ORTOPEDİK REHABİLİTASYON

Kas lifleri içerdikleri hücresel özelliklere göre farklılıklar gösterir. Genel olarak yavaş kasılan ve hızlı kasılan kas lifleri olarak iki grupta incelenirler. Yavaş kasılabilen kas lifleri tip bir kas lifi olarak adlandırılırken hızlı kasılabilen lifler tip iki kas lifi olarak adlandırılır. Tip bir lifleri yavaş kasılabilme özelliğine sahip olup oksijen taşıma kapasiteleri yüksektir (miyoglobin ve mitokondri açısından zengin). Doğru cevap " C " dir.

Dolaylı kas yırtılmalarında tedavi programında özellikle akut dönemde olmak üzere yaralanan kas için PRICE yöntemi yer almalıdır. PRICE tedaviyi  oluşturan uygulamaların baş harflerinin kısaltmasıdır (Uyan ve Yakut, 2017). PRICE içeriği aşağıda sıralanan uygulamaları kapsar;
• P (protection) Koruma
• R (resting) Dinlenme
• I (ice) Buz (soğuk) uygulaması
• C (compression) Kompresyon (bandaj)
• E (elavation) Yükseltme (kalp seviyesi). Doğru cevap " A " dır.

Çevresel damar sistemi ortopedik yaralanmalar sonucu hasar görebilmektedir. Kazalar, düşme, çarpma, geçirilen cerrahi işlemler veya hastalıklar dolaşım sistemi elemanı olan damarları yaralanmaya açık hale getirmektedir. Doğru cevap " E " dir.

Soğuk uygulama ve istirahat; 1, 2 ve 3. derece yaralanmalarının tümünde; yaralı bölgeyi kalp seviyesinin üzerine yükseltme ve kompresyon uygulama; 2 ve 3. derece yaralanmalarda uygulanır. Koltuk değneği gibi cihaz desteği alma ise yalnız 3. derece yaralanmaların tedavisinde kullanılır. Doğru cevap D'dir.

Kırıkta iyileşme sürecini kırığın olduğu bölge, yaralanmanın boyutu, şekil bozuklukları, kırık parçaları arasındaki ilişki, kırık parçalarının bulunduğu yer ve eşlik eden diğer sorunların varlığı etkilemektedir. Doğru cevap E'dir.

Kırık sonrası ortaya çıkan ilk tepki inflamatuar reaksiyonlar olup 24-48 saat içerisinde görülür. Doğru cevap B'dir.

Konservatif tedavinin tercih edildiği durumlar; çocuk kırıkları (ortopedik cerrahi gerektirmeyenler), minimal kayma gösteren kırıklar ve tespit sonrası sabit kalan kırıklardır. Konservatif yöntemin yeterli olmayacağı durumlar ise stabil olmayan kırıklar, çoklu kırıklar, yaşlılar, felçliler, Alzheimerlı kişiler ve zihinsel engelli bireyler gibi uyum sorunu olan kişilerdir. Doğru cevap B'dir.

Menisküs yaralanmaları dize alınan darbeler (doğrudan veya dolaylı) veya zamanla oluşan dejeneratif olaylar sonucu gerçekleşir. Dize alınan darbeler genellikle genç popülasyonda görülüp kompresyon ve dönücü kuvvetlerin kombinasyonu sonucu gelişir. Genellikle koşma, atlama, sıçrama, dönme ve ani yön değiştirerek hızlanma veya yavaşlama gerektiren etkinlikler sırasında menisküsler yaralanır. Bu yaralanmalar genellikle bir anda gerçekleşir ve yaralanma anı kişi tarafından hatırlanır. Dejeneratif süreçlerle gerçekleşen menisküs yaralanmaları ise genellikle orta yaşla (40 yaş ve sonrası) birlikte ortaya çıkar. Yaralanma anı ile ilgili kişi herhangi bir olay hatırlamaz ancak küçük olaylar ve bunlara ilişkin ağrı şikayetleri ve zamanla artan yaralanma ve doku değişiklikleri söz konusudur. Doğru cevap C'dir.

Fıtıklaşma ikinci derece kas yırtılmalarında değil üçüncü derece kas yırtılmalarında gerçekleşir. Doğru cevap C'dir.

