ORTOPEDİK REHABİLİTASYON - Deneme Sınavı - 5

Alt ekstremite amputelerinde rehabilitasyon uygulamaları temel olarak 5 dönemde gerçekleştirilir. Doğru cevap " B " dir.

Postoperatif iyileşme sürecinin tamamlanması hastadan hastaya değişmekle birlikte genel olarak ortalama 3 aylık süreyi gerektirir. Bu süre içerisinde postoperatif dönem tamamlanmış, hasta “Preprostetik Döneme” girmiştir. Preprostetik dönemde postoperatif uygulamalara devam edilir ve protez için gereken değerlendirmeler yapılır. Yaş, cinsiyet, demografik bilgiler, meslek, aktivite düzeyi, ekonomik durum/sosyal güvence ve hastanın beklentileri gibi faktörler göz önünde bulundurularak protez tasarımı ve malzeme seçimi yapılır. Doğru cevap " C " dir.

Üst Ekstremite Amputasyon Seviyeleri;
1. Parsiyel El Amputasyonları
a. Kısmi El Amputasyonları
b. Dijital Amputasyonlar
2. El Bileği Dezartikülasyonu
3. Dirsek Altı Amputasyonu (Transradial Amputasyon)
4. Dirsek Dezartikülasyonu
5. Dirsek Üstü Amputasyonu (Transhumeral Amputasyon)
6. Omuz Dezartikülasyonu
7. Forequarter Amputasyonu. Doğru cevap " D " dir.

Günlük yaşam aktiviteleri eğitiminde kendine bakım aktiviteleri, yemek yeme aktiviteleri, masa başı aktiviteleri, ev işleri ve genel aktivitelerin yanı sıra ince el becerileri (telefon kullanma, yazı yazma, sayfa çevirme vb.) eğitimi yapılır (Tablo 2.1) (Resim 2.28-2.34). Doğru cevap " E " dir.

Fıtıklaşma ikinci derece kas yırtılmalarında değil üçüncü derece kas yırtılmalarında gerçekleşir. Doğru cevap C'dir.

Sentetik bir malzeme veya vücuttaki bir kas dokusu veya damarın tüp olarak akson ucuna yerleştirilmesi ve hedefteki sinirle bağlantısının sağlanması, entübasyon tekniği olarak adlandırılır. Doğru cevap B'dir.

Yaralanma sonrası hemen başlayan inflamatuar reaksiyonlar iyileşme sürecini başlatırken iyileşmenin ilk evresini oluşturmaktadır. İnflamatuar dönemden sonra iyileşme sürecinin ikinci aşaması tamir fazı ve üçüncü aşamada da yeniden şekillenme fazı gerçekleşerek doku onarımı ve dokunun eski haline dönüşü sağlanır. Bu üç faz birbirindentamamen ayrı dönemlerde gerçekleşmeyip, binişik olarak biyolojik tepkiler oluşturarak iyileşme sürecine katkı sunar.

Tamir fazı; kollajen adlı dokunun oluşturulması ve organize edilmesi süreci olarak kısaca özetlenebilir. İyileşmenin bu döneminde kollajen dokusu yaralanma sonrası yaklaşık 5. günde oluşmaya başlar. İnflamatuar fazdaki makrofajlar yaralanmanın olduğu bölgeye fibroblastları yönlendirerek hücre bölünmesini ve kollajen dokusunun oluşmasını sağlar.

Proteoglikanlar ve glikozaminoglikanlar (GAG) konnektif dokuyu oluşturan diğer bileşenlerdendir. Bu maddeler kıkırdak ağının kompresyon kuvvetinden sorumludur.

Yeniden şekillenme aşamasında kollajenlerin olgunlaşması, değişikliğe uğraması, organize olması, birikimi ve fazla kollajenlerin atılımı arasında bir denge ile inflamasyon hücrelerin aşamalı olarak azalması gerçekleşir. Kollajenler fizyolojik yüklenmeye maruz kalarak dizilimleri düzenlenir ve skar doku adı verilen yara dokusu meydana gelir.

Kemiklerin en önemli organik yapısı tip I kollajen olup bu kemik ağırlığının neredeyse % 90’ı civarındadır. Kalan ağırlık ise kollajen olmayan yapılardır. Bunlar; proteinler, yağlar, fosfolipidler, proteoglikanlar ve fosfoproteinlerdir.

Kırık iyileşmesinde pek çok faktör iyileşme döneminin süresini etkileyebilir. Bu faktörler lokal nedenlerden köken alabileceği gibi genel (sistemik) nedenlerden de köken alabilir. Lokal faktörler arasında; bölgesel travmanın miktarı, kemik ve kemik dokuyu saran periost tabakasının kayıp miktarı, kırılan kemiğin cinsi, kemiği hareketsiz tespit edebilme, enfeksiyon, lokal tümör varlığı, radyasyon, kemikte beslenme sorunları, eklem içi kırıklar ve diğer sorunlar (örneğin paget hastalığı) sıralanır.

Kıkırdak, eklem kıkırdağı (hiyalin) ve fibroelastik kıkırdak olarak gruplandırılır.

Miyofibriller kasların kasılabilen bölümlerini oluşturur. Her bir miyofibril içerisinde organize bir biçimde sıralanmış kasılabilir proteinler yer almaktadır. Bunlar aktin ve miyozin adı verilen protein lifleridir.

Tendinosis;yaşlanma, tekrarlı mini travmalar, dolaşım sorunları nedeniyle tendonlar arasında dejenerasyondur. Ağrı ve işlev kaybı görülür. Örnek; aşil tendonu.

Nöropraksiya tip bir olarak isimlendirilen birinci derece sinir yaralanmasıdır. Sinirin iletiminde azalma söz konusudur. Yaralanma bölgeseldir, genel değildir ve sinirin akson bölgesinin devamlılığı korunmaktadır. Yaralanma sonrası ortaya çıkan tüm değişiklikler sinir üzerine baskı kaldırılırsa yaralanma öncesi seviyeye döner. Kaslara uyarıyı aktaran motor sinirlerin duyu sinirlerine göre yaralanma riski daha fazladır.

Yaralanan dokuda oluşan hasar sonrası dokunun damar yolu ile oluşturduğu reaksiyonlara inflamasyon adı verilir. Bu inflamatuar reaksiyonların amacı yaralayıcı faktörlerin etkisini kontrol etmek ve doku iyileşme sürecine katkı sunarak dokunun tekrar eski durumuna dönüşünü sağlamaktır.

İnflamasyon beş temel belirti verir. Bunlar; kızarıklık, şişlik, ağrı, ısı artışı ve işlev (fonksiyon) kaybıdır. Yaralanmadan hemen sonra ortaya çıkan bu belirtiler akut belirtiler olarak tanımlanıp, yaralanma sonrası ilk 24-48 saatte görülür (Kayıhan ve Dolunay, 1992).

Protez rehabilitasyonundaki başarı; amputenin yaşı, cinsiyeti, amputasyon nedeni, cerrahisi ve seviyesi, ampute edilen ekstremite sayısı, amputasyondan itibaren geçen süre, güdük şekli, güdük ağrısı, ödem, duyu, yara iyileşmesi, derinin durumu, fantom ekstremite hissi ve ağrısı, biyomekanik prensiplere uygun protez ve psikososyal durum gibi bir çok faktörden etkilenmektedir.

Gelişmiş ülkelerde amputasyona neden olan birinci faktör periferik vasküler hastalıklar iken ülkemizde ilk sırada travmalar yer almaktadır.