ORTAÇAĞDAN GÜNÜMÜZE ANADOLU UYGARLIKLARI

Kurucu beylerinin soy adlarıyla anılan ve genel olarak beylikler adı altında toplanan bu küçük devletlerden ilkinin, I. Alâeddin Keykubad’ın Kırım seferini başarıyla yerine getiren ve Suğdak’ı fetheden Melikü’l-ümera Hüsameddin Çoban’a, 1227 yılında ıktâ olarak verdiği Kastamonu ve çevresinde, Selçuklu hakimiyetinde kurulan Çobanoğulları Beyliği (1227-1309) olduğu kabul edilmektedir.

Selçuklu Sarayının korunmasıyla görevli kişilere candar, onların başkanlarına da Emir Candar denilmektedir.

Şemseddin Muhammed Tusteri, Eşrefoğlu Mehmed Bey adına Arapça Fusu­ lü’l­-Eşrefiyye isimli sekiz bölümlük bir eser yazmıştır.

14. yüzyılda eser veren Erzurumlu Kadı Dârir, Azeri Türkçesine yakın olmakla birlikte Mısır Memlüklü Sultanlarına ithaf ettiği eserlerinde Memlük Oğuzcasının temsilcisi olarak görülmüştür.

Tutmacı ayrıca, Feridun Attar’ın, Hüsrev-nâme adlı Farsça mesnevisini, kısaltarak Gül ü Hüsrev adı altında Türkçeye çevirmiştir.

Hamidoğulları, Eğirdir Taş (Dündar Bey) ve Korkuteli Emir Sinaneddin Medreseleri ile I. Alâeddin Keykubad’ın Antalya’da yaptırdığı yıkılan caminin yerine Yivli Minare Camii’ni yaptırmışlardır.

İlhanlı veziri Sahip Şemseddin Cüveynî’nin 1271-1272 yılında darülhadis olarak yaptırdığı Sivas Çif­te Minareli Medresesi’nin günümüze sadece giriş cephesi gelebilmiştir.

İlhanlı Melik Şah Bey tarafından kardeşi Kiru Baltu oğlu Sultan Şah Bey adına 1327 yılında yaptırılan iki katlı Sivrihisar Alemşah Kümbeti, kare biçimli bir alana oturur.

Ahşap Direkli Camiler içinde kuzeydoğu köşesinden üçgen biçimli büyükçe bir parçası çıkarılmış kuzey güney doğrultusunda dikdörtgen biçimli bir alana inşa edilen Eşrefoğlu Süleyman Bey’in, 1296 yılında Beyşehir’de yaptırdığı Ulu Camii en abidevi olanıdır.

1481 yılında ölen Akkoyunlulardan emir Bayındır için eşi Şah Selime Hatun tarafından 1492 yılında mimar Baba Can Bey’e inşa ettirilen iki katlı Ahlat Emir Bayındır Türbesi’nin kare planlı cenazelik mekânı, sivri kemer profilli beşik tonoz örtülüdür.

Kurucu beylerinin soy adlarıyla anılan ve genel olarak beylikler adı altında toplanan bu küçük devletlerden ilkinin, I. Alâeddin Keykubad’ın Kırım seferini başarıyla yerine getiren ve Suğdak’ı fetheden Melikü’l-ümera Hüsameddin Çoban’a, 1227 yılında ıktâ olarak verdiği Kastamonu ve çevresinde, Selçuklu hakimiyetinde kurulan Çobanoğulları Beyliği (1227-1309) olduğu kabul edilmektedir

Moğollar’ın önünden kaçarak Anadolu’ya gelen kitlelerden Babai tarikatına mensup olanların 1240 yılında çıkardıkları, çok kanlı bir biçimde bastırılan Babai isyanı ve Selçuklularının 1243 Kösedağ Savaşında Moğollara yenilerek vergiye bağlanmaları, Anadolu Selçuklu Devleti’nin çöküşünü hazırladı.

Beylikler Dönemi’nde yazı dilinin temelini Oğuz Türkçesi oluşturmaktadır. Eski Oğuz Türkçesi, 15. yüzyıldan itibaren Osmanlı Türkçesi ile temsil edilen Batı Oğuzcası ve Azeri Türkçesi ile temsil edilen Doğu Oğuzcası olmak üzere iki kola ayrılmış, 16. yüzyıldan sonra iki ayrı yazı dili oluşmuştur. 14. yüzyılda, Eretnaoğullarının toprakları üzerinde kendi beyliğini kuran Mısır ve Şam’da eğitim görmüş bulunan Kadı Burhaneddin Ahmed, Türkçe, Arapça ve Farsça eserler vermiş, Türkçe şiirler söylemiştir. Yanıt C şıkkıdır.