ORTOPEDİK REHABİLİTASYON - Deneme Sınavı - 7

Kemiklerin biçimleri yaşam boyu maruz kaldığı mekanik streslere ve yüklenmelere göre şekillenmektedir. Bu mekanik stresler kemiğin üzerine binen yüklerin türüyle ilgilidir. Kemik dönücü, bükücü, baskılayıcı ve gerilim kuvvetlerine maruz kalabilir. Kemiklere binen bu yükler wolff yasasıyla açıklanmaktadır. Bu yasaya göre kemikler aralıklı olarak mekanik yüklenmelere maruz kalırsa kemik bu yüklere uyum gösterir ve gelişir. Benzer bir biçimde kemikler bu tür mekanik yüklere maruz kalmaz ise kemik yapımı azalarak gelişimi geriler ve kemik yıkımı kolaylaşır. Diğer bir ifadeyle kemiklerin aralıklı yüke maruz kalması osteoblastik aktiviteyi tetiklerken, aralıklı yüke maruz kalmaması osteoklastik aktiviteyi tetikleyerek kemik kitlesinde azalmaya yol açar. Doğru yanıt E’dir.

Kırılan kemik yüzeylerinin iyileşme sürecinde bazen istenmeyen durumlarla (komplikasyon) karşılaşılabilir. Bunlar kemiğin kaynamaması, kemiğin kaynamasında gecikme, kemiğin yanlış biçimde kaynamasıdır. Kemiğin kaynamaması kırık iyileşme sürecinin durması olarak da adlandırılabilir. Kemiğin kaynamaması şiddetli yumuşak doku hasarlarında, kan akışının veya doku beslenmesinin yetersiz olduğu durumlarda ve kemikte enfeksiyon varlığında söz konusudur. Doğru yanıt A’dır.

Ortopedik cerrahiye gidilmeden tercih edilen kırık iyileşme süreci konservatif tedavi olarak tanımlanır. Örneğin alçı veya atel uygulamaları konservatif tedavi yöntemlerindendir. Ortopedik cerrahi yöntemleri ise konservatif tedavi yöntemleriyle yeterli kırık tespiti yapılamayan durumlarda tercih edilir. Konservatif tedavinin tercih edildiği durumlar; çocuk kırıkları (ortopedik cerrahi gerektirmeyenler), minimal kayma gösteren kırıklar ve tespit sonrası sabit kalan kırıklardır. Konservatif yöntemin yeterli olmayacağı durumlar ise stabil olmayan kırıklar, çoklu kırıklar, yaşlılar, felçliler, Alzheimerlı kişiler ve zihinsel engelli bireyler gibi uyum sorunu olan kişilerdir. Doğru yanıt D’dir.

Kas yapısı, içerisinde çeşitli demetlerin olduğu fasiküllerden oluşur. Bu fasiküller içerisinde çok sayıda kas lifi bulunur. Her bir kas lifi içerisinde çok sayıda miyofibril adı verilen kasın kasılabilir olan bölümleri vardır. Kas liflerinin etrafı sarkolemma adı verilen sıvı bir zarla çevrilidir. Sarkolemma içerisinde önemli organları barındırır. Örneğin mitokondri, golgi cisimciği, kollajen ve glikoproteinler. Çeşitli nedenlerden dolayı hasar alabilen kas liflerinin önemli işlevleri vardır. Örneğin kasa gelen elektriksel uyarıların geçişi için son duraktır. Kas lifi; miyofibril, konnektif doku, motor-sinir kavşağı ve kas-tendon kavşağı ile bağlantı oluşturur. Kas lifi hücre rejenerasyonu ve sinir-kas kavşağının düzenlenmesinde de rol oynar. Doğru yanıt A’dır.

