ORTAÇAĞ VE YENİÇAĞ TÜRK DEVLETLERİ TARİHİ

Aybek'in Delhi’yi fethettikten sonra yaptırmaya başladığı ancak halefi Sultan İltutmuş tarafından tamamlanan Kutup Camii ile İbn Battuta’nın dünyanın en eşsiz eserleri arasında gösterdiği 73 metre yüksekliğindeki Kutup Minar, Hindistan’da günümüze kadar ulaşan ilk İslâmî eserler arasında olup, Türk’ün Hint toprakları üzerinde yükselen muhteşem abidelerindendir.

Orta Asya’daki Moğol istilasının Hindistan Türklüğü açısından önemli bir sonucu olmuştur: bu istila başlar başlamaz önemli ölçüde Müslüman Türk, Hindistan’a akın etmiş, İltutmuş veya Kabaca’ya sığınmıştır. Böylece Hindistan’daki Türk nüfusu artmış, bu da Hindistan’daki gelişmeleri olumlu yönde etkilemiştir.

ltutmuş, Aybek’in ölümünden sonra parçalanmış ve bir kısmı da Hinduların eline geçmiş bulunan Hindistan coğrafyasını yeniden tek bir idare altında toplamıştır.

Sultan Nâsırüddin Mahmud’un yirmi yıllık saltanatı süresince üç önemli mesele görülmektedir. Bunlar; Moğol saldırıları, Hindu tecavüzleri ve hepsinden önemlisi melikler arasındaki gruplaşmalardan doğan iç çekişmelerdir.

Firûz Şâh, Multan Valiliği’ne Hızır Han adında birini tayin etmişti. Timur, sultanlığı istila edince Hızır Han onunla işbirliği yaptı ve Pencâb ve yukarı Sind’in valiliğini elde etti. Hızır Han, ardından iktidarını sağlamlaştırarak Delhi’yi zapt etti. Böylece Seyyid Hanedanlığının temelini attı.

Sultanlık yönetimi daha önce geliştirilmiş İslam Devletlerinin modeli üzerine kuruldu. Bu model dîvân teşkilâtından meydana gelmekteydi. Dört büyük dîvân vardı: 1) Dîvân-ı Vezâret; 2) Dîvân-ı Risâlet; 3) Dîvân-ı İnşâ; 4) Dîvân-ı Arz. Dîvân-ı Berîd ise Posta ve istihbarat işlerine bakardı ve Dîvân-ı Berîd’in ülkenin her tarafında resmî ve gizli istihbarat memurları vardı.

Hindistan’da, kendi Müslüman devletini, bütün İslam Dünyası’nın bir parçası sayan ilk Sultan Muhammet b. Tuğluk (1325-1351)’tur. Bu Sultan’a göre; İslam Dünyası türlü unsurlardan kurulu bir bütündür ve bütünün merkezinde Abbasî Halifesinin otoritesi bulunmaktadır.

Gazi Melik Tuğluk, Gıyâseddin Tuğluk unvanıyla Delhi tahtına otururken, 1414’e kadar sürecek bir Hanedanın da kurucusu olmuştur. Bu ailenin menşei kesinlikle belli değildir. Ama Gazi Tuğluk’un babasının Karauna Türklerinden olduğu bilinmektedir. Tuğluk devlet düzenini yeniden tesis etti ve soygunculara karşı tedbirler aldı. Tarımı teşvik ederek memurların köylü üstündeki baskısını azalttı. Varangel Hükümdarı başkaldırdığı için dikkatini oraya yöneltti ve 1323’de Tuğluk’un oğlu Uluğ Cavna/Cuna Han tarafından bölge yeniden itaat altına alındı. Diğer yandan Gazi Tuğluk, daha önceki sultanlar tarafından genişletilen Delhi’ye yeni bir bölüm ilave ettirerek, Tuğlukâbâd denilen bu kısma taşındı.

