Reform’un Zaferi (1555-1648)

Tudor hanedanından VIII. Henry’nin hükümdarlığı sırasında mezhep değiştirmesi ve Anglikan Kilisesi’nin kurulmasıyla İngiltere’de uzun sürecek mezhep savaşları başlamıştır. Kraliçe I. Mary'nin yönetimi de mezhep savaşlarının nedenlerindendir.

I. Elizabeth hükümdarlığının 45. yılında öldü. Ancak evlenmediği için çocuğu yoktu. Bunun üzerine 25 yıldır İskoçya’yı yöneten VI. James, I. James adıyla İngiltere tahtına çıktı. I. James, Elizabeth yüzünden annesini kaybetmiş ama yine Elizabeth sayesinde İngiltere Kralı olmuştu. Böylece “Tudor” hanedanı yerine “Stuart” hanedanı dönemi başladı. I. James’in şahsında birleşen İskoçya ve İngiltere tahtları, 100 yıl süren bir muhalefete karşın bir daha ayrılmayacaklardı. 

I. James, kral olduktan sonra Magna Carta’yı dikkate almadan mutlak hükümdar
olmaya kalkınca, hükümdarın bu hareket tarzı da İngiltere’de birçok probleme sebep oldu. Katolikler I. James’in hükümdar olmasıyla ümitlenmişlerdi. Yeni kral Katolik bir annenin oğluydu. Ancak I. James, Kalvin’in fikirlerini benimsemiş bir Protestan’dı. Katolikler durumlarının iyice kötüye gittiğini görünce krala suikast yaparak, İngiltere yönetimini değiştirmeye kalktılar. Bunların en meşhuru 1605’teki “Barut Komplosu”dur. Lordlar kamarası havaya uçurulacak; kral, kraliçe, kralın büyük oğlu, lordlar ve avam kamarası mensupları öldürülecekti. Liderlerinden mahrum kalacakları için Protestanlar’ın toparlanması zor olacaktı. Çıkan kargaşada Katolikler İngiltere’ye hakim olacaklardı.

İngiltere ile Fransa arasında 1629 yılında yapılmıştır.

18 Haziran 1639’da İngiltere kralı ile İskoçlar arasında Berwick Antlaşması imzalandı ve böylece İskoçlar’a kendi parlamentolarnı ve kendi kilise meclislerini toplama hakkı verildi.

Huguenot, 16. yüzyılda Fransa’da reform hareketleri sırasında ortaya çıkan Protestanlar’ın ismidir.

Lorraine hanedanına mensup olup Fransız tahtına geçme plânları yapan Henri de Guise, On Altılar Konseyi’ni kurdu ve “Barikatlar Günü” olarak bilinen 12 Mayıs 1588’te Paris’te yönetime hakim oldu.

IV. Henri, 1598’de Nantes Fermanı’nı ilân ederek ülke genelindeki Protestanlar’a dinî özgürlük temin etmiştir.

IV. Henri, Avrupa Birli¤i’nin öncülerinden biridir. Habsburglar’ın gücünü yıkıp, kendi müttefiki olan Türkleri Asya’ya sürdükten sonra Rusya’nın dışarıda bırakıldığı yeni bir Avrupa’yı kurmayı tasarlamıştı. Avrupa devletleri arasındaki güç dengelerini oluşturma ve bu “Avrupa Hristiyan Cumhuriyeti”nde ebedî barışı sağlama kisvesi altında aslında Osmanlı sultanının Avrupa topraklarındaki hükümdarlığını yok etmek ve Habsburg hanedanının gücünü azaltmak istiyordu. IV. Henri, Avrupa Hristiyan Cumhuriyeti’ni 3 ayrı grupta toplanan 15 bağımsız devlete ayıracaktı.

