ORTOPEDİK REHABİLİTASYON

İnflamasyon beş temel belirti verir. Bunlar; kızarıklık, şişlik, ağrı, ısı artışı ve işlev (fonksiyon) kaybıdır. Yaralanmadan hemen sonra ortaya çıkan bu belirtiler akut belirtiler olarak tanımlanıp, yaralanma sonrası ilk 24-48 saatte görülür. Kırık ise yaygın iskelet sorunlarından biridir. Doğru yanıt B’dir.

Tamir fazı; kollajen adlı dokunun oluşturulması ve organize edilmesi süreci olarak kısaca özetlenebilir. İyileşmenin bu döneminde kollajen dokusu yaralanma sonrası yaklaşık 5. günde oluşmaya başlar. İnflamatuar fazdaki makrofajlar yaralanmanın olduğu bölgeye fibroblastları yönlendirerek hücre bölünmesini ve kollajen dokusunun oluşmasını sağlar. Kollajen doku, yaralanan bölgede çok sınırlı yapısal bir kuvvet desteği oluşturur. Yaklaşık 21 gün sonra yeni kollajen dokusunun kuvveti yaralanma öncesi doku kuvvetinin % 20’si civarında olmakta olup kollajen yapı yaralı alana tümüyle uyum göstermemektedir. Doğru yanıt C’ dir.

Kemiklerin biçimleri yaşam boyu maruz kaldığı mekanik streslere ve yüklenmelere göre şekillenmektedir. Bu mekanik stresler kemiğin üzerine binen yüklerin türüyle ilgilidir. Kemik dönücü, bükücü, baskılayıcı ve gerilim kuvvetlerine maruz kalabilir. Kemiklere binen bu yükler wolff yasasıyla açıklanmaktadır. Bu yasaya göre kemikler aralıklı olarak mekanik yüklenmelere maruz kalırsa kemik bu yüklere uyum gösterir ve gelişir. Benzer bir biçimde kemikler bu tür mekanik yüklere maruz kalmaz ise kemik yapımı azalarak gelişimi geriler ve kemik yıkımı kolaylaşır. Diğer bir ifadeyle kemiklerin aralıklı yüke maruz kalması osteoblastik aktiviteyi tetiklerken, aralıklı yüke maruz kalmaması osteoklastik aktiviteyi tetikleyerek kemik kitlesinde azalmaya yol açar. Doğru yanıt E’dir.

Kırılan kemik yüzeylerinin iyileşme sürecinde bazen istenmeyen durumlarla (komplikasyon) karşılaşılabilir. Bunlar kemiğin kaynamaması, kemiğin kaynamasında gecikme, kemiğin yanlış biçimde kaynamasıdır. Kemiğin kaynamaması kırık iyileşme sürecinin durması olarak da adlandırılabilir. Kemiğin kaynamaması şiddetli yumuşak doku hasarlarında, kan akışının veya doku beslenmesinin yetersiz olduğu durumlarda ve kemikte enfeksiyon varlığında söz konusudur. Doğru yanıt A’dır.

Ortopedik cerrahiye gidilmeden tercih edilen kırık iyileşme süreci konservatif tedavi olarak tanımlanır. Örneğin alçı veya atel uygulamaları konservatif tedavi yöntemlerindendir. Ortopedik cerrahi yöntemleri ise konservatif tedavi yöntemleriyle yeterli kırık tespiti yapılamayan durumlarda tercih edilir. Konservatif tedavinin tercih edildiği durumlar; çocuk kırıkları (ortopedik cerrahi gerektirmeyenler), minimal kayma gösteren kırıklar ve tespit sonrası sabit kalan kırıklardır. Konservatif yöntemin yeterli olmayacağı durumlar ise stabil olmayan kırıklar, çoklu kırıklar, yaşlılar, felçliler, Alzheimerlı kişiler ve zihinsel engelli bireyler gibi uyum sorunu olan kişilerdir. Doğru yanıt D’dir.

Kas yapısı, içerisinde çeşitli demetlerin olduğu fasiküllerden oluşur. Bu fasiküller içerisinde çok sayıda kas lifi bulunur. Her bir kas lifi içerisinde çok sayıda miyofibril adı verilen kasın kasılabilir olan bölümleri vardır. Kas liflerinin etrafı sarkolemma adı verilen sıvı bir zarla çevrilidir. Sarkolemma içerisinde önemli organları barındırır. Örneğin mitokondri, golgi cisimciği, kollajen ve glikoproteinler. Çeşitli nedenlerden dolayı hasar alabilen kas liflerinin önemli işlevleri vardır. Örneğin kasa gelen elektriksel uyarıların geçişi için son duraktır. Kas lifi; miyofibril, konnektif doku, motor-sinir kavşağı ve kas-tendon kavşağı ile bağlantı oluşturur. Kas lifi hücre rejenerasyonu ve sinir-kas kavşağının düzenlenmesinde de rol oynar. Doğru yanıt A’dır.

