ORTOPEDİK REHABİLİTASYON

Yaralanan dokuda oluşan hasar sonrası dokunun damar yolu ile oluşturduğu reaksiyonlara inflamasyon adı verilir. Bu inflamatuar reaksiyonların amacı yaralayıcı faktörlerin etkisini kontrol etmek ve doku iyileşme sürecine katkı sunarak dokunun tekrar eski durumuna dönüşünü sağlamaktır.

İnflamasyon beş temel belirti verir. Bunlar; kızarıklık, şişlik, ağrı, ısı artışı ve işlev (fonksiyon) kaybıdır. Yaralanmadan hemen sonra ortaya çıkan bu belirtiler akut belirtiler olarak tanımlanıp, yaralanma sonrası ilk 24-48 saatte görülür (Kayıhan ve Dolunay, 1992).

Yaralanma sonrası hemen başlayan inflamatuar reaksiyonlar iyileşme sürecini başlatırken iyileşmenin ilk evresini oluşturmaktadır. İnflamatuar dönemden sonra iyileşme sürecinin ikinci aşaması tamir fazı ve üçüncü aşamada da yeniden şekillenme fazı gerçekleşerek doku onarımı ve dokunun eski haline dönüşü sağlanır. Bu üç faz birbirinden tamamen ayrı dönemlerde gerçekleşmeyip, binişik olarak biyolojik tepkiler oluşturarak iyileşme sürecine katkı sunar.

Konnektif doku; hücreleri bir araya getirip, organize ederek doku, organ ve sistemlerin şekillenmesini ayrıca kas-iskelet kavşakları ve eklemlerin oluştuğu yerler arasında mekanik bağlantıları sağlar. Konnektif dokular kemik ve yumuşak dokular için mekanik destek sağlarken oksijen, kan, su, gaz ve atıkların hücreler arasında değişimine yardımcı olur. Kemik, bağ, kas, tendon ve kıkırdak yapılarına konnektif dokunun mekanik desteği, bu yapılara stabilite (mevcut durumu koruma) sağlar ve eklemlere binen şoku emer (absorbe). Doğru cevap C şıkkıdır.

Kasılabilen (kontraktil) ve kasılamayan dokularda mikro parçalanmalar ve yumuşak dokuda küçük inflamatuar reaksiyonlar gerçekleşir. Kasılabilir dokular kendi kendine kasılabilme özelliğine sahip dokulardır. Örneğin kas gövdesi, tendon gövdesi, kas-tendon kavşağı, tendonun etrafını saran kılıf. Kasılamayan dokular ise kendi kendine kasılabilme özelliğine sahip değildir. Örneğin eklem kapsülü, bursa, deri ve deri altı doku, bağlar, sinir kökü. Doğru cevap E şıkkıdır.

Kemiklerin en önemli organik yapısı tip I kollajen olup bu kemik ağırlığının neredeyse % 90’ı civarındadır. Kalan ağırlık ise kollajen olmayan yapılardır.

Kemik iyileşme süreci bazı temel olaylarla karakterize olup bu olaylar sırasıyla şöyle sıralanabilir. Kırık oluşumu, kanama ve sonucunda damar dışında kanın birikmesi (hematom), hematom tarafından oluşturulan granül dokusu (yumuşak kallus yapısı), osteoblast hücreleri tarafından yeni kemik hücrelerinin üretimi (sert kallus yapısı), kallusun aşamalı olarak yeniden emilimi ve kemiğin anatomik hatlarının oluşması. Doğru cevap D şıkkıdır.

Birinci derece kas yırtılmaları kas çekmesi olarak tabir edilen geri dönüşümlü bir yaralanmadır. Bu tür kas yırtıklarında, kas aşırı gerilerek ulaşabileceği elastikiyet sınırına erişmiştir. Kas liflerinin bütünlüğü bozulmamıştır. Birinci derece kas yırtılmasında ani ağrı, hareketle birlikte ağrı ve hassasiyet vardır. İkinci derece kas yırtılması sonrası ağrı ve kasın üzerindeki ciltte morartı rengi ile kanama belirtileri görülür. Doğru cevap A şıkkıdır.

Dolaylı kas yırtılmalarında tedavi programında özellikle akut dönemde olmak üzere yaralanan kasa PRICE yöntemi yer almalıdır. PRICE tedaviyi oluşturan uygulamaların baş harflerinin kısaltmasıdır (Uyan ve Yakut, 2017). PRICE içeriği aşağıda sıralanan uygulamaları kapsar; • P (protection) Koruma • R (resting) Dinlenme • I (ice) Buz (soğuk) uygulaması • C (compression) Kompresyon (bandaj) • E (elavation) Yükseltme (kalp seviyesi). Doğru cevap B şıkkıdır.

Bir diğer sinir yaralanma kategorisi ise aksonotmezisdir. Tip iki olarak da isimlendirilen sinir yaralanmasıdır. Siniri saran konnektif doku tabakalarında bütünlük bozulmazken sinirin aksonunda hasar vardır. Konnektif dokunun sağlam oluşu aksona doğru iyileşme sürecinin başlamasına yardımcı olarak zamanla sinirin işlev kazanmasını sağlar. Doğru cevap B şıkkıdır.

İnflamasyon beş temel belirti verir. Bunlar; kızarıklık, şişlik, ağrı, ısı artışı ve işlev (fonksiyon) kaybıdır. Doğru yanıt bu belirtilerin dışında kalan D şıkkıdır.

Tamir fazı; kollajen adlı dokunun oluşturulması ve organize edilmesi sürecidir. İyileşmenin bu döneminde kollajen dokusu yaralanma sonrası yaklaşık 5. günde oluşmaya başlar. Doğru cevap E şıkkıdır.

Proteoglikanlar da bağ, kıkırdak, tendon ve kaslardaki konnektif doku içerisinde
çeşitli miktarlarda yer alır. Bu madde konnektif dokuya esneklik, sertlik ve kuvvet özellikleri kazandırır. Doğru cevap B şıkkıdır.

Koagülasyon aşamasında; travma sonrası trombositler yaralanan bölgeye gider, çeşitli kimyasal maddeleri serbest bırakarak tamir sürecini ve doku iç dengesini korumayı başlatır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Kemiklerin en önemli organik yapısı tip I kollajen olup bu kemik ağırlığının neredeyse % 90’ı civarındadır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Kemiklerin gözenekli bölümleri trabeküler kemik olarak adlandırılır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Bölgesel travmanın miktarı, kırık iyileşmesinde rol alan lokal faktörlerdendir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Eklem hareketi olmadan kas kuvvetlendirme egzersizleri “izometrik egzersiz” olarak tanımlanır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Bağ dokusunu içeren yaralanma “sprain” olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap B şıkkıdır.

PRICE içeriği aşağıda sıralanan uygulamaları kapsar;
• P (protection) Koruma
• R (resting) Dinlenme
• I (ice) Buz (soğuk) uygulaması
• C (compression) Kompresyon (bandaj)
• E (elavation) Yükseltme (kalp seviyesi)

Doğru cevap, bu uygulamalar dışında kalan E şıkkıdır.