İmparator Ferdinand’ın en büyük derdi bir türlü ilerlemesini durduramadığı Osmanlı İmparatorluğu idi. Kanunî 1566’da Sigetvar’ı ele geçirdi. 1568’de Osmanlı fetihlerinin tanınması ve hakimiyeti altındaki Macar toprakları için Avusturya’nın yıllık 30 bin altın ödemesi şartıyla 8 yıllık barış yapıldı. Antlaşma daha sonra tekrar uzatıldıysa da 1591’den itibaren iki devlet arasında sınır çatışmaları başladı ve 1593-1606 arasında 13 yıl sürecek “Uzun Türk Savaşları” meydana geldi. 1606’da imzalanan Zitvatorok Antlaflması’yla uzun süreli bir sulh dönemine girildi.

Moriskolar (Müdeccenler), İspanya’da 1492’de devletlerini kaybedip, Hristiyan hakimiyetinde
yaşamak zorunda kalıp, zorla Hıristiyanlaştırılan Endülüslü Müslümanlar’a verilen isimdir.

1568’te başlayıp, 1648’te Vestfalya Antlaflması’yla Hollanda’nın tam bağımsızlığı ile sona
eren mücadele dönemine “80 Yıl Savaşları” adı verilmiştir.

İzlanda, Norveç ve Finlandiya bağımsızlıklarına çok geç kavuşmuşlardır.

1397’de İsveç, Norveç ve Danimarka’nın ortak çıkarlar doğrultusunda, kendi siyasi
varlıklarını sona erdirmeden oluşturdukları Kalmar Birliği, özellikle Kuzey Alman
devletlerinin oluşturduğu Hansa Birliği’nin ticari gücüne ve Alman siyasi nüfuzuna alternatif bir oluşumdu.

Gustav Adolf’u dünya tarihinde öne çıkaran özelliği askeri teorisyenliği ve komutanlığıydı. Kral, İsveç ordusunun asker sayısını, İsveç’in kaldırabileceği en üst seviyeye çıkarmış, tüfekli birliklerinin ateş gücünü ve ateş hızını arttırmış, mızraklı birlikler ile tüfekli birlikleri dengeli ve oranlı bir şekilde tanzim etmişti. Uzun süredir pasif rol oynayan süvari birliklerini yeniden vurucu güç haline getirtmişti.

Vestfalya Antlaşması, Protestanlığın Papa ve Katolikliğe karşı kazandığı zaferin sembolüydü.

Cizvitler, 1534’te Ignacio de Loyola tarafından kurulmuş bir tarikattır. “İsa cemiyeti”
diye de bilinir. Amaçları, Katolik inancı bütün insanlığa yaymak ve Katolik olanların inançlarını tavizsiz bir şekilde yaşamalarını sağlamaktı. Güney Amerika’dan Orta Asya ve
Uzak Doğu’ya kadar geniş bir coğrafyada sürdürdükleri misyonerlik faaliyetleriyle Katolikliği yaydılar. Cizvitler’in aşırı kuvvetlenmesi üzerine Papa XIV. Clement, 1773’de tarikatı feshetti. Papa VII. Pius, 1814’te Cizvitler’e eski haklarını verse de tarikat eski gücüne bir daha kavuşamadı.

16. yüzyılda başlayan ve Fransız İhtilali’ne kadar süren Katolik Kilisesi’nin yenilenmesi, kendisini tamir etmesi, Protestan hareketiyle aldığı darbeyi tedavi etmesi arzusuyla başlayan harekete “Karşı Reform” veya “Katolik Reformu” denilmektedir.

13 Aralık 1545’te toplanan Trento Konsili, Şarlken'in teşebbüsleri ile toplanmış ve Avrupa’da Protestanlık ile Katoliklik arasında giderek artan gerilime son vermeyi ve daha da önemlisi Türk tehlikesi karşısında Avrupa’da bir birlik oluşturmayı hedeflemiştir. 

Avrupa’da 16. yüzyılda artan nüfusun yol açtığı sıkıntılardan  biri toprak kiralama sistemindeki sıkıntılardı. Artan nüfus toprağı işleyen ve kiralayan kiracı konularında sıkıntıların ortadan kalkmasına, buna mukabil toprak sahiplerinin bunu fırsat bilerek vergileri arttırmalarına sebep oldu. Aşırı vergi talebi özellikle İngiltere’de köylü isyanlarına neden oldu.