Sentetik bir malzeme veya vücuttaki bir kas dokusu veya damarın tüp olarak akson ucuna yerleştirilmesi ve hedefteki sinirle bağlantısının sağlanması, entübasyon tekniği olarak adlandırılır. Doğru cevap B'dir.

Yaralanma sonrası hemen başlayan inflamatuar reaksiyonlar iyileşme sürecini başlatırken iyileşmenin ilk evresini oluşturmaktadır. İnflamatuar dönemden sonra iyileşme sürecinin ikinci aşaması tamir fazı ve üçüncü aşamada da yeniden şekillenme fazı gerçekleşerek doku onarımı ve dokunun eski haline dönüşü sağlanır. Bu üç faz birbirindentamamen ayrı dönemlerde gerçekleşmeyip, binişik olarak biyolojik tepkiler oluşturarak iyileşme sürecine katkı sunar.

Tamir fazı; kollajen adlı dokunun oluşturulması ve organize edilmesi süreci olarak kısaca özetlenebilir. İyileşmenin bu döneminde kollajen dokusu yaralanma sonrası yaklaşık 5. günde oluşmaya başlar. İnflamatuar fazdaki makrofajlar yaralanmanın olduğu bölgeye fibroblastları yönlendirerek hücre bölünmesini ve kollajen dokusunun oluşmasını sağlar.

Proteoglikanlar ve glikozaminoglikanlar (GAG) konnektif dokuyu oluşturan diğer bileşenlerdendir. Bu maddeler kıkırdak ağının kompresyon kuvvetinden sorumludur.

Yeniden şekillenme aşamasında kollajenlerin olgunlaşması, değişikliğe uğraması, organize olması, birikimi ve fazla kollajenlerin atılımı arasında bir denge ile inflamasyon hücrelerin aşamalı olarak azalması gerçekleşir. Kollajenler fizyolojik yüklenmeye maruz kalarak dizilimleri düzenlenir ve skar doku adı verilen yara dokusu meydana gelir.

Kemiklerin en önemli organik yapısı tip I kollajen olup bu kemik ağırlığının neredeyse % 90’ı civarındadır. Kalan ağırlık ise kollajen olmayan yapılardır. Bunlar; proteinler, yağlar, fosfolipidler, proteoglikanlar ve fosfoproteinlerdir.

Kırık iyileşmesinde pek çok faktör iyileşme döneminin süresini etkileyebilir. Bu faktörler lokal nedenlerden köken alabileceği gibi genel (sistemik) nedenlerden de köken alabilir. Lokal faktörler arasında; bölgesel travmanın miktarı, kemik ve kemik dokuyu saran periost tabakasının kayıp miktarı, kırılan kemiğin cinsi, kemiği hareketsiz tespit edebilme, enfeksiyon, lokal tümör varlığı, radyasyon, kemikte beslenme sorunları, eklem içi kırıklar ve diğer sorunlar (örneğin paget hastalığı) sıralanır.

Kıkırdak, eklem kıkırdağı (hiyalin) ve fibroelastik kıkırdak olarak gruplandırılır.

Miyofibriller kasların kasılabilen bölümlerini oluşturur. Her bir miyofibril içerisinde organize bir biçimde sıralanmış kasılabilir proteinler yer almaktadır. Bunlar aktin ve miyozin adı verilen protein lifleridir.

Tendinosis;yaşlanma, tekrarlı mini travmalar, dolaşım sorunları nedeniyle tendonlar arasında dejenerasyondur. Ağrı ve işlev kaybı görülür. Örnek; aşil tendonu.

Nöropraksiya tip bir olarak isimlendirilen birinci derece sinir yaralanmasıdır. Sinirin iletiminde azalma söz konusudur. Yaralanma bölgeseldir, genel değildir ve sinirin akson bölgesinin devamlılığı korunmaktadır. Yaralanma sonrası ortaya çıkan tüm değişiklikler sinir üzerine baskı kaldırılırsa yaralanma öncesi seviyeye döner. Kaslara uyarıyı aktaran motor sinirlerin duyu sinirlerine göre yaralanma riski daha fazladır.