ORTAÇAĞ VE YENİÇAĞ TÜRK DEVLETLERİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 5

Ekber’in dini görüş ve siyaseti aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

Babür 1483 yılında doğmuş ve 1530 yılında ölmüştür.

1656 yılı başında İstanbul’a gelen Kaim Bey adlı bir elçi vasıtası ile Şah Cihan, zamanın Osmanlı padişahı IV. Mehmet’ten şunları istemiştir:

Öyle anlaşılmalıdır ki Osmanlılar, yalnız üçüncü isteği yerine getirmişlerdir.

Ekber’in saray şairi Feyzî idi.

Genç Ekber tahta geçer geçmez Osmanlılara ilgisini ifade eden bir mektubu Ali Reis ile Kanuni'ye yollamıştır.

Bu imparatorluğun kurucusu olan Babür merkezi Endican olan Fergana Hanlığının beyi Ömer Şeyh’in oğludur. Fergana hanlığı Çağatay neslinden gelen Moğol hanlığının parçalarından biridir. Babür’ün babası Ömer Şeyh, Timur neslindendir. Timurlu bir şehzade olan Fergana Hükümdarı Ömer Şeyh Mirza 1394’de öldü ve yerine oğlu 11 yaşındaki Babür’ü bıraktı. Doğru cevap B’dir.

Kanuni devrinde Osmanlı’nın Hindistan bölgesine olan ilgisi, Hint Denizindeki Portekizlilerin faaliyetleri karşısında Gucerat hâkimi Bahadır Şah’ın yardım talepleri ile başlamıştı. Bu istek üzerine Osmanlılar Hint Denizine bazı seferler düzenlediler. Bunların en önemlisi, 1538 tarihindeki Hadım Süleyman Paşa’nın Hint seferidir. Doğru cevap A’dır.

Ekber’in dini düşünceleri muğlaktır. Babası Hümayûn’un Hint İmparatorluğunu kaybettiği ve İran’a kaçtığı karışık devrede doğan Ekber, doğru dürüst bir eğitim almamıştı. Buna rağmen dini duyguları güçlü ve Çiştî tarikatına bağlı birisi idi. Hicretin 10. yüzyılının yani bininci yılının tamamlanıp 2. bin yıla girildiği bu sıralarda (1591) Hindistan’da Mehdilik fikri oldukça yaygın hâle gelmişti. Sonuçta ortaya, kendisini mehdi gören bir sürü insan çıkmıştı. Bunlardan bazıları zaman zaman etrafına hayli taraftarlar toplayarak sultanlara kafa tutabilecek duruma gelebiliyorlardı. Bu sebeple mehdilik iddiasında bulunan kimselerle çok uğraşılmış, ulema da bu mücadelede sultanların yanında yer almıştı. Bu mehdilik hareketleri Ekber’i de etkilemiştir. Dolayısıyla ulemanın nüfuzunu kırarak İslam dininin başı olmayı planlayan Ekber, dini bir kişilik olan Şeyh mübarek ve oğullarının etkisiyle mehdilik temayülü göstermiştir. Doğru cevap C’dir.

1617’de I. Abbas, Osmanlılara yenilmiş, bu yenilgi yüzünden duyduğu ruhî sarsıntı sırasında Babürlerin idaresindeki Kandahar’ı işgal etmek suretiyle teselli bulmaya çalışmıştır. Ancak bu hareketi, çok yakın dostu olan Cihangir üzerinde bir şok tesiri yapmış ve bundan sonra Cihangir, İran’a karşı Özbekler ve Osmanlılarla anlaşma yoluna gitmiştir. Bu sebeple Cihangir, zamanın Osmanlı hükümdarı IV. Murad’a yaklaşmış, IV. Murad, Cihangir’e yazdığı mektupta, O’nun Özbeklere yardım etmesini, kendisinin de İran üzerine yürüyeceğini bildirmiştir. Bu mektup bir Osmanlı sultanından bir Babürlü hükümdarına yazılmış ilk mektup olarak bildirilmektedir. Doğru cevap B’dir.

Böylece Sirhindî, İslam’ın ikinci bin yılının müceddidi, “müceddid-i Elf-i Sâni” kabul edilmiştir. Gerçekten onun yazıları ve tesiri, Hindistan’da İslamiyet’in, bir takım farklı cereyanlar hâlinde çözülmesini önlemiş ve dinin dışa ve içe ait hayatiyetini temin ederek kuvvetlendirmiştir. Bu husus onun özellikle İslam’ın dini-tasavvufi düşüncesine yaptığı önemli bir hizmettir. Doğru cevap D’dir.

Şah Cihan aynı zamanda saltanatın sonlarında 1658’de oğlu tarafından indirilerek yıllarca hapsedilen ilk hükümdar olarak da ün kazanmıştır. Bununla beraber kendisi, güçlü ve başarılı bir devlet adamı olması ve komutanlığı ile de meşhurdur. Doğru cevap E’dir.