Tip bir kas lifleri yorgunluğa karşı dirençli olup uzun süren ve düşük şiddetle yapılan etkinliklerde aktiftir (örneğin yavaş tempoyla ve uzun süreyle yapılan yürüyüş gibi bir aerobik egzersiz sırasında kullanılır). Tip iki lifler ise hızlı kasılabilen lifler olup beyaz renk görünümlüdür. Tip 2a lifler hızlı kasılabilen ve oksijen taşıma özelliği olan liflerdir. Tip 2b lifleri ise hızlı kasılabilen ve oksijen taşıma kapasitesi olmayan liflerdir. Tip 2 lifler kısa süreli ve hızlı etkinliklerde daha çok kullanılır (örneğin 100 metre koşusu gibi kısa süreli ve hızlı kas kasılması gereken durumlarda aktiftirler). Bireylerin uzuvlarında sahip oldukları tip 1 ve tip 2 kas lifi oranına göre bazı spor etkinliklerinde daha yüksek performans gösterirken, bazı spor etkinliklerinde daha düşük performans gösterirler. Doğru yanıt C’dir.

İskelet kaslarında meydana gelen en fazla değişiklik genellikle kasların hareket ve yüke maruz kalmadığı zamanlarda gerçekleşir. İmmobilizaasyon yani uzuvların hareket etmediği ve kasların kasılmadığı zamanlarda kaslarda atrofi olarak adlandırılan kas kitlesinde kayıplar meydana gelir. Kaslarda oluşan atrofinin derecesi kasların gerilim pozisyonuna ve immobilizasyon süresine bağlıdır. Kasların kısalmış pozisyonda uzun süreli kasılmadan hareketsiz kalması gergin olduğu uzamış pozisyona göre daha fazla kas liflerinde protein kayıplarına yol açarak kas kitlesinde azalmaya yol açar ve kasın normal uzunluğa erişimi güçleşir. Özellikle yavaş kasılan tip bir lifleri yani oksijen içeriği daha zengin olan lifler atrofiye daha fazla uğrar ve kas kitlesinde hızlı kasılan ancak oksijen içeriği düşük olan tip iki liflerin oranı nispeten artış gösterir. Kasların uzamış pozisyondan immobilizasyon sürecine maruz kalması kasta protein sentezini artırarak sarkomer sayısını çoğaltır. Kaslarda hareketsizliğe bağlı gelişen atrofi, kas kitlesinde azalmaya yol açarken kas ağırlığında azalma, kasın açığa çıkarabileceği kuvvette düşüşe ve gerilim özelliğinde yetersizliğe yol açar. Doğru yanıt B’dir.

Damar yaralanmaları sonrası ortaya çıkan belirtilerin bilinmesi erken müdahale için önemlidir. Ciddi belirtiler arasında dış kanama, şişliğin hızla yayılması, arterde nabız hissetmemek, uyuşukluk, ağrı ve solukluk yer almaktadır. Hafif belirtiler arasında ise deri rengi, ısısı, ödem, geçmişte arter yaralanma öyküsü sıralanabilir. Damar hasarlarının tespiti veya tıkanıklığı doppler akış saptama veya dupleks ultrasonografi ile tespit edilir. Doğru yanıt E’dir.

Sinir lifleri içerisinde epineurium, perineurim ve endoneurim adlı konnektif doku tabakaları yer alıp bunlar içerisinde zengin damar desteği bulunmakta ve sinirdeki enerji ihtiyacı ve atıkların uzaklaştırılması sağlanmaktadır. Sinir dokusu yaralanmaya maruz kaldığında ilk tepkiler damarların geçirgenliğinde artış sağlama ve çeşitli kimyasalların (örneğin histamin, serotonin) serbest bırakılmasıdır. Bunun sonucunda sinir liflerinin etrafındaki konnektif doku tabakalarında ödemde artış görülür. Bu ödem hasar uğramış sinir liflerinin uyarıyı iletme, beslenme ihtiyacını karşılama, oksijen taşınması ve iyonların işlevlerini yerine getirmesi için olumsuz bir durum yaratmaktadır.

