ORTAÇAĞ FELSEFESİ I

Ockham' a göre “insan bir türdür” ifadesinde “insan” terimi basitçe kavramı işaret etmektedir ve bu da yalın suppositio (suppositio simplex) olur (suppositio (latince) = supposition (ngilizce) = varsayım (Türkçe)). Doğru cevap B'dir.

Ockham’a göre ahlak, aklın ve başka zihinsel koşulların dikte etmesi sonucunda belirlenen iradenin gücüne uygun düşen insani eylem biçimidir. Bu davranışların, eylem tarzlarının tek amacı “iyilik”tir. İyilik, herhangi bir şeyin olması gerektiği gibi olmasıdır. Doğru cevap E'dir.

Cusanus, Aristotelesçi evren anlayışını baştan sona redder. Cusanus’a göre dünya da diğer gök cisimleri gibi hareket etmekte ve hareketi de öteki hareketlere göre saptanmaktadır :: Aristotelesçi evren, merkezinde dünyanın bulunduğu sınırlı bir küreden ibarettir. Kürenin çevresinde sabit yıldızlar alemi yer almaktadır. Dünya merkezde sabit biçimde durur ve diğer küreler onun etrafında dairesel bir hareket ortaya koyarlar. Doğru cevap A'dır.

Nicolaus Cusanus’a göre insanın evrendeki yeri biriciktir; zira insan melekler ile fizik dünya arasında yer almaktadır. Doğru cevap C'dir.

Guillelmus de Ockham yaklaşık olarak 1309 yılında Oxford Üniversitesi’nde eğitim gören genç biri olarak Fransisken tarikatına girmiştir.

Soruda verilen sözleri söyleyen filozof Ockham'dır. Kendisi Papa aleyhine de pek çok politik yazı yazmıştır.

Guillelmus de Ockham'ın mantık yapıtları arasında en önemlileri şunlardır: Expositio Super Librum Porphyrii (Porphyrios’un Kitabı Üzerine Açıklama), Expositio Super Librum Praedicamentorum (Yüklemler Kitabı Üzerine Açıklama - Bu kitapta Aristoteles’in Kategorileri, yani töz ve dokuz ilinek üzerine tartışmalar ve yorumlar yer almaktadır), Summa Totius Logicae (Bütün Mantığın Summası- Bu yapıtında Ockham terimler, önermeler ve argümanlar hakkında çeşitli görüş ve tezlerini kaleme almaktadır), Compendium Logicae (Mantık Hakkında Özlü Bilgiler Kitabı). Ockham’ın diğer yapıtları arasında Expositio in Libros Physicorum (Fizik Kitapları Hakkında Açıklama ), Summulae in Libros Physicorum (Fizik Kitapları Hakkında Özet), Quaestiones in Libros Physicorum (Fizik Kitapları Üzerine Sorular), Tractatus de Praedestinatione et de Praescientia Dei et Futuris Contingentibus (Kader ve Gelecekteki Mümkün Şeyler ve Tanrı’nın Öncedenbilmesi Hakkında Araştırma ), Quaestiones Variae (Çeşitli Sorular) bulunmaktadır.

Ockham, kendisinden önce neredeyse geleneksel hale gelen Tanrı kanıtlamaları ile Tanrı’nın nitelikleri konusunda Duns Scotus’un yaklaşımına karşıt bir tavır sergilemiştir. Aşağı yukarı Aristotelesçi bir çizgi üzerinde ilerleyen Ockham’a göre akıl, soyutlama yaparak Tanrı’nın bilgisine ulaşamaz. Zira, Aristoteles’te de olduğu gibi aklın birincil nesnesi maddi nesnelerin doğası, yani formudur.

I 'de yer alan "Tanrı mutlak üstün, yetkin, biricik ve sonsuz, şeylerin etkin ve nihai nedenidir" görüşü Duns Scotus'a aittir. III'de yer alan"Tanrı vardır önermesi kendinden apaçık bir özelliktedir" ifadesi ise Anselmus'un görüşüdür. Ockham'ın Tanrı anlayışı II ve IV numaralı ifadelerde verilmiştir.

Ockham'a göre Tanrı’nın bazı ilahi sıfatlarını kullanmak suretiyle O’nun hakkında birtakım bilgilere ulaşmak mümkündür. Bu sıfatların bazıları (1) ilahi özü mutlak bir şekilde ve olumlu olarak imlemektedir. Bu gruptaki sıfatlara “akıl” ve “irade” örnek verilebilir. Öteki kategori (2) altında anılan sıfatlar sadece ilahi özü değil; fakat aynı zamanda başka bir şeyi çağrıştırmaktadır. Bu türden sıfatlara örnek olarak “Yaratan” veya “Yaratıcı” verilebilir. Son olarak (3) olumsuzluk ifade eden sıfatlar gelmektedir. Bunlar, her ne kadar şeklen olumsuz iseler de anlamca olumlu bir özellik göstermektedirler. Bu türden sıfatlara örnek olarak da “ölümsüz” ve bozulmaz” verilebilir. Bu sıfatlar arasında görüldüğü gibi "kavranamaz" yer almamaktadır.