Tip bir kas lifleri yorgunluğa karşı dirençli olup uzun süren ve düşük şiddetle yapılan etkinliklerde aktiftir (örneğin yavaş tempoyla ve uzun süreyle yapılan yürüyüş gibi bir aerobik egzersiz sırasında kullanılır). Tip iki lifler ise hızlı kasılabilen lifler olup beyaz renk görünümlüdür. Tip 2a lifler hızlı kasılabilen ve oksijen taşıma özelliği olan liflerdir. Tip 2b lifleri ise hızlı kasılabilen ve oksijen taşıma kapasitesi olmayan liflerdir. Tip 2 lifler kısa süreli ve hızlı etkinliklerde daha çok kullanılır (örneğin 100 metre koşusu gibi kısa süreli ve hızlı kas kasılması gereken durumlarda aktiftirler). Bireylerin uzuvlarında sahip oldukları tip 1 ve tip 2 kas lifi oranına göre bazı spor etkinliklerinde daha yüksek performans gösterirken, bazı spor etkinliklerinde daha düşük performans gösterirler. Doğru yanıt C’dir.

İskelet kaslarında meydana gelen en fazla değişiklik genellikle kasların hareket ve yüke maruz kalmadığı zamanlarda gerçekleşir. İmmobilizaasyon yani uzuvların hareket etmediği ve kasların kasılmadığı zamanlarda kaslarda atrofi olarak adlandırılan kas kitlesinde kayıplar meydana gelir. Kaslarda oluşan atrofinin derecesi kasların gerilim pozisyonuna ve immobilizasyon süresine bağlıdır. Kasların kısalmış pozisyonda uzun süreli kasılmadan hareketsiz kalması gergin olduğu uzamış pozisyona göre daha fazla kas liflerinde protein kayıplarına yol açarak kas kitlesinde azalmaya yol açar ve kasın normal uzunluğa erişimi güçleşir. Özellikle yavaş kasılan tip bir lifleri yani oksijen içeriği daha zengin olan lifler atrofiye daha fazla uğrar ve kas kitlesinde hızlı kasılan ancak oksijen içeriği düşük olan tip iki liflerin oranı nispeten artış gösterir. Kasların uzamış pozisyondan immobilizasyon sürecine maruz kalması kasta protein sentezini artırarak sarkomer sayısını çoğaltır. Kaslarda hareketsizliğe bağlı gelişen atrofi, kas kitlesinde azalmaya yol açarken kas ağırlığında azalma, kasın açığa çıkarabileceği kuvvette düşüşe ve gerilim özelliğinde yetersizliğe yol açar. Doğru yanıt B’dir.

Damar yaralanmaları sonrası ortaya çıkan belirtilerin bilinmesi erken müdahale için önemlidir. Ciddi belirtiler arasında dış kanama, şişliğin hızla yayılması, arterde nabız hissetmemek, uyuşukluk, ağrı ve solukluk yer almaktadır. Hafif belirtiler arasında ise deri rengi, ısısı, ödem, geçmişte arter yaralanma öyküsü sıralanabilir. Damar hasarlarının tespiti veya tıkanıklığı doppler akış saptama veya dupleks ultrasonografi ile tespit edilir. Doğru yanıt E’dir.

Sinir lifleri içerisinde epineurium, perineurim ve endoneurim adlı konnektif doku tabakaları yer alıp bunlar içerisinde zengin damar desteği bulunmakta ve sinirdeki enerji ihtiyacı ve atıkların uzaklaştırılması sağlanmaktadır. Sinir dokusu yaralanmaya maruz kaldığında ilk tepkiler damarların geçirgenliğinde artış sağlama ve çeşitli kimyasalların (örneğin histamin, serotonin) serbest bırakılmasıdır. Bunun sonucunda sinir liflerinin etrafındaki konnektif doku tabakalarında ödemde artış görülür. Bu ödem hasar uğramış sinir liflerinin uyarıyı iletme, beslenme ihtiyacını karşılama, oksijen taşınması ve iyonların işlevlerini yerine getirmesi için olumsuz bir durum yaratmaktadır.

Damar hasarlarında tedavi yöntemleri doğrudan tamir olup bu kapsamda ayrılan uçları birleştirme (anastomoz), lateral sütur, greft uygulamaları ve endovasküler teknikler yapılmaktadır. Doğru yanıt A’dır.

İnflamasyon beş temel belirti verir. Bunlar; kızarıklık, şişlik, ağrı, ısı artışı ve işlev (fonksiyon) kaybıdır. Doğru cevap C'dir.

Yaralanma sonrası hemen başlayan inflamatuar reaksiyonlar iyileşme sürecini başlatırken iyileşmenin ilk evresini oluşturmaktadır. İnflamatuar dönemden sonra iyileşme sürecinin ikinci aşaması tamir fazı ve üçüncü aşamada da yeniden şekillenme fazı gerçekleşerek doku onarımı ve dokunun eski haline dönüşü sağlanır. Doğru cevap E'dir.

