ORTAÇAĞDAN GÜNÜMÜZE ANADOLU UYGARLIKLARI

Morea (Pelaponnesos) Beyliği’nin Mistra’da yer alan Hodegetria Kilisesi “Mistra Tipi” denilen kiliselere öncülük etmesi bakımından önemlidir. Mistra tipi yapılar iki katlıdır. Bazilika Yunan haçı tiplerinin karışımı olan bu yapılarda, zeminin üç nef­li bir bazilika görünüşüne sahip olmasına karşın, sütun dizilerinin aralarına yerleştirilen dört payenin yardımıyla üst kat, bir yunan haçı görünümündedir. Alt kat bazilika, üst kat kapalı yuna haçı planlı olan bu tip, ilk kez Mistra’da görüldüğü için bu isimle adlandırılmaktadır.

Başkentte “kapalı yunan haçı plan tipi”nin tek temsilcisi Pammakaristos Manastırı Kilisesi (Fethiye Camii) güney binasıdır. Yine başkentte inşa edilmiş “tek nef­li yapı”lar olarak; İs Kapı Mescidi, Kariye Camii güney şapeli, Boğdan Sarayı, Sinan Paşa Mescidi’ni sayabiliriz.

Başkentte “kapalı yunan haçı plan tipi”nin tek temsilcisi Pammakaristos Manastırı Kilisesi (Fethiye Camii) güney binasıdır. Yine başkentte inşa edilmiş “tek nef­li yapı”lar olarak; İs Kapı Mescidi, Kariye Camii güney şapeli, Boğdan Sarayı, Sinan Paşa Mescidi’ni sayabiliriz.

H.Sophia’nın güney galerisinde yer alan “Deesis” sahnesi de bu dönemde yapılmıştır. Gerek teknik ve işçilik, gerek anlatım yönünden son derece etkileyici bir sahnedir. Merkezde yer alan İsa’nın dünyevi görünüşü, figürdeki hümanist yaklaşımı açıklıkça ortaya koyar. Sahnede yer alan Vaf­tizci Yahya tasvirinde duyguların dışa vurumu oldukça etkileyicidir

14. yüzyılda Bizans’ın siyasal çöküşü, resim sanatında son dönemde ortaya koyan bu çarpıcı üslubun daha fazla ilerlemesine ne yazık ki engel olmuştur. Zaman içinde zengin bir birikimle oluşturulan Bizans’ın sanatsal mirası Rusya’ya aktarılmıştır.

Geç Bizans döneminde ‘Zeuxippus Seramikler’ olarak anılan üretim grubu görülür. Aynı dönemde Champleve, Slip Boyalı, Tek Renk Sırlı Seramikler’in üretimi de devam eder. Bu dönemde birçok süsleme tekniğinin bir arada kullanıldığı örnekler de mevcuttur.

Latinlerin Konstantinopolis’i istilası (1204-1261) sırasında sürgündeki Nikaia imparatorluğunda, III. Ioannes (1222-1254) döneminde, hyperpyron’un içindeki altın ayarı 16-18 karat’a düşürülmüştür. Hyperpyron, Konstantinopolis yeniden ele geçirildikten sonra VIII. Mikhael (1259-1285) döneminde 15 karat’a, II. Andronikos (1285-1330) döneminde de 12 karat’a düşmüştür.

Sgrafitto dekorlu kaplar üzerinde oksit malzemenin kullanımıyla çok renkli süslemeler yoğunlaşmıştır. Bu dönem sgrafitto seramikleri kullanılan oksit boya renklerine göre Yeşil ve Kavuniçi Lekeli Seramikler, Mangan Kahverengi Lekeli Seramikler, Yeşil Lekeli Seramikler olarak gruplara ayrılır.

Dini mimariden çok ev mimarisiyle ilişkili olan “portico facade” düzenlemesinin günümüze gelen Palaiologoslar dönemini tek örneği Konstantinopolis kent surlarına bakan, “Tekfur Sarayı” denilen yapıdır. Bu yapı VIII. Mikhael Palaiologos’un oğlu olan Porphyrogennetos’un sarayı olarak bilinir. Üç katlı dikdörtgen yapının inşa tarihi 1261-1291 yılları arasında olmalıdır.

Geç Bizans Döneminin tarih aralığı, 1261 - 1453 yılları arasıdır.

Edirne'nin Osmanlı Devleti tarafından ele geçirilerek başkent yapılması, I. Murat Döneminde, 1362 yılında gerçekleşmiştir.

Mistra Tipi kiliselerin Anadolu'daki tek örneği, Kırklareli Vize Ayasofya’sı olarak bilinen kilisedir.

Mekânın kare bir kule gibi kilisenin ana kitlesini aşarak yükseldiği ve üstünün yüksek kasnaklı bir kubbeyle örtüldüğü mimari tipin adı Dehlizli Tiptir.

Palaiologoslar Döneminde, önceki dönemlerde hakim olan klasik üslubun resim sanatında tamamen egemen olduğu dönem, Bizans Rönesans'ı olarak tanımlanır.

Bizans resim sanatının sanatsal mirası, Bizans'ın çöküşü sonrasında Rus Çarlığı'na aktarılmıştır.

Sarı ve hardalsı renklerde üretilen, kabın iç yüzeyinde merkezde iç içe konsantrik dairelerden oluşan bezeme unsurları bulunan seramiğin adı Zeuxippus Seramiklerdir.

II. Andronikos döneminde, Venedik gümüş “ducat”sına benzeyen yeni gümüş sikkenin adı Basilicon'dur.

II. Andronikos ve III. Andronikos dönemlerinde tedavüle giren hafif bakır sikkelerin adı, Assaria'dır.

Konstantinopolis’de “kapalı yunan haçı plan tipi”nin tek temsilcisi olan yapı Pammakaristos Manastırı Kilisesi'dir.

Palaiologos ailesinin hükümranlığı altında yeniden kurulan Byzantion bir beylik olmayıp, İmparatorluğun kendisidir.