Şah Cihan devri Babürlü imparatorluğunun en parlak devirlerinden birisidir. Bu devirde bilhassa bayındırlık işlerine önem verildiği, sulama tesisleri kurulduğu görülmektedir. Bu devirde yapılan mimari abidelerinin güzelliği, sanat değeri dikkati çekmektedir. Şah Cihan’ın 1631 yılında ölen karısı Mümtaz Mahal için yaptırdığı Tac Mahal adlı türbe en meşhurudur ki daha sonra Şah Cihan’ın kendisi de oraya gömülmüştür. Tac Mahal, Babürlülerin Hindistan’da yaptırdığı dünyaca ünlü Türk-İslam mimarlığının şaheserleri arasında yer alır. Bu sırada gelişen mimari üslup ise tüm Orta Asya’yı etkilemiştir. Doğru cevap D’dir.

Son Babürlü hükümdarı Sirâceddin II. Bahadır Şah’tır. 1837-1858 yılları arasındaki hükümdarlığı döneminde Babürlülerin eski ihtişam ve büyüklüklerinden hiçbir eser kalmamıştı. II. Bahadır Şah 1857’de Delhi’de patlak veren bir ayaklanmaya zoraki bir şekilde önayak olduğu gerekçesiyle İngilizler tarafından sert bir şeklide cezalandırıldı. Aralık 1858’de Birmanya’ya, Rangun’a sürüldü ve 6 Kasım 1862’de orada öldü. Doğru cevap E’dir.

Moğol hükümdarları gerçek manada otoritenin tek sahibi idiler. Hükümdardan sonra vekil-i saltanat gelirdi ve görünüşe bakılırsa tüm idari ve sivil meselelerde hükümdarın vekili, hükümdar adına idarenin başı idi. Vezir yahut divan mâli idarenin başıydı ve iki yardımcısı bulunurdu. Divan-ı halise ve divan-ı ten. Ordunun teşkilatlanmasından ve organizasyonundan sorumlu mir bahşi idi. Eyaletlerden gelen istihbaratı değerlendiren ve gerekli olanları hükümdara ileten de oydu. Kendisinin dörde kadar çıkan yardımcısı vardı. Sadrü’s-südur dini işlerden, vakıflardan ve sanat erbabından sorumlu idi. Aynı zamanda o kadü’l-kudat görevini de yürütmekteydi. Doğru cevap C’dir.

Babürlerde edebi faaliyetler genelde bizzat edebiyatçı olan bir hükümdar ve soyluların hamiliğinde gelişmiştir. Ekber’in saray şairi Feyzî idi. Öteki önemli şairler Urfî, Nazirî ve Zuhurî idi. Talib Amulî, Cihangir döneminin seçkin şairi idi. Doğru cevap A’dır.

Babür, iyi bir teşkilatçı, devlet adamı,  strateji uzmanı ve komutan olmasının yanında kılıç kullanma, ok atma, ata binmede de mahirdi. O, aynı zamanda Türkçe ve Farsçayı mahirane kullanan ve yazdıklarıyla dünya edebiyatına bu anlamda eşsiz eserler bırakan bir şair ve yazar, tabiat aşığı ve dikkatli bir seyyahtı. Doğru cevap B'dir.

Hümayûn tahta çıktıktan bir süre sonra Afgan Sur kabilesinden Şir Şah Surî isyan etmiş, büyüyen isyan sonucunda Hümayûn Hindistan’ı terk ederek İran’a sığınmak zorunda kalmıştır.Doğru cevap C'dir.

Kanuni devrinde Osmanlı'nın Hindistan bölgesine olan ilgisi, Hint Denizindeki
Portekizlilerin faaliyetleri karşısında Gucerat hâkimi Bahadır Şah'ın yardım talepleri ile başlamıştır. Bu istek üzerine Osmanlılar Hint Denizine bazı seferler düzenlediler.

İran ile münasebetler hac vazifesini yerine getirmenin imkânsızlaşması üzerine
kötüleşmişti. Bunun üzerine Ekber,Şeyhülislam Mahdum el-Mülk hac yollarının
karadan Safeviler, denizden de Hristiyan Portekizliler tarafından kesilmiş olması
sebebi ile haccın Hint Müslümanlarını bağlayıcı olmadığı yolunda bir fetva vermiştir.Doğru cevap E'dir.

İslam dininin başı olmayı planlayan Ekber, dini bir kişilik olan şeyh mübarek ve oğullarının etkisiyle mehdilik temayülü göstermiştir. 1575’de yaptırdığı bir ibadethane’de bütün dinler hakkında tartışmalar yaptırmıştır.Doğru cevap A'dir.