ORTOPEDİK REHABİLİTASYON - Deneme Sınavı - 6

Yaralanma sonrası kas-iskelet yapıları, ortaya çıkan yeni durumlara ilişkin organ, doku, hücre ve dolaşım düzeyinde çeşitli reaksiyonlar yansıtır. Yaralanan dokuda oluşan hasar sonrası dokunun damar yolu ile oluşturduğu reaksiyonlara inflamasyon adı verilir. Doğru cevap " A " dır.

Yaralanma sonrası hemen başlayan inflamatuar reaksiyonlar iyileşme sürecini başlatırken iyileşmenin ilk evresini oluşturmaktadır. İnflamatuar dönemden sonra iyileşme sürecinin ikinci aşaması tamir fazı ve üçüncü aşamada da yeniden şekillenme fazı gerçekleşerek doku onarımı ve dokunun eski haline dönüşü sağlanır. Doğru cevap " B " dir.

Hücre dışı ağın temel bileşenleri elastin, kollajen, yüzey maddeleri, proteoglikanlar ve glikozaminoglikanlar, yağlar, fosfolipidler, proteinler ve glikoproteinlerdir. Yaralanan bölgeye yönelen nötrofiller, diğer temizleyici hücreler (fagositoz), makrofajlar ve lenfositler vasıtasıyla bazı enzimlerin üretilerek yaralı dokuyu temizleme süreci başlatılır. Doğru cevap " C " dir.

Konnektif dokunun yer aldığı kas-iskelet elemanları yaralanma sonrası belirli bir sıra, tahmin ve onarım sürecinden geçerek biyolojik iyileşme sürecini takip eder. İyileşme sürecinde genellikle dört aşamalı olaylar zinciri tanımlanır. Bunlar;

1. aşama “koagülasyon”,

2. aşama “inflamasyon”,

3. aşama “fibroplazi”,

4. aşama “yeniden şekillenme”dir. Doğru cevap " D " dir.

Kemik doku, yapısında % 35 oranında organik ağ ve yaklaşık % 65 mineral barındırır. Kemiklerin en önemli organik yapısı tip I kollajen olup bu kemik ağırlığının neredeyse % 90’ı civarındadır. Kalan ağırlık ise kollajen olmayan yapılardır. Bunlar; proteinler, yağlar, fosfolipidler, proteoglikanlar ve
fosfoproteinlerdir. Doğru cevap " E " dir.

Kemiğin kompresif (kısaltıcı) ve gerilim (uzatıcı) kuvvetleri kemik yapım ve yıkımı arasında bir dengenin oluşmasını sağlar. Kemikler beslenmesini arterileri (atardamar), kemiklerin uç kısmı (epifiz) ve uç kısımların alt bölümü (metafiz) ve kemiği saran periost tabakası ile gerçekleştirir. Doğru cevap " A " dır.

Kas yaralanmaları doğrudan travma, darbe ve çarpma sonucu ortaya çıkabilir. Bu kas hasarlarına direkt kas yaralanması adı verilir. Aynı zamanda kas yaralanma-ları dolaylı olarak da gerçekleşebilir. Ani esnetme (germe), kasın ani kasılmasını gerektiren aşırı yüklenme durumları, tekrarlı ve uzun süreli kas aktiviteleri ve gecikmiş başlangıçlı kas ağrısı endirekt (dolaylı) kas yaralanmaları grubu içerisinde yer almaktadır. Doğru cevap " B " dir.

Dolaylı kas yırtılmalarında tedavi programında özellikle akut dönemde olmak üzere yaralanan kas için PRICE yöntemi yer almalıdır. PRICE tedaviyi  oluşturan uygulamaların baş harflerinin kısaltmasıdır (Uyan ve Yakut, 2017). PRICE içeriği aşağıda sıralanan uygulamaları kapsar;
• P (protection) Koruma
• R (resting) Dinlenme
• I (ice) Buz (soğuk) uygulaması
• C (compression) Kompresyon (bandaj)
• E (elavation) Yükseltme (kalp seviyesi). Doğru cevap " A " dır.

Çevresel damar sistemi ortopedik yaralanmalar sonucu hasar görebilmektedir. Kazalar, düşme, çarpma, geçirilen cerrahi işlemler veya hastalıklar dolaşım sistemi elemanı olan damarları yaralanmaya açık hale getirmektedir. Doğru cevap " E " dir.

Soğuk uygulama ve istirahat; 1, 2 ve 3. derece yaralanmalarının tümünde; yaralı bölgeyi kalp seviyesinin üzerine yükseltme ve kompresyon uygulama; 2 ve 3. derece yaralanmalarda uygulanır. Koltuk değneği gibi cihaz desteği alma ise yalnız 3. derece yaralanmaların tedavisinde kullanılır. Doğru cevap D'dir.

Kırıkta iyileşme sürecini kırığın olduğu bölge, yaralanmanın boyutu, şekil bozuklukları, kırık parçaları arasındaki ilişki, kırık parçalarının bulunduğu yer ve eşlik eden diğer sorunların varlığı etkilemektedir. Doğru cevap E'dir.

Kırık sonrası ortaya çıkan ilk tepki inflamatuar reaksiyonlar olup 24-48 saat içerisinde görülür. Doğru cevap B'dir.

