ORTOPEDİK REHABİLİTASYON

Amputasyon, alt veya üst ekstremitenin tamamının veya bir kısmının kalıcı kaybıdır anlamındadır.
Ampute ise amputasyon ameliyatı geçiren veya doğuştan ekstremitesinin bir kısmı veya tamamı olmayan bireylere denir. Bu durumda doğru cevap A şıkkıdır.

Alt Ekstremite Amputasyon Seviyeleri; 1. Parsiyel Ayak Amputasyonları, bu seviyenin beş alt başlığı bulunmaktadır. Bunlar; Parmak Amputasyonları, Metatarsofalangeal Amputasyonlar, Transmetatarsal Amputasyonlar, Lisfranc Amputasyonu (Tarsometatarsal Amputasyon), Chopart Amputasyonu (Midtarsal Amputasyon),2. Syme Amputasyonu, 3. Ayak Bileği Dezartikülasyonu, 4. Diz Altı Amputasyonu (Transtibial Amputasyon), 5. Diz Dezartikülasyonu, 6. Diz Üstü Amputasyonu (Transfemoral Amputasyon), 7. Kalça Dezartikülasyonu, 8. Hemipelvektomi. Doğru cevap E'dir.

Parsiyel ayak amputasyonlarının alt başlıkları şu şekildedir; Parmak Amputasyonları, Metatarsofalangeal Amputasyonlar, Transmetatarsal Amputasyonlar, Lisfranc Amputasyonu (Tarsometatarsal Amputasyon), Chopart Amputasyonu (Midtarsal Amputasyon). Forequarter üst ekstremite amputasyon seviyeleri içinde yer almaktadır. Bu durumda doğru cevap C'dir.

Ampute olan bireylerin özellikle rehabilitasyon hedeflerinin belirlenmesi ve fonksiyonel seviyesinin veya potansiyelinin öngörülmesinde yaygın olarak K sınıflaması (Medicare K Kodu sınıflaması) kullanılmaktadır. K4: Yüksek düzeyde etki, stres veya enerji seviyelerinde temel hareket yeteneği için protez ile ambulasyon ihtiyacı vardır, çocuk, atlet veya aktif erişkinler için tipik protez kullanımı gereklidir. Doğru cevap E'dir.

Üst Ekstremite Amputasyon Seviyeleri şu şekildedir; 1. Parsiyel El Amputasyonları, a. Kısmi El Amputasyonları ve b. Dijital Amputasyonlar, 2. El Bileği Dezartikülasyonu, 3. Dirsek Altı Amputasyonu (Transradial Amputasyon), 4. Dirsek Dezartikülasyonu, 5. Dirsek Üstü Amputasyonu (Transhumeral Amputasyon), 6. Omuz Dezartikülasyonu, 7. Forequarter Amputasyonu. Doğru cevap C şıkkıdır.

Eklem seviyesinden yapılan amputasyonlara denir. Doğru cevap B'dir.

Chopart Amputasyon'un diğer kullanılan terimi Midtarsal Amputasyon'dur. Doğru cevap D'dir.

Üst ekstremite amputelerinde günlük yaşam aktiviteleri eğitimi içerisinde bulunan ev işleri arasında çamaşır asma, kavanoz açma, toz bezi kullanma, süpürge kullanma ve bulaşık kurulama bulunmaktadır. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Nöroma sinirin iyi huylu tümörüdür. Nöromalar amputasyondan sonra kesilen sinir uçlarında görülebilir. Aksonların güdük distaline doğru aşırı büyümesinden kaynaklanmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Amputasyondan sonra sıklıkla karşılaşılan ve mekanizması tam olarak açıklanamamakla birlikte muhtemelen amputasyon bölgesindeki sinirlerin kesilmesi ile ilişkili sensorial uyarıların merkezi sinir sistemine taşınmasından kaynaklandığı düşünülen fantom hissi ve fantom ağrısı yaşam tarzını olumsuz yönde etkilemektedir. Fantom hissi genellikle kaşınma, karıncalanma, elektriklenme ve diğer paresteziler ile karakterizedir. Doğru cevap B'dir.

Amputasyonlar çoğunlukla edinsel olmakla birlikte, doğumsal anomaliler nedeniyle doğuştan da olabilen ekstremite kayıplarıdır. Amputasyon yalnız ekstremite kaybı ile sınırlı kalmayan, vücut imajı bozukluğu, sosyal ilişki ve işlev kayıplarına sebep olabilen travmatik bir durumdur. Doğru cevap " A " dır.

