ORTAÇAĞDAN GÜNÜMÜZE ANADOLU UYGARLIKLARI

Osman Bey, Bizans devletinin yaşadığı yönetim kavgalarından faydalanarak sürekli beyliğin sınırlarını genişletir. Bu dönemde Ahi şeyhlerinden Şeyh Edebali’nin kızı Mal Hatun ile evlenir ve bu evlilik sonucu Osman Bey, Ahi topluluğunun da desteğini kazanır.

İlk dönemlerde mekânı tek büyük kubbe ile örterek mekân bütünlüğü sağlamak endişesi yoktu. Küçük mekânlar birbiri ile ilişkili olarak, çeşitli görevleri yerine getiren tek kütle olarak düzenlenebiliyordu. Bu düzenlemeler Erken Osmanlı mimarisinin özelliği olan Kanatlı, Zaviyeli, Ters T; Tabhaneli gibi işlevlerine göre isimlendirilen mimari biçimlenmeyi yaratacaktır. Bu yapı formunda, tek yapının bünyesindeki her bölüm kubbe, tonoz, düz çatı gibi değişik örtü elemanlarına sahip olabilir, ancak Osmanlı mimarisinde tercih edilen örtü sistemi kubbedir.

İznik’te I. Murad’ın veziri Çandarlı Halil Hayrettin Paşa’nın emriyle, mimar Hacı Bin Musa tarafından yapılmıştır. Kare planlı ve tek kubbeli olarak planlanan ana mekân fikri bu yapıda geliştirilerek son cemaat yeri ile kare ana mekân arasında uygulanan ek bir bölümle yapı uzatılmıştır.

1443-1447 yılları arasında II. Murad tarafından inşa ettirilen yapı enlemesine düzenlenmiş bir ana mekan, çepeçevre revaklı şadırvan avlusu ve dört minaresi ile anıtsal bir yapıdır. Ana mekana hakim altı dayanağa oturan bir büyük kubbe yer alır ve altıgen ayaklarda geçişler pandantif­lerle yapılmıştır, sekiz adet kubbe payandası ilk kez bu yapıda görülür, mihrap yönünde iki payanda duvarları destekler. Mekan iki yanda daha küçük kubbelerle örtülmüş ikişer bölümle genişletilmiş olup ilerde başka yapılarda kullanılacak olan bir uygulamaya gidilmiştir. Klasik Osmanlı Mimarisinin öncü yapısı olarak kabul edilmektedir.

Osmanlı Devletinde halkın eğitim kurumları sıbyan mektepleri ve medreselerdir. Sarayda Şehzadegân Mektebi ve Fatih Sultan Mehmet tarafından kurulan Enderun, Osmanlı devlet teşkilatında görev yapacak kişileri yetiştiren kurumlardı.

Osmanlı Çini Sanatı erken dönem örnekleri; Selçuklu geleneklerini gerek yapım, gerekse renk ve desen olarak sürdürür. 15. yüzyıl başlarında Bizans döneminde de kaliteli bir çini-seramik yapım merkezi olan İznik, üretimi çiniler, Bursa yapılarında görülmeye başlar. Erken Dönem Osmanlı çini sanatında renkli sır tekniği ile üretilen, sarı ve yeşil renklerin bitkisel motif­lerle ön plana çıktığı örnekler mevcuttur. Firuze, mavi, yeşilin tonları ve beyaz hakim renklerdir. İlk Osmanlı çini örneklerinde hamur kırmızı renktedir. Kabartma dekorlanabilen, ateşe dayanıklı, büyük parçalar halinde hazırlanan, mimari programa göre düzenlenen çini örnekleri mevcuttur. Çini hamuru ile sır arasında, Selçuklu döneminde olduğu gibi astar kullanılmaz. Yapının duvar, mihrap, pencere ve kapı alınlıkları uygulama alanlarıdır.

Mimar Hayreddin tarafından inşa edilen külliyenin camisi 1501-1506 yılları arasında inşa edilmiştir. 18 m çapındaki büyük kubbe kuzey - güney eksende iki yarım kubbe ve yanlarda dörder küçük kubbe ile tamamlanmıştır. Bu kubbeler yüksek ve geniş sivri kemerler üzerine oturmaktadır. Caminin iki katlı revakları, pencereli şadırvanlı avlusu ve iki minaresi yapıyla bütünlük arz eder. Medresesi cami’den uzakta inşa edilmiştir. Çif­te Hamam, imaret, Kervansaray, Türbeler Külliyenin diğer yapılarıdır. Külliye yapıları bölgenin yoğun imar alanı olmasından ötürü değişik yerlere inşa edilmişlerdir. Adeta camiden ayrı yapılar olarak algılanabilirler.

Mimar Sinan sadece mimar olarak değerlendirilemez. Kent planlamacılığı, deseni kuvvetli bir sanatçı olması da önemli niteliklerdir. Mimar Sinan Osmanlı Mimarisinde her tür yapının plan, örtü sistemlerini araştıran, Rönesans sanatçılarının merkezi anıtsal kubbe örneklerini inceleyen ve her yapısında değişik uygulamalara yönelen mimarlık tarihinin en önemli dehaları arasındadır. Mimar Sinan öncelikle büyük kubbe ve taşıyıcı sistemler üzerine denemeleri ile dikkat çeker. İlk eserlerinde İznik, Bursa, Edirne eserlerinin mekân uygulamalarına bağlı kalmıştır.

Klasik dönem çini sanatının ana üretim merkezi İznik olup Kütahya üretimi çiniler İznik kalitesine ulaşamamıştır. Kütahya çinileri malzeme açısından farklılık gösterir. Kaba çini hamuru, daha donuk sır ve soluk renkler ana özellikleridir. Sıraltı tekniği ise dönemin en önemli uygulaması olacaktır.

Seccadelerde ise kufi yazı kuşakları, Kandil, rozet motif­leri ön plana çıkar. Avrupa’da Rönesans ressamlarının eserlerinde görülen Holbein halıları krem, koyu mavi ve kırmızı renklerin hakim olduğu, beyaz kufi yazı desenlidir. Stilize, geometrik biçimlenen bitkisel bezemeler hakim olabilir.

Osmanlıların Rumeli'de ilk kazandıkları toprak, Çimpe Kalesi'dir.

Balkanlar'ın kontrolü için önemli olan Niğbolu Savaşı, Yıldırım Bayezid döneminde, 1396 yılında gerçekleşmiştir.

Fetret Devri, 10 yıl sürmüştür.

II. Mustafa /  Karlofça Antlaşması / 1699

I. Murad’ın veziri Çandarlı Halil Hayrettin Paşa'nın emriyle yapılan cami, İznik Yeşil Camii'dir.

Erken Osmanlı Mimarisinin en anıtsal yapısı olarak kabul edilen ve Yıldırım Bayezid tarafından tamamlanan cami Bursa Ulu Camii'dir.

Osmanlı mimarisinde ilk mermer mihrap İznik Yeşil Camii'dir.

Mimar Sinan’ın İstanbul’da planladığı ve inşa ettiği ilk külliye Haseki Hürrem Sultan Külliyesi'dir.

Topkapı Sarayı içinde inşa edilen en eski yapı Çinili Köşk'tür.

Avrupa’da Rönesans ressamlarının eserlerinde de görülebilen Osmanlı halıları, Holbein Halıları olarak bilinmektedir.