ORTAÇAĞDAN GÜNÜMÜZE ANADOLU UYGARLIKLARI

Anadolu Selçuklu Dönemi, Erken Dönem Türk Beylikleri ile Anadolu Selçukluların iç içe geçmiş, kısmen ortak tarihlerini kapsar. Büyük Selçuklu Sultanı Alp Arslan'ın, 1071 Malazgirt zaferinin ardından Anadolu, Türk yerleşimine açıldı.

Keşfu’l-Akabe: Malatya’nın fethinden (1101) sonra, Danişmendli Gümüştekin Ahmet Gazi’nin (öl.1105) vefatından önce 1101-1105 yılları arasında yazılmıştır.
Bilinen tek nüshası İstanbul Süleymaniye Kütüphanesinde bulunan eserin ön sözünde, yazarının,
Malatya’nın fethinde ve Amasya’da haçlıların yenildiği savaşlar sırasında yaşanan olaylara yer verdiği
bir başka eserinin daha bulunduğu belirtilmektedir.
Dört makaleden oluşan Keşfu’l-Akabe’nin ilk makalesinde dünya ve kâinatın küre biçiminde olduğu ve dünyanın kâinatın merkezinde yer aldığı, dünyanın dörtte üçünün sularla kaplı olduğu belirtilmekte ve dünyanın çapı ile iki meridyen arasındaki mesafe hesaplanmaktadır. İkinci makalede cennet ve cehennem, üçüncü ve dördüncü makalelerde insan ruhunun yapısı ile sıkıntı ve mutluluk konuları işlenmektedir. Danişmendlilerin erken devrine ışık tutan eserin, Anadolu’da yazılmış en erken tarihli kaynak olduğu kabul edilmektedir.

Anadolu Selçukluları yazı dili olarak Farsça ve Arapça’yı kullanmışlardır. Türkçe sözlü gelenek içinde yerini bulduğundan, Türkçe yazılmış çok az eser bulunmaktadır. Türkçe yazıldığı bilinen ilk şiir “olısar”, Evhadüddin Kirmânî tarafından redifli gazel olarak kaleme alınmıştır.

Erken Dönem Türk Beyliklerinin günümüze gelebilen yapıları içerisinde, ilk sırayı cami ve mescitler almaktadır. Büyük Selçukluların inşa ettirdikleri Diyarbakır Ulu (1091-1092) ve Siirt Ulu (1129 onarım) Camii, Anadolu Türk döneminin en erken tarihli cami yapılarını oluştururlar.

Medreselerin hemen hemen hepsinde bulunan , cephelerinden birinin yüksek bir kemerle doğrudan
dışarıya açıldığı, diğer üç cephesi dışarıya kapalı olan genellikle tonoz örtülü mekanlara Eyvan ad verilir. Eyvanlar bu yapıların en önemli mekanlarını oluştururlar.

Niğde Aleddin Camii, Malatya Ulu Camii, Sivas Ulu Camii ve Konya Alaeddin Camii Kargir kuruluşlu büyük ölçekli camilere örnektir. Sivrihisar Ulu Camii ise ahşap direkli selçuklu camilerinin en tanınmışlarındandır.

Altta cenazelik, üstte mescit katı bulunan, mescit katlarının örtüsü ayrıca dışarıdan konik ya da piramidal külâh içine alınan mezar yapılarına kümbet denir.

Selçuklu Dönemi hamamlarının soyunmalık, ılıklık, sıcaklık bölümleri ve su deposu ile külhân adı verilen içinde ocak bulunan bölümleri bulunmakta, soyunmalıktan genellikle küçük bir ara mekanla ılıklığa, buradan da kurnaların bulunduğu sıcaklığa geçilmektedir.

Konya, Sivas ve Kayseri Selçuklu saray ve köşklerin bulunduğu kentlerdir. II. Gıyaseddin Keyhüsrev,
Kayseri’de Hıdrellez ya da Hızır İlyas  adıyla tanınan bir köşk inşa ettirmiştir.

Diğerleri Artuklulara aittir. Cevap A şıkkıdır.

En erken diye sorulduğu için cevap A şıkkıdır. Diğerleri sonraki tarihlere aittir.

Diğerleri Kargir kuruluşlu büyük ölçekli Selçuklu Camiileridir. Cevap A şıkkıdır.

Bşıkkı, tasavvuf ehlinin konakladığı han benzeri küçük yapılardır. C şıkkı, şeyh ve mürüdlerin konakladığı mescid ve toplantı mekanıdır. D şıkkı, akıl hastalarının tedavi edildiği şifahanedir. D şıkkı, hasta tedavi edilen şifahanedir. Cevap A şıkkıdır.

Dİğerleri tasavvuf ehli için yapılmış yapılardır. Cevap A şıkkıdır.

II. Kılıçarslan bilinen en eski tarihli hanı yaptırmıştır. Cevap A şıkkıdır.

Bahsedilen eserler köprüdür. Cevap a şıkkıdır.

Kufi ve Sülüs hat sanatının iki türüdür.

B  ve c şıkları, hat sanatı terimleridir. D ve e cilt sanatına aittir. Cevap A şıkkıdır.

Lüster, çini imalatında kullanılan tekniktir. Cevap A şıkkıdır.

Büyük Selçuklu Sultanı Alp Arslan, Bizans ordusunu 1071 yılında Malazgirt’te yendikten sonra Artuk Bey’in komutasındaki bir orduyu Anadolu’nun fethiyle görevlendirdi ve emirleri ile komutanlarına fethettikleri toprakların kendilerine ve oğullarına bırakılacağını bildirerek Oğuz boylarına Anadolu’nun yolunu açtı.