Kalaçlar olarak da bilinen Kalcîler/Halcî’ler köken olarak Türk’tüler ancak uzun süredir Afganistan’da yaşadıklarından kısmen Afganlaşmışlardı. Bilinmeyen bir tarihte Türkistan’dan göç ederek bugünkü Afganistan’ın batısına; Ceyhun ile Sind nehirleri arasına yerleşen Kalaçlar Gazneli, Gurlu ve daha sonra böl- gede kurulan diğer Türk devletlerinin tebaası olmuşlardır.

Doğru yanıt E'dir. Hindistan’daki Türk egemenliği ve ülkenin İslâmlaşması Gazneliler zamanında olmuştur. Gazneli Mahmut’un Hindistan’a yaptığı seferler sonucunda, Hindistan’ın kuzey kısmına hâkim olan yerel yönetimler kırılmış, bölgede Türk egemenliği başlamıştır.

Doğru yanıt B'dir. Hindistan’da Delhi merkezli ilk Türk sultanlığı Kutbeddin Aybek tarafından kurulmuştur. Daha sonra Şemsiyye, Balaban, Kalaç, Tuğluk, Seyyid ve Lodi hanedanlıkları hüküm sürmüştür.

Doğru yanıt C'dir.

Doğru yanıt A'dır. Ülke yönetiminde etkin olan Şemsî Meliklerine, beylere, subaylara ‘’Kırklar’’ denilmektedir.

Doğru yanıt D'dir.

Doğru yanıt E'dir. Sultanlık yönetimi daha önce geliştirilmiş İslâm Devletlerinin modeli üzerine kurulmuştur. Bu model divân teşkilâtından meydana gelmektedir. Dört büyük divân vardı.  Divân-ı Vezâret,  Divân-ı Risâlet,  Divân-ı İnşâ,  Divân-ı Arz. Posta ve istihbarat işlerine bakan kuruluş Divân-ı Berid’ dir.

Doğru yanıt C'dir. Eyalet yönetimi mukti olarak tanınan valilerin uhdesindeydi. Eyaletler şıkk’lara, şıkklar parganalara, parganalar da dih adı verilen köylere bölünmekteydi. Bi dih sadece ikamete mahsus  bir köy parçası değil aynı zamanda ona bitişik tarım arazisini de içerirdi. Pargana mahalli yönetimin temel birimi olup başında amil denilen bir mutasarrıf bulunurdu.

Doğru yanıt E'dir. Delhi Sultanları döneminde Müslüman toplumda tarikatların önemi büyüktü. Özellikle Çiştiilik, Kadirilik, Nakşibendilik, Suhreverdilik çok yaygındı. Fıkıh okulu olarak da Hanefilik tercih edilmişti.

Doğru yanıt B'dir. Hindistan’da devletin resmi dili Farsça’dır. Kuzey Hindistan’da ise daha çok Hindu yerli dili konuşulmaktadır. Zamanla Türklerin ve yerlilerin karşılıklı etkilerinin sonucu olarak Farsça, Türkçe ve Hindu dilleri karışımından oluşan ‘’Ordu Dili ‘’ortaya çıkmıştır.

Doğru yanıt A'dır. Kutup Minare Hindistan Türk Sultanlığının zafer anıtıdır. Hint-İslâm mimarisinin başyapıtlarındandır. Delhi’de Kuvvetü’l_İslâm Camii’nin 50 m. güneyinde yer almaktadır. 1192 yılında yapımı tamamlanan minare, 72.5 m. yüksekliği ile 14. Yüzyılda Tac Mhal’in inşa edilmesine kadar Hindistan’ın en yüksek yapısı olarak kaldı. UNESCO Dünya Mirası listesindeki minarenin inşası, Gurlu hükümdarı adına Delhi’yi fetheden Kutbiddin Aybek tarafından, İslâmiyet’in Hindistan’da kazandığı zaferin sembolü olarak başladı. Eser, Delhi sultanı olan damadı Şemseddin İltutmuş tarafından tamamlandı. Minare, Kutub Minar adının yakınına 1235’te evliya Kutbiddin-i Bahtiyar Kaki’nin gömülmesinden sonra aldı.