ORTAÇAĞ VE YENİÇAĞ TÜRK DEVLETLERİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 9

Gur Sultanı Muizüddin, ordusundaki ünlü kumandanlarından Aybek’i Hindistan’da genel vali ve ordu komutanı olarak bıraktı ve kendisi Gazne’ye döndü. Aybek 1193’de Delhi’yi ele geçirdi. Bu tarihten itibaren de Kuzey Hindistan’da fiilen Delhi Türk Sultanlığı kurulmuş oldu. Ancak devletin resmi kuruluşu Muizüddin’in 1206 yılında ölümünden sonradır.

Aybek’in ölümünden sonra, Hindistan Türk Sultanlığının dört ana bölüme ayrıldığı görülür.
• Delhi’de Aybek’in oğlu Ârâm Şah
• Badaun bölgesinde Aybek’in damadı İltutmuş
• Yukarı Sind bölgesinde Aybek’in diğer damadı Kabaca
• Bengal’de Kalaçlardan Ali Bey

İltutmuş’un kendisinden sonrası başka oğulları bulunmasına rağmen kızı Raziye’yi veliaht yapması şaşkınlık yaratmıştı. Kendisi “Oğullarım gençlik eğlencelerine dalmışlar, hiç birisinde ülkeyi idare edecek yetenek yok, ben öldükten sonra oğullarımdan hiçbirisinin kızım kadar veliahtlığa yaraşmadığı görülecektir” demiştir.

Çoğunluğu Türk olan bu beylere genel itibari ile ‘Kırklar’ adı verilir. Raziye, babası İltutmuş’un saltanatı döneminde değerli hizmetler yapmış güçlü subaylar grubu olan “Kırklar”ı idare etmekte zorlanır.

XIII. yüzyılın sonlarına doğru Hindistan, Moğol ve Çağatay Devletlerinin akın alanı hâline gelmişti. Bu akınlara karşı koyanlar ise Kuzey Hindistan’daki Müslüman Türkler ve bunların temsilcisi durumunda bulunan Türk beyler, yani ‘Kırklar’ idi.

Moğollar 1240’lı yılların başında Sind, Multan ve Batı Pencâb’a girmişler, 1241’de Lahor’u yağmalamışlardı. Bu durumda Delhi yönetimindeki bazı asiller Moğollarla ittifak içine bile girmişlerdi.

Gerçek egemenliği elinde bulunduran Kırklar, istedikleri zaman
İltutmuş soyundan gelen birini tahta geçirmişler, gerektiğinde bunu indirip başkasını tahtta çıkarmak suretiyle fiili hâkimiyetlerini sürdürmüşlerdi. Ancak İltutmuş soyundan başka kimse kalmayınca içlerinden en kuvvetlisi olan Balaban Uluğ Han’ı tahta çıkarmışlardır.

Tahta çıkışından sonra Balaban’ın ilk işi bürokrasiyi düzenlemek oldu. Memurlara disiplin duygusunu aşıladı. Acemi asker kaydı ve Maliye Dairesini (Âriz-i Memalik) yeniden düzenlemek suretiyle merkezî orduyu kuvvetlendirdi. Daha sonra da kendi arkadaşları olan Kırklar’a yönelerek onların nüfuzunu kırdı, karşı koyanları şiddetle cezalandırdı. Balaban mecburi bir saray mevzuatı geliştirdi. Hiç kimsenin kendisine hürmetsizlik etmesine müsaade etmedi. Haberleşme sistemini güçlendirdi ve memurlarının yaptıklarından haberdar olarak onların girişebileceği isyanlardan kendisini korudu. Hâkimiyetini, miras aldığı bölgelere yerleştirdi, barış ve düzenin sürmesi için uygun politikalar güttü. Delhi yakınlarındaki ormanları temizledi ve hırsızları dağıttı. 1266 yılının sonlarına doğru başkent civarındaki ormanlık sahada yaşayan ve her fırsatta isyan ederek çevre güvenliğini tehdit eden Meolar, şiddetle ezildi.

Sultan Celâlaleddin Firûz Şâh, Kara civarında Ganj nehri kıyısında Alâeddin Muhammed Kalaç ile karşı karşıya geldi. Sultan, tedbirsiz davranarak görüşmeler yoluyla meseleyi çözmek üzere, yeğeni ve ayrıca damadı olan Alaeddin ile buluştuğu sırada öldürüldü (Temmuz 1296).

Gur Sultanı Muizüddin, ordusundaki ünlü kumandanlarından Aybek’i Hindistan’da genel vali ve ordu komutanı olarak bıraktı ve kendisi Gazne’ye döndü. Aybek 1193’de Delhi’yi ele geçirdi. Bu tarihten itibaren de Kuzey Hindistan’da fiilen Delhi Türk Sultanlığı kurulmuş oldu.

