ORTAÇAĞ FELSEFESİ I

On üçüncü yüzyılda kendisine “Çevirmenlerin Prensi” lakabı takılan Guilelmus de Moerbeka’nın Yunanca’dan Latince’ye çevirdiği yapıtların ardından, bu yapıtları en iyi şekilde yorumladığı düşünülen İbn Rüşd’ün düşüncelerinin de Latin dünyasına girmesi kaçınılmazdı.

Sigerus de Brabant, içinde mantık yapıtlarının da bulunduğu birçok yazı kaleme aldı. Mantık yapıtları arasında Quaestiones Logicales (Mantıkla İlgili Sorular); Sophismata sayılabilir. Aristoteles’in yapıtları üzerine yazdığı yorumlar arasında In
III De Anima (De Anima Üstün Yorum); De Generatione (Oluş Hakkında); Physika (Fizik) ve Metaphysica (Metafizik) yer almaktadır.

Boethius Dacus’a göre birkaç bilim söz konusudur. Bunlardan bir tanesi fizik ve doğa bilimidir. Fiziğin uğraş alanı doğanın kendisidir. Doğa, yani Eskiçağ Felsefesindeki physis varolanları kendisine araştırma konusu olarak alır. Bu, oluşa tabi olan yapılar anlamına gelmektedir. Dolayısıyla yaratma edimi bu bilimin kesinlikle alanı dışındadır.

İlahiyatçıların dünyanın yaratılışı hakkında dile getirdikleri düşünce, dünyanın ilahi irade tarafından ve yoktan var edildiği şeklindedir. Bununla birlikte, Boethius Dacus, dünyanın böyle bir irade tarafından yaratılmış olduğuna ilişkin önermenin bilim tarafından düzgün bir açıklamasının yapılamayacağını ileri sürer.

1210 yılında Paris’teki üniversitede Aristoteles’in Fizik ve Metafizik isimli eserlerinin okutulması “kesinlikle” yasaklanmış ve bu yasak 1215 ve 1228 yıllarındaki Papalık emirleriyle pekişltirilmişti. Doğru cevap C' dir.

Thomas Aquinas, hiç kuşkusuz bu dönemin en büyük filozoflarındandır. Ancak, onunla birlikte bir isim daha vardır ki, on üçüncü yüzyıldaki önemli sorunlardan biri varoluşunu ona borçludur. Bu ünlü isim İbn Rüşd’ten başkası değildir. Ortaçağ onu, Aristoteles’in en iyi yorumcusu olarak kabul etmiş ve kendisine“Commentator” yani Yorumcu unvanını layık görmüştür. Doğru cevap B' dir.

İbn Rüşdçülerin on üçüncü yüzyıldaki bilinen lideri olan Sigerus de Brabant’ın (Brabantlı Siger) bugünkü Belçika topraklarında yer alan Brabant Dükalığındaki bir köyde, 1240 dolaylarında dünyaya geldiği sanılmaktadır. İlk eğitimini Liege kentinde aldıktan sonra Aziz Paulus kilisesinde rahip olmuştur. Doğru cevap E' dir.

Evrende yer alan türlerin de ezeli-ebedi olarak düşünülmeleridir. Bu türler içindeki insan da zaman içinde başlangıcı ve sonu olmayan bir yapıdır. Başka bir şekilde ifade edilecek olursa insan yaratılmamıştır, yani bir ilk insandan söz edemeyiz ve insanın sonuncusu da olmayacaktır. Sigerus de Brabant De Aeternitate Mundi adlı yapıtında evreni başlangıcı ve sonu olmayan bir yapı olarak düşünmektedir. Doğru cevap A' dır.

Bilimin sınırları konusunda, son derecede hassas bir yapısı olduğu anlaşılan Boethius Dacus’un en temel bilgikuramsal anlayışı, bilimi akılsal ilkeler bağlamında biçimlendirmiş olmasıdır. Bu sınırların dışındaki herhangi bir şey veya mesele asla o bilimin konusu olamaz ve o bilim de bu mesele hakkında herhangi bir şey söyleme fırsatını yakalayamaz. Felsefenin özerkliği hakkında ciddi bir sınav veren Dacus için aklın ilkeleri vahyin hakikatlerinden daha önemlidir. Doğru cevap E' dir.