Konservatif tedavinin tercih edildiği durumlar; çocuk kırıkları (ortopedik cerrahi gerektirmeyenler), minimal kayma gösteren kırıklar ve tespit sonrası sabit kalan kırıklardır. Konservatif yöntemin yeterli olmayacağı durumlar ise stabil olmayan kırıklar, çoklu kırıklar, yaşlılar, felçliler, Alzheimerlı kişiler ve zihinsel engelli bireyler gibi uyum sorunu olan kişilerdir. Doğru cevap B'dir.

Menisküs yaralanmaları dize alınan darbeler (doğrudan veya dolaylı) veya zamanla oluşan dejeneratif olaylar sonucu gerçekleşir. Dize alınan darbeler genellikle genç popülasyonda görülüp kompresyon ve dönücü kuvvetlerin kombinasyonu sonucu gelişir. Genellikle koşma, atlama, sıçrama, dönme ve ani yön değiştirerek hızlanma veya yavaşlama gerektiren etkinlikler sırasında menisküsler yaralanır. Bu yaralanmalar genellikle bir anda gerçekleşir ve yaralanma anı kişi tarafından hatırlanır. Dejeneratif süreçlerle gerçekleşen menisküs yaralanmaları ise genellikle orta yaşla (40 yaş ve sonrası) birlikte ortaya çıkar. Yaralanma anı ile ilgili kişi herhangi bir olay hatırlamaz ancak küçük olaylar ve bunlara ilişkin ağrı şikayetleri ve zamanla artan yaralanma ve doku değişiklikleri söz konusudur. Doğru cevap C'dir.

Amputasyonlar çoğunlukla edinsel olmakla birlikte, doğumsal anomaliler nedeniyle doğuştan da olabilen ekstremite kayıplarıdır. Amputasyon yalnız ekstremite kaybı ile sınırlı kalmayan, vücut imajı bozukluğu, sosyal ilişki ve işlev kayıplarına sebep olabilen travmatik bir durumdur. Doğru cevap " A " dır.

Protez rehabilitasyonundaki başarı; amputenin yaşı, cinsiyeti, amputasyon nedeni, cerrahisi ve seviyesi, ampute edilen ekstremite sayısı, amputasyondan itibaren geçen süre, güdük şekli, güdük ağrısı, ödem, duyu, yara iyileşmesi, derinin durumu, fantom ekstremite hissi ve ağrısı, biyomekanik prensiplere uygun protez, psikososyal durum ve multidisipliner takım çalışması gibi bir çok faktörden etkilenmektedir. Yapılacak olan protez amputenin yaşadığı çevre şartları, işi, fiziksel uygunluğu, spor ve rekreasyonel aktivitelere katılımı gibi faktörler dikkate alınarak biyomekanik prensipler eşliğinde  tasarlanmalıdır (Şener ve Topuz, 2016). Doğru cevap " B " dir.

Ampute Rehabilitasyonunun Genel Hedefleri:
a. Amputeyi psikolojik, fiziksel ve fonksiyonel açılardan proteze hazırlamak,
b. Biyomekanik prensiplere uygun bir protez ile alt ekstremite amputelerinde güvenli ve fonksiyonel ambulasyonu sağlamak, üst ekstremite amputelerinde ise kendine bakım ve diğer günlük yaşam aktivitelerinin mümkün olduğu kadar bağımsız yapılabilmesini gerçekleştirmek,
c. Ev / iş yeri / okul düzenlemeleri ve rekreasyonel aktiviteler ile amputenin normal yaşama katılımını desteklemek ve yaşam kalitesini artırmaktır (Şener ve Erbahçeci, 2015). Doğru cevap " C " dir.

Alt Ekstremite Amputasyon Seviyeleri;
1. Parsiyel Ayak Amputasyonları
2. Syme Amputasyonu
3. Ayak Bileği Dezartikülasyonu
4. Diz Altı Amputasyonu (Transtibial Amputasyon)
5. Diz Dezartikülasyonu
6. Diz Üstü Amputasyonu (Transfemoral Amputasyon)
7. Kalça Dezartikülasyonu
8. Hemipelvektomi. Doğru cevap " D " dir.

Parsiyel Ayak Amputasyonları
a. Parmak Amputasyonları
b. Metatarsofalangeal Amputasyonlar
c. Transmetatarsal Amputasyonlar
d. Lisfranc Amputasyonu (Tarsometatarsal
Amputasyon)
e. Chopart Amputasyonu (Midtarsal Amputasyon)
2. Syme Amputasyonu
3. Ayak Bileği Dezartikülasyonu
4. Diz Altı Amputasyonu (Transtibial Amputasyon)
5. Diz Dezartikülasyonu
6. Diz Üstü Amputasyonu (Transfemoral Amputasyon)
7. Kalça Dezartikülasyonu                                                                             

8. Hemipelvektomi . Doğru cevap " E " dir.

Ekstremitenin distal kısımlarında daha yoğun olarak hissedilen fantom ağrısı zonklama, yanma, kramp veya bıçak saplanması tarzında değişik şiddetlerde oluşabilmektedir. Fantom ağrısı amputelerin %60-80’inde gösterilirken doğumsal ekstremite yokluklarında %3,7, edinsel amputelerde ise %48,5 oranında bulunmuştur. Doğru cevap " A " dır.