ORTAÇAĞ VE YENİÇAĞ TÜRK DEVLETLERİ TARİHİ - Deneme Sınavı - 14

Muhammed Hüseyin Nurbahflî Bahaüddevle’nin kısa sürede şöhret sahibi olmasını sağlayan Hülasatü’l-Tecarüb adlı eseri 1501 yılında yayınlanmıştır. Doğru cevap A’dır.

I. Abbas (1587-1629) tahta geçer geçmez ilk iş olarak iç problemleri ortadan kaldırmak amacıyla orduda geniş bir ıslahata girişti. Öncelikle Kızılbaşlı reislerinin gücünü kırmak amacıyla Şahseven adıyla yeni askeri birlikler meydana getirdi.

Şah Safi döneminde (1629-1642) 1639’da Osmanlılarla imzalanan Kasr-ı Şirin Antlaşması Osmanlı-İran sınırını geniş ölçüde belirlediği gibi iki ülke arasında uzun süreli bir barış dönemin de başlangıcı oldu.

II. Abbas’ın 1666 yılında vefatı üzerine oğlu Safi Mirza, Şah Süleyman adıyla tahta geçti. O da tıpkı selefleri gibi, tahttan indirilme korkusu ile saray ileri gelenlerine karşı katı bir tutum içine girip pek çok kişiyi öldürttü. Barışçı bir dış politika takip edip İran’ı savaştan uzak tuttu. Hatta Kişm adasını işlgal edip Bender Abbas’ı topa tutan Hollandalılara karşı asker sevk etmek yerine müzakere yolunu seçti. Bununla birlikte Safevî Devleti’nin, Şah Safi döneminde başlayan çöküşü Şiah Süleyman zamanında daha da hızlandı. Onun 1694 yılında vefatından sonra yerine oğlu Sultan Hüseyin tahta geçti.

Müridlerinin sayısı artan Şeyh Haydar, tarikatın simgesi olarak onlara on iki dilimli kırmızı renkli başlıklar giydirdi. Böylece hem gücünü açığa vurmuş hem de müridlerinin tefrik edilmesini sağlamış oldu. Bundan sonra Safevî tarikatının takipçileri Kızılbaş adıyla anılmaya başladı.

Cüneyd’in şeyhliğine karşı çıkan amcası Cafer, Karakoyunlularla işbirliği yaparak onun Erdebil’den uzaklaşmasını sağladı. Cüneyd, Anadolu’ya gelerek II.Murad’dan kendisine faaliyet gösterebileceği bir yer vermesini istedi. Osmanlı Sultanı bu isteği reddetmesi üzerine Konya’ya giden Cüneyd, Sadreddin Konevî dergahında bir müddet ikamet etti.

Gilan’a kaçırılıp, bölgenin ileri gelenlerinden Şemsettin Lahicî’ye emanet edilen, burada geçirdiği sekiz yıl müddetince Şemseddin Lahicî’den Kur’an, kelam ve hadis dersleri alan ve Şiîliğin esaslarını öğrenen Safevi şeyhi Şah İsmail'dir.

On iki imam Şiîliğini resmî mezhep ilan edip, ilk Şiî ezanı okutan Safevi Şeyhi Şah İsmaildir.

Şah İsmail, Osmanlılara karşı Avrupa devletleri ile ittifak kurmaya çalışaş Safevi Şeyhi Şah İsmail'dir.

I. TAHMASB (1524-1576) Dulkadirli ve Tekelü Türkmenlerine mensup bazı grupların Osmanlılara katılması Kızılbaşların mukavemetini biraz olsun kırmışsada kışın erken bastırması yüzünden Kanunî Sultan Süleyman Bağdat’a çekilmiş veburayı herhangi bir direnişle karşılaşmadan ele geçirmiştir. Buna mukabil, ŞahTahmasb da Tebriz ve çevresini geri almıştır. Takip eden tarihlerde Şah Tahmasb’ın Osmanlılara barış teklifleri olmuşsa da Kanunî Sultan Süleyman bunları dikkate almamıştır.

I. Abbas’ın Kızılbaş reislerinin gücünü kırmak amacıyla Şahseven adıyla yeni askeri birlikler meydana getirdi.

1598’de İstanbul’da imzalanan Ferhad Paşa Antlaşmasıyla Azerbaycan, Dağıstan, Şirvan, Karabağ, Gence, Bağdat, Luristan, Kürdistan bölgeleri Osmanlı hakimiyetine girmesi ı. Abbas döneminde gerçekleşmiştir.

Hanedan, adını merkezi Erdebil’de bulunan Safevîye tarikatının reisi Şeyh Safiyüddin’den almıştır. Hanedan, adını merkezi Erdebil’de bulunan Safevîye tarikatının reisi Şeyh Safiyüddin’den almıştır.

Ancak Şirvanşahlar ile yaptığı savaşta öldürüldü (1460). Bunun üzerine Safevî müridleri Haydar’ı kendilerine reis olarak benimsediler.

İsmail, Tebriz’e girerek tahta oturdu. On iki imam Şiiliğini resmî mezhep ilan edip, ilk Şiî ezanı okuttu. Hutbelerde Hz.Ebubekir, Hz.Ömer ve Hz.Osman’a lanet okunmasını emretti.

I. Selim, Anadolu’daki Kızılbaşların harekete geçme ihtimaline karşı tedbirler aldıktan sonra, büyük bir ordu ile İran üzerine yürüdü. Erzincan üzerinden Tebriz’e doğru ilerledi. Hoy yakınlarındaki Çaldıran ovasında yapılan savaşta Safevîler yenildiler (23 Ağustos 1514). Şah İsmail savaş meydanını terk ederek Dergezin’e çekildi.

Tahmasb, küçük yaşta tahta geçtiğinde ülke doğudan ve batıdan baskı altına alınmıştı. Üstelik Kızılbaş reisleri arasında da Şah’a yakın olmak ve devlet kademelerinde etkinliğini arttırmak amacıyla kuvvetli bir rekabet bulunuyordu. Şah İsmail zamanında tesis edilmiş olan şaha tam bir itaat ile bağlanma anlayışı büyük ölçüde sarsılmıştı. Bu yüzden onun saltanatının ilk yılları iç mücadelelerle merkezî otoritenin tesis edilmesi ile geçti.

I. Abbas tahta geçer geçmez ilk iş olarak iç problemleri ortadan kaldırmak amacıyla orduda geniş bir ıslahata girişti. Öncelikle Kızılbaş reislerinin gücünü kırmak amacıyla Şahseven adıyla yeni askeri birlikler meydana getirdi.