Hayatı hakkında bildiklerimiz pek azdır. Bununla birlikte, adındaki Scotus’tan da kolayca anlaşıldığı gibi, İskoçya’da dünyaya gelmiştir. 1265 dolaylarında İskoçya’daki Duns’ta doğmuştur. 1278’den itibaren Fransisken eğitimi almaya başlamış ve 1291 yılında rahip olarak Fransisken tarikatına katılmıştır. Doğru cevap B' dir.

Duns Scotus’a göre insanın en yüksek güçleri onun aklı ve iradesidir. Aslında ona göre, ruhun güçleri arasında formel olarak belirlenmiş bir ayırım söz konusuysa da bu güçler temel itibariyle birbiriyle özdeştir. Doğru cevap B' dir.

Duns Scotus’un ahlak anlayışı, onun irade hakkındaki düşüncesi etrafında biçimlenmiştir. Duns Scotus, Thomas Aquinas’ın akıl ile irade arasında kurmuş olduğu nispeten dengeli ilişkiyi kabul etmez. Doğru cevap C' dir.

Duns Scotus’un da içinde yaşadığı on dördüncü yüzyılın en önemli tartışmalarından biri, şimdiye kadar anlatılanlar etrafında ortaya çıkmaktadır. Duns Scotus’un da ilgilendiği bu önemli soru şudur: Acaba, nesnesi varolmadığı halde sezgisel bilgi mümkün müdür? Duns Scotus’a göre, bu soruya olumlu cevap verenler bir şekilde şüpheciliği desteklemektedirler. Doğru cevap D' dir.

Kutsal Kitap’ta dile getirilen emirler/yasaklar da bu doğru akla uygun buyruklar kapsamındadır. Bundan dolayı, insanların birincil derecede yerine getirmek zorunda oldukları buyruklar bunlardır. Bu buyruklara itaat tarzındaki insan eylemleri, özgür iradenin yerine getirdiği davranışın hedefindeki ahlaki iyiliıin aktüelliğini sağlamaktadır. Doğru cevap D'dir.

Thomas Aquinas, hiç kuşkusuz bu dönemin en büyük filozoflarındandır. Ancak,
onunla birlikte bir isim daha vardır ki, on üçüncü yüzyıldaki önemli sorunlardan
biri varoluşunu ona borçludur. Bu ünlü isim İbn Rüşd’ten başkası değildir.

Ona göre Tanrı’nın saf bir varoluşu olduğunu söyleyebiliriz. Tanrı’nın yaratmış olduğu ay altı dünyada; başka kelimelerle oluş ve bozuluşun hüküm sürdüğü dünyada olumsallıktan, yani herhangi bir şeyin varolup olmama imkanından söz edebiliriz

Brabant De Aeternitate Mundi isimli eserinde evreni, içindeki türleri ve insanı ezeli-ebedi yapılar olarak görür.

Boethius Dacus, bazılarına göre, çağını aşan tarzda adcı (nominalist) bir anlayışa
sahiptir. Ona göre varolmayan şeyler hakkında doğru önermeler kurmak olanaksızdır. Bu yaklaşım, dünyanın ezeli-ebediliği sorununu ele alan Boethius Dacus’un hareket sahasını bütünüyle belirlemektedir. İlahiyatçıların dünyanın yaratılışı hakkında dile getirdikleri düşünce, dünyanın ilahi irade tarafından ve yoktan var edildiği şeklindedir.

Temel olarak her iki türden bilgi de bireysel bir şey hakkındadır. Bununla birlikte soyutlayıcı bilgi, bütün bireysellerde ortak olan bir yapı hakkında da ortaya çıkabilir. Bunların aralarındaki biricik fark, sezgisel bilginin varolan bir şey hakkında olması; soyutlayıcı bilginin ise varoluştan soyutlanmasıdır

Duns Scotus iradenin eylemine akılsal demektedir ki; ona göre akılsallık, akılla birlikte hareket etmek, eylemde bulunmaktır. Tam da bu nedenden dolayı, ona göre irade, doğası bakımından radikal bir biçimde akılsaldır . Bu akılsallık nedeniyle irade, eylemleri için akla bir şekilde gereksinim duymaktadır; bununla birlikte akıldan daha temelli bir etkinlik içermektedir