ORTAÇAĞ-YENİÇAĞ AVRUPA TARİHİ

XII. fiarl Poltava savaşını kaybedince Osmanlı İmparatorluğu’nu Rusya aleyhine bir savaşa teşvik etti. Osmanlı İmparatorluğu, 1711’de Rusya’ya savaş ilan etti ve Prut mevkiinde Büyük Petro, Türk ordusu tarafından köşeye sıkıştırıldı. Nehir ve Türk ordusu arasında sıkışan ve bir tarafı da bataklık olan Rus ordusunun hiçbir kurtuluş yolu yoktu. Bu yüzden Petro, Sadrazam Baltacı Mehmed Paşa’ya barış teklifinde bulundu, Türk tarafınca kabul edildi. Temmuz 1711’de yapılan antlaşmaya göre Rusya, Karadeniz’deki kazanımlarından vazgeçti. Ayrıca yine bu antlaşma ile Lehistan’ın serbestiyetine müdahale etmeyeceğini taahhüt etti.

İspanya, Fransa’ya karşı bir birlik oluşturmak adına Avusturya’ya yaklaştı ve 1725’te iki ülke arasında antlaşmalar imzalandı. Avusturya-İspanya antlaşması, Fransa ve İngiltere tarafından endişe ile karşılandı. Zira Viyana ittifakının, Avrupa barışını bozacağından, Avusturya’nın gücünün artacağından korkuluyordu. İngiltere ve Fransa, Viyana İttifakı’na karşı bir ittifak oluşturmak üzere harekete geçtiler. Bunun için Prusya, Hanover ve Hollanda ile görüşmeler yapıldı ve 3 Eylül 1725’te Hanover İttifakı kuruldu. Bu ittifakın temel amacı Rusya ve İspanyaAvusturya tehlikesini bertaraf etmekti.

Fransa-İspanya görüşmeleri 7 Kasım 1733’te “Birinci Family Compact”ın imzalanması ile birlikte bir ittifakla sonuçlandı. Antlaşmaya göre herhangi bir saldırı durumunda iki ülke de askerî destek vermeyi kabul etti. Birinci Family Compact ile İspanya Veraset Savaşları’ndan itibaren devam ede gelen İspanya-Fransa düşmanlığı da sona erdi. Buna mukabil bu antlaşma Fransa ile İngiltere’nin münasebetlerini olumsuz etkiledi. Birinci Family Compact, Fransa’nın Avrupa kıtasındaki gücünü tahkim etti.

Bu antlaşmaya İspanya ve Avusturya karşı çıkmıştır.

7 Eylül 1701’de Denizci Devletler, İngiltere ve Avusturya, Lahey Büyük İttifakı’nda biraraya geldiler. Lahey İttifakı’ndakabul edilen maddeleregöre V. Felibe’ye İspanya ile sömürgeler bırakılacak İspanya ve Fransa tahtları birbirinden ayrı kabul edilecek, Avusturya Kralı I. Leopold’e Güney Hollanda verilecek, Denizci Devletler ise İspanya’dan ticari imtiyazlar elde edeceklerdi.

Utrecht Barışı İngiltere, Fransa, Hollanda, Savoy, İspanya ile Prusya arasında imzalandı.

Avusturya, İspanya Veraset Savaşları’ndan en fazla toprak kazanan devlet olarak çıktı ve Avrupa’nın en büyük devleti hâline geldi.

İsveç`in zengin demir madenleri ve Avrupa’nın tek bakır madeni ülke ekonomisini canlı tuttu.

Danimarka, Lehistan ve Rusya bu ittifakı İsveç`e karşı oluşturmuşlardır. İngiltere ve Hollanda ise İsveç`e yardım etmişlerdir.

Poltava zaferinden sonra Rusya, Baltık’taki hâkimiyet sahasını genişletti. Bunun yanında Lehistan üzerindeki nüfuzunu arttırdı ve Şarl’ın zorla tahttan indirdiği August’u yeniden tahta çıkardı.