Aybek'in Delhi’yi fethettikten sonra yaptırmaya başladığı ancak halefi Sultan İltutmuş tarafından tamamlanan Kutup Camii ile İbn Battuta’nın dünyanın en eşsiz eserleri arasında gösterdiği 73 metre yüksekliğindeki Kutup Minar, Hindistan’da günümüze kadar ulaşan ilk İslâmî eserler arasında olup, Türk’ün Hint toprakları üzerinde yükselen muhteşem abidelerindendir.

Orta Asya’daki Moğol istilasının Hindistan Türklüğü açısından önemli bir sonucu olmuştur: bu istila başlar başlamaz önemli ölçüde Müslüman Türk, Hindistan’a akın etmiş, İltutmuş veya Kabaca’ya sığınmıştır. Böylece Hindistan’daki Türk nüfusu artmış, bu da Hindistan’daki gelişmeleri olumlu yönde etkilemiştir.

ltutmuş, Aybek’in ölümünden sonra parçalanmış ve bir kısmı da Hinduların eline geçmiş bulunan Hindistan coğrafyasını yeniden tek bir idare altında toplamıştır.

Sultan Nâsırüddin Mahmud’un yirmi yıllık saltanatı süresince üç önemli mesele görülmektedir. Bunlar; Moğol saldırıları, Hindu tecavüzleri ve hepsinden önemlisi melikler arasındaki gruplaşmalardan doğan iç çekişmelerdir.

Firûz Şâh, Multan Valiliği’ne Hızır Han adında birini tayin etmişti. Timur, sultanlığı istila edince Hızır Han onunla işbirliği yaptı ve Pencâb ve yukarı Sind’in valiliğini elde etti. Hızır Han, ardından iktidarını sağlamlaştırarak Delhi’yi zapt etti. Böylece Seyyid Hanedanlığının temelini attı.

Sultanlık yönetimi daha önce geliştirilmiş İslam Devletlerinin modeli üzerine kuruldu. Bu model dîvân teşkilâtından meydana gelmekteydi. Dört büyük dîvân vardı: 1) Dîvân-ı Vezâret; 2) Dîvân-ı Risâlet; 3) Dîvân-ı İnşâ; 4) Dîvân-ı Arz. Dîvân-ı Berîd ise Posta ve istihbarat işlerine bakardı ve Dîvân-ı Berîd’in ülkenin her tarafında resmî ve gizli istihbarat memurları vardı.

Hindistan’da, kendi Müslüman devletini, bütün İslam Dünyası’nın bir parçası sayan ilk Sultan Muhammet b. Tuğluk (1325-1351)’tur. Bu Sultan’a göre; İslam Dünyası türlü unsurlardan kurulu bir bütündür ve bütünün merkezinde Abbasî Halifesinin otoritesi bulunmaktadır.

Gazi Melik Tuğluk, Gıyâseddin Tuğluk unvanıyla Delhi tahtına otururken, 1414’e kadar sürecek bir Hanedanın da kurucusu olmuştur. Bu ailenin menşei kesinlikle belli değildir. Ama Gazi Tuğluk’un babasının Karauna Türklerinden olduğu bilinmektedir. Tuğluk devlet düzenini yeniden tesis etti ve soygunculara karşı tedbirler aldı. Tarımı teşvik ederek memurların köylü üstündeki baskısını azalttı. Varangel Hükümdarı başkaldırdığı için dikkatini oraya yöneltti ve 1323’de Tuğluk’un oğlu Uluğ Cavna/Cuna Han tarafından bölge yeniden itaat altına alındı. Diğer yandan Gazi Tuğluk, daha önceki sultanlar tarafından genişletilen Delhi’ye yeni bir bölüm ilave ettirerek, Tuğlukâbâd denilen bu kısma taşındı.

Kalaçlar olarak da bilinen Kalcîler/Halcî’ler köken olarak Türk’tüler ancak uzun süredir Afganistan’da yaşadıklarından kısmen Afganlaşmışlardı. Bilinmeyen bir tarihte Türkistan’dan göç ederek bugünkü Afganistan’ın batısına; Ceyhun ile Sind nehirleri arasına yerleşen Kalaçlar Gazneli, Gurlu ve daha sonra böl- gede kurulan diğer Türk devletlerinin tebaası olmuşlardır.

Doğru yanıt E'dir. Hindistan’daki Türk egemenliği ve ülkenin İslâmlaşması Gazneliler zamanında olmuştur. Gazneli Mahmut’un Hindistan’a yaptığı seferler sonucunda, Hindistan’ın kuzey kısmına hâkim olan yerel yönetimler kırılmış, bölgede Türk egemenliği başlamıştır.