ORTAÇAĞ FELSEFESİ I

I-Mutlak Sınırsız, yani Tanrı, bizim anlama yetimizi aşan bir karakter sergilemektedir.

II-Tanrı karşıtların çakışmasından başka bir şey değildir.

III-Tanrı’nın kendisini yaratılışta gösterdiğini ve bundan dolayı da O’nun hakkında, en azından bir Yaratıcı olarak olumlu (pozitif) bir şeyler bilmemiz gerektiğini düşünmektedir.

IV-Zihnin gücü sayesinde ortaya çıkan ve karşıtların çakışması anlamında biçimlenen ilahiyata birleştirici, bağlayıcı ilahiyat adını vermektedir

yukarıda verlen bilgilerin hepsi doğrudur. Doğru cevap E'dir.

Ona göre bilgi ikiye ayrılmaktadır: Bileşik bilgi ve bileşik olmayan bilgi. Bileşik olmayan bilgiye örnek olarak “Sokrates”, “insan” veya “beyaz” verilebilir. Bileşik bilgiye örnek olarak da “Sokrates beyaz bir insandır” ifadesinde olduğu gibi terimlerden oluşan bir önerme verilebilir. O halde bileşik bilgi, bir önermenin bilgisidir. Ockham’a göre bileşik olmayan bilgi kendi içinde ikiye ayrılır: 1. Sezgisel Bilgi; 2. Soyutlayıcı Bilgi Buna göre doğru cevap B'dir.

Ockham, şeylerin, yani evrende yer alan olguların, olayların, durumların, nesnelerin açıklanması konusunda, sonraki yıllarda “Ockham’ın Usturası” olarak anılacak bir yöntem ilkesi geliştirmiştir. Bu ilkeye, “açıklamada yalınlık” ilkesi de diyebiliriz. Doğru cevap D'dir.

İnsan, kendisi dışında varlıklarda ancak parça halinde ya da kısmen bulunan tüm kozmik ögelere, hep birden ve aynı anda sahiptir. Bu özelliğiyle o bir anlamda küçük bir kosmos gibidir.Nicolaus Cusanus bu özelliği nedeniyle insana mikrokosmos, kainatın kendisine ise makrokosmos adını vermiştir. Doğru cevap E'dir.

Cusanus’un bilgi anlayışını en iyi şekilde onun De Docta Ignorantia (Öğrenilmiş Cehalet) adlı yapıtından hareketle öğrenmek münkündür. Yukarıda da dile getirildiği gibi Cusanus, Doğu Kilisesi ile Roma arasında bir uzlaşı arayışı için gittiği İstanbul’dan Venedik’e dönüş yolculuğunda, gemide bir tür içe doğuş ile sarsılır. Bu içe doğuş hemen anılan yapıtını kaleme almasını sağlamıştır. De Docta Ignorantia adlı yapıt esas itibarıyla üç ana kitaptan oluşmuştur. Birinci kitap maximum absolutus (Mutlak Sınırsız) veya Tanrı ile ilgilidir. İkinci kitap, Sınırsız’ın kendini açması sonucunda ortaya çıkan evreni ele almaktadır. Üçüncü kitap ise daha çok ilahiyat konularına eğilmekte ve İsa ile ilgili bir sorgulama gerçekleştirmektedir.

Erken dönem yapıtlarından birisi olan ve Kilise’nin birliği düşüncesini savunduğu De Concordantia Catholica (Katolikliğin Uyumu Hakkında)’da imanın ortaklaşa birliğinin Kilise’deki bütün yetkenin kaynağı olduğunu ileri sürmekteydi. Böylelikle Papa’nın kişisel yetkesinin Konsül’ün yetkesinden üstün olamayacağını savunmaktaydı. Doğru cevap B'dir.

Ockham’a göre  Aristoteles’te de olduğu gibi aklın birincil nesnesi maddi nesnelerin doğası, yani formudur. Duns Scotus, Tanrı’yı “mutlak üstün, yetkin, biricik ve sonsuz, fleylerin etkin ve nihai nedeni” olarak anlamıştır. Bununla birlikte, Ockham’a göre insan aklı bu biçimde özellikleri olan bir varlığı algılamak bakımından yetersizdir. Çünkü Tanrı maddi bir nesne değildir.

Ona göre, insan aklının Tanrı’yı bir etkileyici ilk neden olarak kavraması ve üstelik bunu kanıtlaması neredeyse olanaksızdır. Bir şeyin etkileyici neden olabilmesi için, onun başka bir şey tarafından izlenmesi gereklidir. Dolayısıyla, Ockham’a göre, “bir etkin neden, varoluşu veya bulunuşu başka bir şey tarafından takip edilen şeklinde betimlenmelidir.”

Ockham, ikinci türden ilahi sıfatların da gene üç farklı kategoride değerlendirilebileceklerini düşünmektedir. Bu sıfatların bazıları (1) ilahi özü mutlak bir şekilde ve olumlu olarak imlemektedir. Bu gruptaki sıfatlara “akıl” ve “irade” örnek
verilebilir.

Ockham, dönemindeki bilimin gereksinimine uygun bir bilgi anlayışı geliştirmiştir.
Ona göre bilgi ikiye ayrılmaktadır: Bileşik bilgi ve bileşik olmayan bilgi.

Ortaçağda Thomas Aquinas ve Duns Scotus gibi kendisinden önce gelen düşünürlerin ortalama bir gerçekçilik izlediğini söyleyen Ockham’ın tümeller yaklaşımı adcılık (nominalizm) şeklinde belirlenmektedir.

Ockham, aynı konuda yalın ve karmaşık açıklamalarla karşı karşıya kaldığımızda, bunlar aynı açıklama düzeyine sahip oldukları sürece, daima yalın açıklamaları yeğlememiz gerektiğini savunmaktadır. Bu tarzda bir davranış aracılığıyla Ockham, sahte açıklamaların önünü kesmekte ve açıklamaya gerçekten katkı sağlama yeteneği olmayan unsurları eleme yolunu tercih etmektedir. Bu yaklaşıma felsefe tarihinde “Ockham’ın Usturası” adı verilmiştir.

Ockham’a göre, insanın ahlaki yükümlülüğü Tanrı’nın her şeye yeten gücü ile
sınır tanımayan özgürlüğüne bağlıdır. Bu iki sıfat aynı zamanda ahlaklı olmanın en
üst kuralıdır.

Nicolaus Cusanus 1401 yılında dünyaya geldi. Bazıları onu ortaçağın son filozofu
olarak tanıtırken bazıları da adcılık ile Yeniplatonculuğu o güne kadar denenmemiş
bir tarzda birbirine bağlayan, kaynaştıran bir dahi olarak kabul etmektedir.

Cusanus bu yapıtında, hakikat, Tanrı ve insan arasındaki ilişkiyi değerlendirmektedir.

Cusanus’a göre, evrende mükemmel denebilecek bir daire olmadığından evrenin
bir merkezinden söz edemeyiz. Oysa daha önceleri insanın varlığı nedeniyle
dünyanın merkeziliği böylelikle sorgulanan bir durum olmuştur. Böylelikle Cusanus,
belki de gezegenlerin eliptik yörüngeleri olduğuna dair düşüncenin babası
sayılabilir.