Amputasyon, alt veya üst ekstremitenin tamamının veya bir kısmının kalıcı kaybıdır anlamındadır.
Ampute ise amputasyon ameliyatı geçiren veya doğuştan ekstremitesinin bir kısmı veya tamamı olmayan bireylere denir. Bu durumda doğru cevap A şıkkıdır.

Alt Ekstremite Amputasyon Seviyeleri; 1. Parsiyel Ayak Amputasyonları, bu seviyenin beş alt başlığı bulunmaktadır. Bunlar; Parmak Amputasyonları, Metatarsofalangeal Amputasyonlar, Transmetatarsal Amputasyonlar, Lisfranc Amputasyonu (Tarsometatarsal Amputasyon), Chopart Amputasyonu (Midtarsal Amputasyon),2. Syme Amputasyonu, 3. Ayak Bileği Dezartikülasyonu, 4. Diz Altı Amputasyonu (Transtibial Amputasyon), 5. Diz Dezartikülasyonu, 6. Diz Üstü Amputasyonu (Transfemoral Amputasyon), 7. Kalça Dezartikülasyonu, 8. Hemipelvektomi. Doğru cevap E'dir.

Parsiyel ayak amputasyonlarının alt başlıkları şu şekildedir; Parmak Amputasyonları, Metatarsofalangeal Amputasyonlar, Transmetatarsal Amputasyonlar, Lisfranc Amputasyonu (Tarsometatarsal Amputasyon), Chopart Amputasyonu (Midtarsal Amputasyon). Forequarter üst ekstremite amputasyon seviyeleri içinde yer almaktadır. Bu durumda doğru cevap C'dir.

Ampute olan bireylerin özellikle rehabilitasyon hedeflerinin belirlenmesi ve fonksiyonel seviyesinin veya potansiyelinin öngörülmesinde yaygın olarak K sınıflaması (Medicare K Kodu sınıflaması) kullanılmaktadır. K4: Yüksek düzeyde etki, stres veya enerji seviyelerinde temel hareket yeteneği için protez ile ambulasyon ihtiyacı vardır, çocuk, atlet veya aktif erişkinler için tipik protez kullanımı gereklidir. Doğru cevap E'dir.

Üst Ekstremite Amputasyon Seviyeleri şu şekildedir; 1. Parsiyel El Amputasyonları, a. Kısmi El Amputasyonları ve b. Dijital Amputasyonlar, 2. El Bileği Dezartikülasyonu, 3. Dirsek Altı Amputasyonu (Transradial Amputasyon), 4. Dirsek Dezartikülasyonu, 5. Dirsek Üstü Amputasyonu (Transhumeral Amputasyon), 6. Omuz Dezartikülasyonu, 7. Forequarter Amputasyonu. Doğru cevap C şıkkıdır.

Eklem seviyesinden yapılan amputasyonlara denir. Doğru cevap B'dir.

Chopart Amputasyon'un diğer kullanılan terimi Midtarsal Amputasyon'dur. Doğru cevap D'dir.

Üst ekstremite amputelerinde günlük yaşam aktiviteleri eğitimi içerisinde bulunan ev işleri arasında çamaşır asma, kavanoz açma, toz bezi kullanma, süpürge kullanma ve bulaşık kurulama bulunmaktadır. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Nöroma sinirin iyi huylu tümörüdür. Nöromalar amputasyondan sonra kesilen sinir uçlarında görülebilir. Aksonların güdük distaline doğru aşırı büyümesinden kaynaklanmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Amputasyondan sonra sıklıkla karşılaşılan ve mekanizması tam olarak açıklanamamakla birlikte muhtemelen amputasyon bölgesindeki sinirlerin kesilmesi ile ilişkili sensorial uyarıların merkezi sinir sistemine taşınmasından kaynaklandığı düşünülen fantom hissi ve fantom ağrısı yaşam tarzını olumsuz yönde etkilemektedir. Fantom hissi genellikle kaşınma, karıncalanma, elektriklenme ve diğer paresteziler ile karakterizedir. Doğru cevap B'dir.