1731’de imzalanan İkinci Viyana Antlaşması ile birlikte Avrupa’da güç dengeleri ve ittifaklar yeniden şekillenmeye başladı. Artık İngiltere Fransa İşbirliği yoktu. Tam aksine İngiltere’nin başını çektiği ve Fransa’nın aleyhine büyüyen yeni bir ittifak oluşmuştu. Bu ittifakta Avusturya, İngiltere, İspanya, Rusya ve Prusya yer alıyordu. Buna mukabil Fransa da yeni bir blok oluşturmak üzere girişimlere başlamıştı. Fransa’nın kurmak isteği ittifakta Danimarka, İsveç, Lehistan ve Osmanlı İmparatorluğu’nun bulunması hedefleniyordu. Böylece Fransa, ilişkileri giderek bozulan Rusya ve Avusturya’yı kontrol altında tutmayı amaçlıyordu.

Avusturya Veraset Savaşları, Prusya’nın bir Avrupa gücü olmaya başladığını gösterdi. Rusya, Prusya’nın Avusturya ve Lehis-tan’da aleyhine olacak büyümesinden korunmak için Avusturya ile 1746’da ittifak antlaşması imzaladı. Ayrıca, bu savaşlar İngiltere-Fransa mücadelesinin kıta Avrupası’ndan çok sömürgelerde devam edeceğini gösteren savaşlardır.

Lehistan Veraset Savaşları’nın en önemli tarafı Osmanlıİmparatorluğu’dur. Osmanlı İmparatorluğu, Lehistan seçimlerinin “liberium veto”, yani bağımsız bir şekilde yapılmasından Karlofça Anlaşması’na göre sorumluydu.

İngiliz ve Fransız diplomatların müzakereleri sonucunda 1698’de “Birinci Taksim Antlaşması” kabul edildi. Bu antlaşmaya göre II. Carlos’un ölümünden sonra yerine Bavyera Elektör Prensi Joseph Ferdinand, İspanya kralı olacaktı fakat Ferdinand’ın 1699 fiubat’ında aniden ölmesi üzerine antlaşma hayata geçirilemeden fiilen hükümsüz kaldı.

İkinci Taksim Antlaşması’na en fazla tepki ise İspanya’dan geldi. II. Carlos ağır hasta olmasına rağmen İspanyol devlet adamları kralın bir vasiyetname imzalamasını sağladılar. Vasiyetnameye göre Carlos’un ölümünden sonra yerine Fransa Kralı XIV. Louis’nin küçük torunu Philip of Anjou kral seçilecekti. İspanyol devlet adamları bu hamle ile İngiltere ve Fransa arasındaki ittifakı parçalamayı hedeşemişlerdi. Bunda da başarılı oldular.

İngiltere ve Hollanda savaşın en önemli finansörleriydi ve Veraset Savaşları, bu iki ülkeyi birbirine daha çok yakınlaştırdı. İki ülke arasında, İngiltere’nin aleyhine olsa da, 1709’da Mania Antlaşması imzalandı.

Savaşın sonunda özellikle Fransa, Avrupa’daki nüfuzunu ve etki alanını giderek kaybetmeye başladı. Ayrıca savaşta halkın yardımına müracaat edilmesi ile birlikte artık mutlak güç kaynağının kral değil halkın bizzat kendisi olduğu anlayışı yayılmaya başladı ve bu anlayış Fransız İhtilali’ne giden sürecin temellerini oluşturdu.

Hollanda’nın Utrecht şehrinde müttefikler ile Fransa arasında barış görüşmeleri yeniden başladı. 11 Nisan 1713’te ise İngiltere, Fransa, Hollanda, Savoy, İspanya ile Prusya arasında Utrecht Barışı imzalandı. Antlaşmaya göre V. Felibe, İspanya ve denizaşırı imparatorluğa; İngiltere, Cebelitarık ve Minorka’ya; Hollanda ise Fransa hâkimiyetindeki Şanders’deki birkaç önemli şehre hâkim olacaktı. V. Felibe, Fransa tahtı üzerindeki veraset haklarından feragat edecek; Fransa, İngiltere tahtında hak iddia eden III. James’i iade edecekti.

Doğu Avrupa’da 1697’den itibaren ittifaklar kurulmaya başlandı. Bu ittifakların kurulmasının en önemli sebebi ise İsveç’in bölgedeki nüfuzunun ve askerî gücünün meydana getirdiği baskı idi.

İsveç Kralı XII. Şarl Danimarka’nın başkenti Kopenhag’ı kuşattı. Başkenti işgal edilme tehlikesiyle karşı karşıya kalan Danimarka, İsveç’ten barış talebinde bulundu. XII. fiarl, bu talebi doğuda elini rahatlatmak adına kabul etti ve 18 Ağustos 1700’de “Travendal Barışı” imzalandı.