ORTAÇAĞ VE YENİÇAĞ TÜRK DEVLETLERİ TARİHİ

1389’da Karakoyunlu taht›na oturan Kara Yusuf, Mutaharten ile iflbirli¤i yaparak Akkoyunlular›n üzerine sald›rd›. Endris’te yap›lan savafl› Akkoyunlular kazand›¤› gibi Kara Yusuf’u da esir olduysa da hayat› ba¤›flland›. Mutaharten yeniden sald›rd›ysa da Gülüflkerd savafl›nda yine bozguna u¤rad›. Bundan sonra bir müddet Akkoyunlu topraklar›na sald›rmad›. 1394’te Kad› Burhaneddin’in Erzincan üzerine yapt›¤› sefere kat›lan Ahmet Bey, onun Mutaharten’e karfl› elde etti¤i baflar›lara büyük katk› sa¤lad›. Bu sayede Bayburt ve çevresine hakim oldu (1395).

Karakoyunlu hanedanının Musul'dan Erzurum'a kadar geniş bir sahada hakimiyet kurmasını sağlayan Bayram Hoca, Karakoyunluların ilk beyidir. Doğru cevap D'dir.

1335 yılında İlhanlı hükümdarı Ebu Said Bahadır Han’ın ölümünden sonra Moğol hakimiyeti çöküş dönemine girmiştir ve Moğol Noyanları birbirleriyle çatışmaya başlamışlardır. Bu durum Doğu Anadolu’daki Türkmenlerin yavaş yavaş kendi hakimiyet bölgelerinde güçlenmelerinin yolunu açmıştır. Bu yüzden doğru cevap C'dir.

Azerbaycan,Erran ve Irak-ı Acem’de ise Çobanlılardan Melik Eşref bulunuyordu. Ancak, bölge halkı Melik Eşref’in kötü idaresinden dolayı ondan nefret ediyordu. Altın Ordu
hükümdarı Canı Bey, Azerbaycan üzerine yürüyerek Melik Eşref'i ortadan kaldırmıştır. Doğru cevap A'dır.

Akkoyunlular ile Karakoyunuluların birbirleriyle mücadele ettiği sırada doğuda Timur istilası başlamıştır, 1386’da önce Irak-ı Acem daha sonra Tebriz Timur’un eline geçmiştir. 1387 yılında Anadolu’yu ele geçirmek için hazırlıklara başlayan Timur, Erzurum üzerine yürüyerek şehri ele geçirmiştir. Doğru cevap C'dir.

Yukarıdaki şıklardaki olaylar kronolojik olarak incelendiğinde olaylar sırasıyla şöyle gerçekleşmiştir.

1.Kara Yusuf'un Tebriz'e girerek Celayirli idaresine son vermesi,

2.Timur'un Irak-ı Arap'a sefer düzenlemesi,

3.Bağdat hakimi Celayirli Ahmet ile Kara Yusuf'un Bağdat'ı tekrar zapt etmesi

4.Kara Yusuf'un Osmanlı Sultanı Yıldırım Bayezid'e sığınması

5. Kara Yusuf'un Alıncak Kalesini ele geçirmesi

Doğru Cevap B'dir.

Şahruh güçlükle kazandığı zaferden sonra kendilerine bağlı kalmak şartıyla Karakoyunlu topraklarını Kara Yusuf’un oğulları arasında paylaştırdı. Amacı kardeşler arasında rekabet yaratarak devletin zayıflamasını sağlamaktı. Nitekim bu planda da başarılı oldu. Doğru Cevap D'dir.

Cihan Şah Karakoyunlu tahtına oturunca ilk iş olarak Gürcistan seferine çıktı. Tiflis’i
zapt etti (1440). Doğru Cevap A'dır.

