriti, dirsek eklem hareketlerinin kısıtlanmasına, eklem ağrısına neden olan bir hastalıktır. Mesleki aktiviteleri ağır olan erkek bireylerde daha sık görülür. Doğru cevap E seçeneğidir.

Eklem replasmanları genellikle 65 yaş üstü hastalar için önerilir. Ancak romatoid artrit, juvenil romatoid artrit, doğuştan kalça çıkığı olan, kemik tümörü olan hastalarda ve diğer cerrahi yaklaşımların etkili olmadığı durumlarda daha erken yaşlarda uygulanır.