ORTAÇAĞDAN GÜNÜMÜZE ANADOLU UYGARLIKLARI

Nartheks, kilisenin batısında yer alan ve naosa açılan giriş mekânıdır. Daha çok Balkanlarda ve Anadolu yapılarında bulunur.

Sadece din adamlarının girebildiği, naostan levhalar aracılığı ayrılmış, naos seviyesinden biraz daha yüksek döşemesi olan altar odası ise bemadır. Kilisenin doğusunda bulunan ve ibadetin yönünü gösteren bölüm ise apsistir. Genellikle içten ve dıştan yarım yuvarlak ya içten yarım yuvarlak dıştan çok cepheli ya da hem içten hem dıştan çok cepheli olabilmektedir. Apsis yarım yuvarlığı içinde, kademeli basamaklarla oluşturulan, din görevlilerinin oturmaları için ayrılmış bölüme ise synthronon denilmektedir. Kiliselerin alt katında yer alan mezar odası ise kriptadır.

Anadolu’da tarihi bilinen en erken Helenistik bazilika başkent Konstantinopolis’te (İstanbul) bulunan Studios Manastırı Kilisesi’dir.

Demre Aziz Nikoalos Kilisesi ve Konstantinopolis Hagia Eirene Kilisesi ise Kubbeli bazilikalardandır. Karaman Binbirkilise, 1. No.lu Bazilika ise Tonoz Örtülü Bazilika grubuna girmektedir. Efes, Selçuk Ayasuluk tepesinde yer alan Aziz Ioannes Bazilikası ise Transeptli Bazilikalardandır.

Su kemerleri; küçük ya da büyük vadilerde, suyun aktarıldığı köprüye benzer yapılardır. Geç Antik Çağ’da mevcut su kanallar› ve su kemerleri onarılmıştır, gerekli yerlerde de yenileri inşa edilmiştir. Konstantinopolis’te İmparator Valens’in (364-378) yaptırdığı su kemeri önemli bir örnektir. Türk devrinde Bozdoğan Kemeri olarak adlandırılan eser, bugün Atatürk Bulvarı üzerinde uzanmaktadır.

Ankara Savaşı’nda Osmanlıların Timur’un ordusuna yenilmesi, Bizans İmparatorluğu için geçici bir rahatlama yaratmıştır. II. Manuel Palaeologos’un Sultan I. Mehmed (Çelebi) ile kurduğu ittifak da Bizans İmparatorluğu’nun durumunu iyileştirmiştir. İlk Doğu Roma imparatoru olan Arcadius, 383-395 yılları arasında babası I. Theodosius ile birlikte, 402 yılına kadar ise tek başına hüküm sürmüştür. I. Theodosius döneminde 391 yılında da paganizm yasaklanarak Hristiyanlık devlet dini olarak kabul edilmiştir. I. Theodosius Balkanlar’daki Vizigot saldırılarıyla mücadele etmiştir. Ölümünden önce, 395 yılında, Roma İmparatorluğunu Doğu ve Batı olmak üzere iki oğlu arasında paylaştırmıştır. İsauria Hanedanlığı’nın ilk imparatoru olan III. Leon (717-741) Batı Anadolu’da Arap saldırılarını bertaraf etmiş ancak aynı zamanda Bizans Sanatı için dönüm noktası olan İkonaklast ya da İkonaklazma (726-842) hareketinin de mimarı olmuştur.

Sekiz destekli Tip, Orta Bizans Makedonya Sülalesi Dönemi’nde (856-1056) özellikle Yunanistan ve Kıbrıs’ta tercih edilmiş bir kilise tipidir. Yapılardaki orta nefin üzerini örten kubbe, sekiz destek üzerine oturmaktadır. Kubbeye geçişler genellikle tromptur.

Ahşap Örtülü, Tonoz Örtülü, Kubbeli ve Transeptli olarak sınıflandırılanlar ise Erken Bizans dönemi bazilikalarının örtü sistemine ve mimari özelliklerine göre sınıflandırmasına girmektedir.

Kalın ve uzun pelerine khimation denilmektedir.

Tunik ise dize kadar uzanan tek parça, geniş giysidir. Dalmatika ise Eteklere doğru iyice bollaşan, uzun ve geniş kollu giysidir. Paludemantum ise düz uzun ve mor askeri pelerindir. Genellikle zırhın üzerine giyilir. Khlamys ise büyük bir dikdörtgen kumaşın omuzda fibula yardımıyla tutturulmasıyla oluşan ve tüm vücudu örten pelerinlere verilen isimdir.

Bizans resim sanatının önemli bir parçası da ikonadır. Etimolojik olarak Yunanca eiko fiilinden türetilen, ‘tasvir, suret’ anlamına gelen ikona, boya ile ahşap panel üzerine yapılan ve ibadet amacı da taşıyan dini konulu resimlerdir.

Diptikon ise birbirine menteşe ile bağlı iki levhadan oluşan, Konsüller başa geçtiği zaman, diğer meslektaşlarına yeni görevine başladığını haber vermek için üretilen hediyedir. Ampulla ise içine kutsal yağın konduğu kaplara verilen isimdir. Ökaristinin kelime anlamı şükran demektir. Hıristiyan liturjisinin ana ayinidir. Röliker ise önemli dini kişilerin kemiklerinin muhafaza edildiği kutulardır.

Bizans altın sikke birimi yaklaşık 4.40 gr ağırlığındaki “solidus”tur.

Follis ise 40 nummi değerinde bakır sikkeye verilen isimdir. Semissis, Solidus’un yarısıdır. Solidus’un üçte biri olan “tremissis” ise 1.52 gr ağırlığındadır. Hexagram ise Pers savaşları sırasında basılan yeni gümüş sikkelere verilen isimdir.

Sasaniler ile yapılan barış sözleşmesi ile Bizans uygarlığı Anadolu, Trakya, Balkanlar, Makedonya, Sırbistan, Yunanistan, Mısır, Filistin, Suriye üzerinde hakimiyet kurmuştur.

Bir dinin törenlerine ve tapınma biçimine ilişkin kuralların tümüne Litürji denir.

Şapel  bazilikanın bir bölümü değildir.

Hagia Sophia(Aya Sofya)  kubbeli bazilikaya bir örnektir.

Erken Bizans döneminde M.S. 3. yüzyılın sonundan itibaren surlara rastlanır. Daha önceki dönemlerde barış hakim olduğu için surlara ihtiyaç duyulmamıştır

.

Manzara konulu resimler katakomp resimlerinin konuları arasında yer almamaktadır.

Tavus kuşu erken dönem Hristiyan resim sanatının dinsel sembolizmini en iyi yansıtan örnektir.

Konsül diptikonlarında kullanılan ve geç antik çağda en parlak dönemini yaşamış olan madde fildişidir.

Renksiz iki cam arasına altın yaldızla yapılan süsleme tekniğine altın sandviç adı verilir.

1448-1453 dönemleri arasında sikkeye rastlanmaktadır.Bizans dönemi içinde yer aldığı için Bizans dönemine ait sikkelere bu tarihler arasında yer alır.

Antik Roma kentlerinin merkezinde yer alan ve çevresi önemli kamusal yapılarla kuşatılmış meydana ne ad verilir?

Dinsel resimleri ve diğer kutsal imge veya anıtların genelde dinsel veya politik sebeplerle tahrip edilerek ikonalara düşman olup onları tahrip eden kişilere İkonaklast denir.

395 yılında imparator Theodosios devletin doğu ve batı kanadının yönetimini iki oğlu Arcadius ve Honurius arasında paylaştırarak bu sistemi ilk olarak uygulayan kişi olmuştur.