Damar hasarlarında tedavi yöntemleri doğrudan tamir olup bu kapsamda ayrılan uçları birleştirme (anastomoz), lateral sütur, greft uygulamaları ve endovasküler teknikler yapılmaktadır. Doğru yanıt A’dır.

İnflamasyon beş temel belirti verir. Bunlar; kızarıklık, şişlik, ağrı, ısı artışı ve işlev (fonksiyon) kaybıdır. Doğru cevap C'dir.

Yaralanma sonrası hemen başlayan inflamatuar reaksiyonlar iyileşme sürecini başlatırken iyileşmenin ilk evresini oluşturmaktadır. İnflamatuar dönemden sonra iyileşme sürecinin ikinci aşaması tamir fazı ve üçüncü aşamada da yeniden şekillenme fazı gerçekleşerek doku onarımı ve dokunun eski haline dönüşü sağlanır. Doğru cevap E'dir.

Trombositlerle sağlanan pıhtılaşma sürecinde pıhtı oluşumu dört aşamalı (1. pıhtı plağının yapışması, 2. plak topaklaşması, 3. serotonin ve tromboksan gibi maddelerin salınımı, 4. pıhtı yapısının biçimlenmesi) bir süreçle gerçekleşmektedir. Plak ayrışması diye bir aşama yoktur. Doğru cevap C'dir.

Yaralanma sonrası kas-iskelet yapıları, ortaya çıkan yeni durumlara ilişkin organ, doku, hücre ve dolaşım düzeyinde çeşitli reaksiyonlar yansıtır. Yaralanan dokuda oluşan hasar sonrası dokunun damar yolu ile oluşturduğu reaksiyonlara inflamasyon adı verilir. Doğru cevap " A " dır.

Yaralanma sonrası hemen başlayan inflamatuar reaksiyonlar iyileşme sürecini başlatırken iyileşmenin ilk evresini oluşturmaktadır. İnflamatuar dönemden sonra iyileşme sürecinin ikinci aşaması tamir fazı ve üçüncü aşamada da yeniden şekillenme fazı gerçekleşerek doku onarımı ve dokunun eski haline dönüşü sağlanır. Doğru cevap " B " dir.

Hücre dışı ağın temel bileşenleri elastin, kollajen, yüzey maddeleri, proteoglikanlar ve glikozaminoglikanlar, yağlar, fosfolipidler, proteinler ve glikoproteinlerdir. Yaralanan bölgeye yönelen nötrofiller, diğer temizleyici hücreler (fagositoz), makrofajlar ve lenfositler vasıtasıyla bazı enzimlerin üretilerek yaralı dokuyu temizleme süreci başlatılır. Doğru cevap " C " dir.

Konnektif dokunun yer aldığı kas-iskelet elemanları yaralanma sonrası belirli bir sıra, tahmin ve onarım sürecinden geçerek biyolojik iyileşme sürecini takip eder. İyileşme sürecinde genellikle dört aşamalı olaylar zinciri tanımlanır. Bunlar;

1. aşama “koagülasyon”,

2. aşama “inflamasyon”,

3. aşama “fibroplazi”,

4. aşama “yeniden şekillenme”dir. Doğru cevap " D " dir.

Kemik doku, yapısında % 35 oranında organik ağ ve yaklaşık % 65 mineral barındırır. Kemiklerin en önemli organik yapısı tip I kollajen olup bu kemik ağırlığının neredeyse % 90’ı civarındadır. Kalan ağırlık ise kollajen olmayan yapılardır. Bunlar; proteinler, yağlar, fosfolipidler, proteoglikanlar ve
fosfoproteinlerdir. Doğru cevap " E " dir.

Kemiğin kompresif (kısaltıcı) ve gerilim (uzatıcı) kuvvetleri kemik yapım ve yıkımı arasında bir dengenin oluşmasını sağlar. Kemikler beslenmesini arterileri (atardamar), kemiklerin uç kısmı (epifiz) ve uç kısımların alt bölümü (metafiz) ve kemiği saran periost tabakası ile gerçekleştirir. Doğru cevap " A " dır.

Kas yaralanmaları doğrudan travma, darbe ve çarpma sonucu ortaya çıkabilir. Bu kas hasarlarına direkt kas yaralanması adı verilir. Aynı zamanda kas yaralanma-ları dolaylı olarak da gerçekleşebilir. Ani esnetme (germe), kasın ani kasılmasını gerektiren aşırı yüklenme durumları, tekrarlı ve uzun süreli kas aktiviteleri ve gecikmiş başlangıçlı kas ağrısı endirekt (dolaylı) kas yaralanmaları grubu içerisinde yer almaktadır. Doğru cevap " B " dir.