Ockham, özellikle dil ve mantık konusunda son derecede geniş bir ufka sahiptir. Onun, bu dilsel ve mantıksal örgüde en önemli yere sahip olan terimlerle ilgili olarak bir düşüncesi de “suppositio” anlayışıdır (supposition (latince) = supposition (ingilizce) = varsayım (Türkçe)). En basit anlatımıyla suppositio, “sadece bir önerme içinde kullanıldığında bir terime ait olan özellik”tir. “İnsan koşuyor” ifadesinde “insan” terimi belli bir bireysel insanın yerine durmaktadır ve bu da bir kişisel suppositio (suppositio personalis) örneğidir. Bununla birlikte “insan bir türdür” ifadesinde “insan” terimi basitçe kavramı işaret etmektedir ve bu da yalın suppositio (suppositio simplex) olur. Bunun yanı sıra terim ne tür, ne de akıllı bir canlı yerine geçmiyorsa; yani, “insan teriminde beş harf vardır” ifadesindeki insan da maddi suppositio (suppositio materialis) olarak anlaşılmalıdır. Doğru cevap A'dır.

Ockham'a göre fizik dünyadaki varolanların hepsi birden Tanrı’nın iradesine uygun bir şekilde varolduklarından (başka türlüsü zaten düşünülemeyecek bir şeydir) onların hepsi birden hem iyidir hem de iyiyi arzulamaktadır. Dolayısıyla C seçeneğinde yer alan ifade yanlıştır. Doğru cevap C'dir.

Nicolaus Cusanus, İstanbul’daki görevinden dönüş yolculuğunda içine doğan bir düşünceden hareket ederek kaleme aldığı en ünlü yapıtı De Docta Ignorantia'da (Öğrenilmiş Cehalet Hakkında), eğitim sonucunda elde edilen cehaletin en büyük erdem olduğunu ileri sürmektedir. Doğru cevap E'dir.

Cusanus'un Tanrı ve insan anlayışı ile ilgili olarak III numaralı ifadede yer alanlar dışında hepsi doğru bilgi içermektedir. Ancak Cusanus'a göre akıl, bilinmeyenden değil, bilinenden henüz bilinmeyene doğru hareket etmektedir. Doğru cevap D'dir.

I.  Insanın evrendeki yeri biriciktir; zira insan melekler ile fizik dünya arasında yer almaktadır.

II-  İnsanın en önemli özelliği, aynı anda hem maddeyi, hem organik ve hayvani hayatı, hem de akılsallığı kendinde barındırabilmesidir.

III- İnsan, evrenin en yetkin bir şekilde yansımasından başka bir şey değildir. 

IV- Cusanus’a göre insanın Tanrı’yı tanıması ne zihinselleştirme,ne de felsefileştirme vasıtasıyla oluşmaktadır.

Hepsi Nicolaus Cusanus’un İnsan-Mikrokosmos Anlayışına göre doğru bilgilerdir. Buna göre doğru cevap C'dir.

I-İnsan, mutlak yetkinlikte olan Tanrı’yı algılayamaz; çünkü Tanrı maddi bir nesne değildir.

II-Tanrı dışındaki şeylerden soyutlamalar yaparak bir Tanrı kavramı elde edilebilir.

III-Ockham’a göre dünyadaki varolanların varoluşlarını koruyan bir koruyucu nedenden söz edilebilir.

IV-Semavi cisimlerin dünya üzerindeki etkileri tecrübe edilebilir; ama Tanrı’nın etkilerini tecrübe etmek mümkün değildir.

Yukarıda verilen bilgilerin hepsi Guillelmus de Ockham’ın Tanrı ve bilgi anlayışını desteklemektedir. Doğru cevap E'dir.

Ockham’a göre ahlak, aklın ve başka zihinsel koşulların dikte etmesi sonucunda belirlenen iradenin gücüne uygun düşen insani eylem biçimidir. Doğru cevap A'dır.

I-Ockham’a göre bileşik olmayan bilgi kendi içinde ikiye ayrılır: Sezgisel Bilgi ve  Soyutlayıcı Bilgi

II-Duyulanabilir nesnelerin duyular aracılığı ile tecrübe edilmesi neticesinde bir tür bilgi ortaya çıkmaktadır.

III-Bilginin oluşması için iki kanal bulunmaktadır. Bunlardan ilki fiziksel yani duyulanabilir nesnelerin sezgisi, ikincisi ise psikolojik etkinliğin sezgisidir.

IV-Sadece tümel bilgi değil; fakat aynı zamanda tikel olanların da soyut bir şekilde bilindiklerine tanıklık edebiliriz.

Verilen bilgilerin hepsi doğrudur. Doğru cevap E'dir.

Ockham’a göre terimleri iki ana kısımda değerlendirebiliriz: kategorematik terimler ve sünkategorematik terimler. Doğru cevap A'dır.

Nicolaus Cusanus 1401 yılında dünyaya geldi. Bazıları onu ortaçağın son filozofu olarak tanırken bazıları da adcılık ile Yeniplatonculuğu o güne kadar denenmemiş bir tarzda birbirine bağlayan, kaynaştıran bir dahi olarak kabul etmektedir. Doğru cevap B'dir.