ORTAÇAĞ VE YENİÇAĞ TÜRK DEVLETLERİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 21

Akkoyunluları Osmanlılara karşı destekleyen Avrupa ülkesi Venedik'tir.

Akkoyunlu Devleti’nin idaresindeki konar-göçer Türkmenler ve Akkoyunlu hânedanının dayanağı Bayındır boyunun Doğu Anadolu’ya gelmesi, muhtemelen Moğol istilası sonrasında olmuştur. Doğru cevap A'dır.

Tur Ali Bey Akkoyunlu Devletinin ilk yöneticisidir. Doğru cevap E'dir.

Kara Yülük Osman Bey (1403-1435) Akkoyunlu Devletinin bir yöneticisidir. Doğru cevap C'dir.

Akkoyunlular Eğil beyliğini fethederek Osmanlılar ile komşu olmuştur. Doğru cevap D'dir.

Fatih Sultan Mehmet 1461 yılında Trabzon şehrini fethetmiştir. Doğru cevap A'dır.

Uzun Hasan Bey 1460’ta Osmanlıların elinde bulunan Koyulhisar'ı topraklarına katmıştır. Doğru cevap A'dır.

Osmanlılar ve Akkoyunlular arasında Otlukbeli Savaşı (1473) gerçekleşmiş, savaşı Osmanlı Devleti kazanmıştır. Doğru cevap E'dir.

Safevi Devleti Şah İsmail'in kurduğu devletin adıdır. Doğru cevap A'dır.

Akkoyunlular Devleti Karakoyunlular Devletine son vermiştir. Doğru cevap D'dir.

Pir Ahmet Bey (1389-1403) Akkoyunlular Devleti beyidir. Doğru cevap C'dir.

Kitab-ı Diyarbekriyye’nin bildirdiğine göre Diyarbekir’de oturan Tur Ali Bey, 30000 kişiyi bulan adamları ile birlikte Gazan Han’ın Suriye, Irak ve Anadolu’ya yaptığı seferlere katılmış, buradaki başarılarından dolayı Gazan Han’ın iltifatına mazhar olmuştu. Çağdaş Grek Tarihçileri onları “Amid Türkleri”  diye adlandırıyorlardı.

Akkoyunlu Devleti’nde konar-göçer aşiret reisleri, devletin askerî ve siyasî gücünün en önemli dayanağı idi. Bunlar, kendilerine tahsis edilmiş olan iktalarda aşiretleri ile yarı-bağımsız bir hayat sürmekteydiler. Büyük emirler yalnız ekonomik açıdan değil siyasî açıdan da geniş ölçüde özerktiler. Merkezî idareyi zayışatan bu duruma göçebelerin siyasî sınırlara riayet etmemeleri ve devlete zayıf bağlarla bağlanmış olmaları imkân veriyordu.

Kutlu Bey zamanında Karakoyunlular Musul’dan Erzurum’a kadar olan sahayı hâkimiyetleri altına almışlardı. Öte yandan, Eretna emirlerinden Mutahharten, Erzincan ve Bayburt’u ele geçirmişti. Kutlu Bey bir yandan Mutahharten’in yanında yer alırken diğer yandan nüfuzunu Erzincan-Bayburt hattının güneyine doğru yaymaya çalıştı.

Uzun Hasan, Osmanlıların Trabzon’un fethiyle meşgul olmasını fırsat bilerek 1462’te Gürcistan üzerine yeni bir sefer düzenledi. Dönüşte Hısn-ı Keyfa (Hasankeyf) şehrini ele geçirerek Eyyubî Devleti’ne son verdi. Uzun Hasan Bey’in Hasankeyf’i (Hısn-ı Keyfa) alması bölgenin önemli ticaret merkezlerinin denetimini ve göç yolları üzerindeki hâkimiyetini de pekiştirdi.

Uzun Hasan Bey’in Karamanoğulları topraklarında nüfuz sahibi olmaya çalışması, Trabzon’un fethini önleme gayretleri, Osmanlılara karşı Venediklilerle ittifaka girişmesi, hatta Osmanlı topraklarına zaman zaman taarruz etmesi, bu devlet ile ilişkileri savaş noktasına getirdi. Avrupa saraylarında, Fatih Sultan Mehmed’den ayırmak için “Küçük Türk” diye adlandırılan Uzun Hasan Bey’in Osmanlı Devleti’ne karşı rekabete girişmesi heyecanla ve ümitle karşılandı.

Akkoyunlular, Otlukbeli Savaşı’nda (1473) büyük kayıpların yanı sıra Osmanlılara üç binden fazla esir verdiler. Uzun Hasan’ın oğlu Zeynel Bey de bu savaşta öldü. Uzun Hasan Bey devletin merkezini Diyarbekir’den Tebriz’e taşıdı.

Kara Yülük 1421’de Ruha’yı, 1424’te Tercil ve Silvan’ı, 1429’da Erzincan’ı, 1432’de Çemişezek’i aldı. Böylece Akkoyunlu aşiret reisleri Diyarbekir ve çevresinde önemsiz, küçük bir beylikten, varlıkları Kahire, Herat ve Bursa’da işitilen güçlü bir devlet durumuna yükselmeye başladılar.

XIV. yüzyılın başlarında Moğol hâkimiyetinin çözülmeye başlaması, Anadolu’daki Celayir, Suldus, Uyrat gibi Moğol aşiretleri arasında çatışmalar doğmasına yol açtı. Bu esnada, Sivas ve çevresine hâkim olan Eratnalılar ile Mardin ve çevresine hâkim olan Artuklular da çöküş dönemine girmişlerdi.

Kutlu Bey’in ölümünü fırsat sayan Erzincan beyi Mutaharten Akkoyunlu topraklarına saldırarak yağma ve talanda bulundu. Buna karşılık Pir Ahmet, büyük bir kuvvet toplayarak Mutaharten’i ağır bir yenilgiye uğrattı. Mutaharten yaralı olarak Erzincan’a çekildi. İntikamını alabilmek için Karakoyunlulardan yardım istedi. Karakoyunlu Mehmet Bey, Mutaharten ile kuvvetlerini birleştirerek Akkoyunluların üzerine yürüdü.