ORTAÇAĞ FELSEFESİ II - Deneme Sınavı - 6

Razi, İlk defa kimyayı tıbbın hizmetinde kullanmış kişidir. Doğru cevap D’dir.

Nefis, Razi’nin beş ezeli ilkelerinden biridir. Doğru cevap C’dir.

Heyula, şekilsiz ilk madde anlamına gelir. Doğru cevap B’dir.

İslam düşüncesi tarihinde dini epistemoloji zemininde, ahlakı da bir felsefe problemi

olarak ele alan ilk düşünür Kindî olmuştur. Doğru cevap A’dır.

Râzî, ahlaka dair temel düşüncelerini et-Tıbbü’r-rûhânî adlı eserinde dile getirmiştir. Doğru cevap E’dir.

İfrat, aşırılık demektir. Doğru cevap A’dır.

Dördüncü varlık düzeyinde “nefis” bulunmakta olup gök cisimlerinde dairevî hareketi; insan, hayvan ve bitkilerde ise her türlü biyolojik, fizyolojik ve psikolojik aktiviteyi ifade eder. Doğru cevap A'dır.

Tefrit, eksiklik demektir. Doğru cevap D’dir.

Râzî’ye göre üzüntü ya sevilen bir şeyin kaybedilmesi veya bir beklentinin gerçekleşmemesi neticesinde ortaya çıkar. Doğru cevap C’dir.

Kaynaklar Fârâbî’nin kısa boylu, köse sakallı, zayıf nahif bir bünyeye sahip olduğu ve yaşadığı sürece hep Orta Asya Türk kıyafeti giydiğini belirtir. Hiç evlenmeyen, mala mülke değer vermeyen, şöhret ve gösterişten nefret eden filozofun, ruh ve ahlak temizliğini her şeyin üstünde tutan bir kişiliği vardı. Doğru cevap A'dır.

Farabi, İlimlerin Sayımı (İhsâ’ü’l-ulûm) adlı eserinde kendi dönemindeki ilimleri sınıflandırarak her birinin tanımı, teorik ve pratik açıdan değeri ile eğitim-öğretimdeki önemini belirtmiştir. Filozof bu eserinde ilimleri beş ana başlık (fasıl) altında sınıflandırır: Birinci fasılda dil ilmi ve buna bağlı olarak dil (lügat), kelime bilgisi (sarf), cümle bilgisi (nahiv), yazı, okuma ve şiir ele alınır. Bu bağlamda noktalama işaretleri ayrı bir konu kapsamında ele alınmaktadır. Bu bağlamda doğru yanıt B seçeneğidir.

Fârâbî, mantık isminin etimolojisini de dikkate alarak bu disiplinin ilk işlevini “iç konuşma” (en-nutku’d-dâhilî), ikinci işlevini de “dış konuşma” (en-nutku’l-hâricî) olarak değerlendirir. Bu bağlamda doğru yanıt A seçeneğidir.

Sadece teorik yetkinliği önemseyip ruhunu ve ahlakını arındırma kaygısı taşımayan kimseleri “sahte filozof ” olarak nitelendiren Fârâbî’ye göre, felsefe yapan kimsenin nihaî amacı kendi ahlakını düzeltmek, hatta bununla da yetinmeyip yakın çevresi ve toplumun da ahlaken iyileşmesine katkıda bulunmak olmalıdır. Doğru cevap B'dir.

Fârâbî, genel anlamda “mantık” özel olarak da “kıyas”la ilişkileri bakımından ilimleri “kıyasa dayalı olanlar” ve “kıyasa dayalı olmayanlar” şeklinde ikiye ayırır. Kıyasa dayalı olmayanlar tıp, tarım, marangozluk ve inşaatçılık gibi teorik bilgi üretmekten çok uygulamaya yönelik olan ilim ve sanatlardır. Kıyasa dayalı olanlar ise ilk defa Fârâbî’nin “Beş Sanat” adı altında değerlendirdiği felsefe, cedel, safsata, hitabet ve şiir sanatıdır. Bu bağlamda E seçeneğinde yer alan ifade beş sanat içerisinde yer almamaktadır. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Zorunlu varlık var olması ve varlığını devam ettirmesi için hiçbir sebebe muhtaç olmayandır. Bir an için onun var olmadığı varsayılacak olsa bu durum mantıkî imkânsızlığa yol açar; yani onun yokluğu düşünülemez. Özü gereği (bizâtihî) var olan ve yokluğu düşünülemeyen bu varlık Tanrı’dır. Doğru cevap C'dir.

Fârâbî Mutluluğun Kazanılması (Tahsîlü’s-sa’âde), Mutluluk Yoluna Yöneltme (et-Tenbîh alâ sebîli’s-sa’âde) ve Mantığa Başlangıç (et-Tavtı’e) adlı eserlerinde de kısa bazı sınıflandırmalar ortaya koymuşsa da bu amaçla kaleme aldığı İlimlerin Sayımı (İhsâ’ü’l-ulûm) adlı eserinde kendi dönemindeki ilimleri sınıflandırarak her birinin tanımı, teorik ve pratik açıdan değeri ile eğitim-öğretimdeki önemini belirtmiştir. Filozof bu eserinde ilimleri beş ana başlık (fasıl) altında sınıflandırır. Doğru cevap D'dir.

Erdemli bir hayatın ancak ideal bir toplumda gerçekleşeceği düşüncesini benimseyen Fârâbî, öncelikle insan topluluklarının bir arada yaşama ve adına devlet dedikleri en üst düzeyde örgütlenme fikrine nasıl ulaşmış olabilecekleri sorununu irdeler. Ona göre (a) insanlar genel varlık planındaki düzenden esinlenerek kendi aralarında da böyle bir düzen kurmayı düşünmüş olabilirler ki bu “ontolojik teori” şeklinde adlandırılabilir. (b) İnsanoğlu kendi varlık yapısında kalp, beyin ve çeşitli işlevleri yerine getiren iç ve dış organların koordineli bir şekilde çalışmasından hareketle düzenli bir toplum yapısı ve devlet olarak örgütlenme fikrine ulaşmış olabilir. Fârabî’nin bu yaklaşımına “biyo-organik teori” denilebilir. Bu bağlamda doğru yanıt D seçeneğidir.

Fârâbî’nin mantık alanındaki başarısı öncelikle Aristoteles’in Organon’ u üzerine yaptığı çalışmalarda orta çıkar. Filozof, Organon’un her bölümünün özet, şerh ve tefsirini yapmakla kalmamış, aynı zamanda önceki mantıkçıların gözden kaçırdığı birçok problemi çözüme kavuşturmuş ve mantığın bütün bölümlerine ilişkin bağımsız eserler kaleme almıştır. Doğru cevap C'dir.

Kindi, felsefeyi “felsefe insanın gücü ölçüsünde varlığın hakikatini bilmesidir” şeklinde tanımlamıştır. Doğru cevap C’dir.

Kindi’ye göre değişen varlıkları fizik araştırır. Doğru cevap A’dır.