Protez rehabilitasyonundaki başarı; amputenin yaşı, cinsiyeti, amputasyon nedeni, cerrahisi ve seviyesi, ampute edilen ekstremite sayısı, amputasyondan itibaren geçen süre, güdük şekli, güdük ağrısı, ödem, duyu, yara iyileşmesi, derinin durumu, fantom ekstremite hissi ve ağrısı, biyomekanik prensiplere uygun protez, psikososyal durum ve multidisipliner takım çalışması gibi bir çok faktörden etkilenmektedir. Yapılacak olan protez amputenin yaşadığı çevre şartları, işi, fiziksel uygunluğu, spor ve rekreasyonel aktivitelere katılımı gibi faktörler dikkate alınarak biyomekanik prensipler eşliğinde  tasarlanmalıdır (Şener ve Topuz, 2016). Doğru cevap " B " dir.

Ampute Rehabilitasyonunun Genel Hedefleri:
a. Amputeyi psikolojik, fiziksel ve fonksiyonel açılardan proteze hazırlamak,
b. Biyomekanik prensiplere uygun bir protez ile alt ekstremite amputelerinde güvenli ve fonksiyonel ambulasyonu sağlamak, üst ekstremite amputelerinde ise kendine bakım ve diğer günlük yaşam aktivitelerinin mümkün olduğu kadar bağımsız yapılabilmesini gerçekleştirmek,
c. Ev / iş yeri / okul düzenlemeleri ve rekreasyonel aktiviteler ile amputenin normal yaşama katılımını desteklemek ve yaşam kalitesini artırmaktır (Şener ve Erbahçeci, 2015). Doğru cevap " C " dir.

Alt Ekstremite Amputasyon Seviyeleri;
1. Parsiyel Ayak Amputasyonları
2. Syme Amputasyonu
3. Ayak Bileği Dezartikülasyonu
4. Diz Altı Amputasyonu (Transtibial Amputasyon)
5. Diz Dezartikülasyonu
6. Diz Üstü Amputasyonu (Transfemoral Amputasyon)
7. Kalça Dezartikülasyonu
8. Hemipelvektomi. Doğru cevap " D " dir.

Parsiyel Ayak Amputasyonları
a. Parmak Amputasyonları
b. Metatarsofalangeal Amputasyonlar
c. Transmetatarsal Amputasyonlar
d. Lisfranc Amputasyonu (Tarsometatarsal
Amputasyon)
e. Chopart Amputasyonu (Midtarsal Amputasyon)
2. Syme Amputasyonu
3. Ayak Bileği Dezartikülasyonu
4. Diz Altı Amputasyonu (Transtibial Amputasyon)
5. Diz Dezartikülasyonu
6. Diz Üstü Amputasyonu (Transfemoral Amputasyon)
7. Kalça Dezartikülasyonu                                                                             

8. Hemipelvektomi . Doğru cevap " E " dir.

Ekstremitenin distal kısımlarında daha yoğun olarak hissedilen fantom ağrısı zonklama, yanma, kramp veya bıçak saplanması tarzında değişik şiddetlerde oluşabilmektedir. Fantom ağrısı amputelerin %60-80’inde gösterilirken doğumsal ekstremite yokluklarında %3,7, edinsel amputelerde ise %48,5 oranında bulunmuştur. Doğru cevap " A " dır.

Alt ekstremite amputelerinde rehabilitasyon uygulamaları temel olarak 5 dönemde gerçekleştirilir. Doğru cevap " B " dir.

Postoperatif iyileşme sürecinin tamamlanması hastadan hastaya değişmekle birlikte genel olarak ortalama 3 aylık süreyi gerektirir. Bu süre içerisinde postoperatif dönem tamamlanmış, hasta “Preprostetik Döneme” girmiştir. Preprostetik dönemde postoperatif uygulamalara devam edilir ve protez için gereken değerlendirmeler yapılır. Yaş, cinsiyet, demografik bilgiler, meslek, aktivite düzeyi, ekonomik durum/sosyal güvence ve hastanın beklentileri gibi faktörler göz önünde bulundurularak protez tasarımı ve malzeme seçimi yapılır. Doğru cevap " C " dir.

Üst Ekstremite Amputasyon Seviyeleri;
1. Parsiyel El Amputasyonları
a. Kısmi El Amputasyonları
b. Dijital Amputasyonlar
2. El Bileği Dezartikülasyonu
3. Dirsek Altı Amputasyonu (Transradial Amputasyon)
4. Dirsek Dezartikülasyonu
5. Dirsek Üstü Amputasyonu (Transhumeral Amputasyon)
6. Omuz Dezartikülasyonu
7. Forequarter Amputasyonu. Doğru cevap " D " dir.

Günlük yaşam aktiviteleri eğitiminde kendine bakım aktiviteleri, yemek yeme aktiviteleri, masa başı aktiviteleri, ev işleri ve genel aktivitelerin yanı sıra ince el becerileri (telefon kullanma, yazı yazma, sayfa çevirme vb.) eğitimi yapılır (Tablo 2.1) (Resim 2.28-2.34). Doğru cevap " E " dir.