ORTAÇAĞ FELSEFESİ I

Bir yaratılmış hakikat olan ruh, tamamen Tanrı’ya benzemek ister; bu yönde bir varoluş sergiler. Böyle bir benzemenin gerçekleşebilmesi için, ezeli-ebedi bir ölçünün olması gerekir. Bu ölçü Tanrı’nın kendisinden başka bir şey değildir ve bu ölçü aynı zamanda bilginin de anahtarıdır.

Bonaventura’ya göre, bütün insanların düşünceleri birbirinden farklıdır ve bu da her bir bireysel insanın bireysel formu olarak farklı bir ruha sahip olduğunun en açık bir kanıtıdır.

Bonaventura De Reductione Artium ad Theologiam başlığını taşıyan yapıtında, özellikle Robertus Grossetesta ve Rogerus Baco’nun etkisi altında geliştirdiği ışık teorisini sergilemektedir. Ona göre ışık dört değişik biçimde anlaşılmalıdır. Buna göre, mekanik yetinin ışığı olan “dışsal ışık” sanat ve zanaatları aydınlatır.

Eğer dünya ezeli-ebedi olsaydı, insanların her zaman varolmuş olmaları, dolayısıyla sonsuz sayıda ölümsüz ruhun olması gerekirdi. Fakat aynı anda sonsuz sayıda şeyin tümünün birden varolması imkansızdır.

Rogerus Baco’ya göre dünya üzerinde bilinmesi gereken en temel bilim, diğer tüm bilimler için hem kapı, hem de kilit görevi gören matematiktir. Matematik, tarihin başlangıcında, yüksek erdeme sahip olan insanlar tarafından keşfedilmiştir.

Baco’nun bu saptamadan hareketle ortaya koyduğu eleştiri, kendi çağının koşulları içinde değerlendirilmelidir. Aksi taktirde kendisini, gene bir eleştirel filozof olan Kant ile aynı kefeye koyanlar çıkabilir; bu da bir yanılgı üretir. Oysa ortaya koyduğu eleştiri, esas itibariyle, eski tip ilahiyat eğitiminin doğurduğu sakıncalara dikkat çekmek amacını taşır.

Rogerus Baco, ya da daha tanınmış adıyla Roger Bacon, genellikle bir 17. yüzyıl düşünürü olan Francis Bacon ile karıştırılır. Her iki filozof da deneyden türetilmiş bilgiyi önceleyen bir felsefe anlayışına sahiptiler. Francis Bacon’dan çok önce yaşamış olan Rogerus Baco’nun yaşamı hakkında bildiklerimiz bazı çelişkili malumatlara dayanmaktadır.

Deneyden türetilmiş bilgi

Rogerus Baco’nun eleştiri yüklü bir dünyası vardı.Sadece çağdaşlarını eleştirmekle kalmamış; aynı zamanda geçmişteki büyük filozofları da eleştirmekte sakınca görmemiştir. Opus Majus isimli eserinin hemen başlarında gerek eski düşünürlerin, gerekse kendi çağındaki düşünürlerin yanlışlarının başlıca dört nedene dayandığını iddia etmektedir: 1) Değeri olmayan otoriteye teslimiyet, 2) Geleneğin etkisi, 3) Yaygın önyargılar 4) Bilginin gösterişli teşhiri ile bilgisizliğin gizlenmesi

Matematiği bilmeyen insanların dili de düzgün şekilde bilmelerine imkan yoktur.
Rogerus Baco’ya göre o dönemin dili olan Latince ile matematik arasında yakın bir
ilişki bulunmaktaydı. Dille ilgilenenlerin matematik hakkındaki cehaletleri Latincenin
de bozulmasına neden olmuştu. Matematik hakkında herhangi bir bilgisi olmayanların ne öteki bilimlerle (dil de bir bilimdir) ne de dünyayı oluşturan ilişkilerle düzgün bir iletişimi olabilir.

Aristoteles, Ortaçağ filozoflarını en fazla zorlayan görüşlerinden birini evren hakkında dile getirmiş ve evrenin ezeli-ebedi bir şekilde varolduğunu ileri sürmüştü. Bu, elbette Hıristiyan imanına aykırıydı.

1- Eğer dünyanın zamansal bir başlangıcı olmasaydı sonsuzca bir zaman geçip
gitmiş olurdu. Gene de her bir gün dünyanın zamansal süresine bir ünite eklemektedir.
Bununla birlikte sonsuz olan bir şeye bir şey eklemek imkansızdır. Dolayısıyla dünyanın ezeli-ebediliği artırılabilen bir sonsuzluğu varsaymaktadır, bu da saçmadır.

2- Eğer dünyanın bir başlangıcı yoksa gök cisimlerinin sonsuz sayıdaki
devinimleri çoktan olup bitmiş demektir. Oysa bu açıkça imkansızdır; çünkü sonsuz
bir dizi (olay) yol katedemez. Zamanda başlangıcı olmayan bir dünya kabulünde
“şimdi” erişilmemiş olan bir zamandır.

3- Eğer dünya ezeli-ebedi olsaydı, insanların her zaman varolmuş olmaları, dolayısıyla sonsuz sayıda ölümsüz ruhun olması gerekirdi. Fakat aynı anda sonsuz sayıda şeyin tümünün birden varolması imkansızdır”

Sanat ve zanaatlar ifadesi Hugo Victoriensis’in Didascalion isimli eserinde tarif edelip sınıflandırılan şu yedi sanat veya zanaate karşılık gelir: dokumacılık, zırh imalatı, tarım, avcılık, denizcilik, tıp ve drama.

Dördüncü ve sonuncu ışık daha yüksek ışıktır ve hakikatleri saklama görevi vardır. İnsan aklının, hakikatleri keşfetmek, dolayısıyla zihinsel bilgiyi elde etmek için bu ışığa gereksinimi vardır.

Studium Generale, farklı coğrafyalardan öğrencilerin toplandığı, meşruiyetini Papalık’tan alan bir tür okullar topluluğuydu. Henüz üniversiteleşememiş olan bu
eğitim kurumları, Papalık’ın etkisinin azalması ve sivil hayatın güçlenmesiyle
birlikte sekülerleşmişlerdir. Studium Generale, eğitim bakımından üniversite ile
karşılaştırılsa da üniversitelerden daha dar kapsamlıydılar.

Aristoteles yorumcuları içinde en önemlisi olarak karşımıza çıkan İbn Rüşd, Albertus Magnus’un felsefesinde önemli bir kimlik olarak karşımıza çıkmaktadır. Bazı eserlerinde İbn Rüşd’e karşı olmasına rağmen bazı eserlerinde tam bir İbn Rüşdçü olmaktadır.

Albertus Magnus, ruhun yalın anlamda akıldan ibaret olduğunu ileri sürmektedir.
Ruh, duyu organlarını kullanarak fizik dünya ile bir ortaklık kurmaya çalışmaktadır.