1448’de amcasına karşı isyan eden Elvend Mirza, Cihan Şah'ın beylerinden Rüstem
Tarhan karşısında bozguna uğrayıp Akkoyunlu hükümdarı Cihangir’e sığındı.
Cihan Şah'ın yeğeninin kendisine teslim edilmesi talebi Akkoyunlular tarafından
kabul edilmeyince, bu defa onların üzerine yürüdü (1450). Erzincan kolaylıkla Akkoyunlular'ın eline geçti. Rüstem Tarhan ise Mardin üzerine yürüyüp şehri kuşattıysa
da ele geçiremedi. Böylece iki Türkmen devleti arasında iki yıl süren bir mücadele başladı. Sonunda Akkoyunlu Cihangir Bey, Karakoyunlulara bağlılığını bildirdi
ve barış yapıldı. (1452). Doğru Cevap E'dir.

1467 yılının bütün yazı boyunca Akkoyunluların saldırılarıyla Cihan Şah'ın ordusu yıpratıldı. Karşısında muntazam bir ordu bulamayan Cihan Şah kışın bastırması üzerine ordusunu dağıtmak zorunda kaldı. Bunu fırsat sayan Uzun Hasan, Karakoyunlu
karargahına baskın yaparak Cihan Şah'ı öldürdü. Doğru Cevap C'dir.

Cihan Şah'ın ölüm haberi Karakoyunlu beyleri tarafından duyulunca Makü’de hapiste
bulunan Hasan Ali’yi hapisten çıkararak onu hükümdar yaptılar. Doğru cevap D'dir.

Doğu Anadolu bölgesi İlhanlı Hülagü Han zamanında başlıca iki idari kısma ayrılmıştı. Bunlardan birincisi Diyarbakır, Mardin ve Musul’u içine almaktaydı. Diğeri ise Ahlat ve Van çevresi idi.

Sutaylıların 1350’den itibaren güçlerinin zayıflaması ve Doğu ve Güneydoğu Anadolu’dan çekilmeleri ile Karakoyunlu hakimiyeti güç kazandı. XIV. yüzyılın başlarında Erciş bölgesinde beyliklerini tesis ettiler.

Karakoyunluların ilk beyi Bayram Hoca’dır. O, Sincar Hakimi Pir Muhammed’i öldürerek yerine geçen Hüseyin Bey’in maiyetinde bulunuyordu.

Bayram Hoca’nın kardeşinin oğlu olan Kara Mehmet Bey, Karakoyunluların bölgedeki etkinliğinin devam etmesinde önemli rol oynamıştır. Kara Mehmet’in Karakoyunlu tahtına geçtiği sırada Celayirli beyleri birbirleri ile siyasi rekabete girişmişlerdi. 1382 yılında Celayirli Ahmet, kardeşi Sultan Hüseyin’i öldürerek Celayirli tahtına oturdu. Diğer kardeşi şeyh Ali ise onun hakimiyetini tanımayarak mücadeleye girişti. Celayirli Ahmet kardeşine karşı Karakoyunlu Kara Mehmet’ten yardım istedi. Kara Mehmet hızla hareket ederek şeyh Ali’nin üzerine yürüyüp onu ağır bir mağlubiyete uğrattı. Bu zafer Celayirli Ahmet’in Celayirli tahtına oturmasını kolaylaştırdığı gibi Kara Mehmet’in de şöhretini arttırdı.

Kara Yusuf ise kısa süre sonra Osmanlı Sultanı Yıldırım Bayezid’e sığındı.

28 Temmuz 1402 yılında yapıldı.

Kara Yusuf’un 1410 yılında Erzincan’ı ele geçirdiği sırada Celayirli Ahmet’in Tebriz’e girerek Türkmenleri öldürdüğü haberi geldi. Hızla Azerbaycan’a yönelen Kara Yusuf, Tebriz yakınlarında Celayirli Ahmet ile karşı karşıya geldi. 30 Ağustos 1410’da meydana gelen savaşta Celayirli Ahmet ağır bir yenilgiye uğratıldı; esir edildikten sonra öldürüldü.

Cihan Şah Karakoyunlu tahtına oturunca ilk iş olarak Gürcistan seferine çıktı. Tiflis’i zapt etti (1440).

Cihan Şah’ın en önemli amacı Timurlu ülkesinde baş gösteren kargaşalıktan istifade ederek Horasan bölgesini ele geçirmekti.