ORTAÇAĞ FELSEFESİ I

Rogerus Baco’nun eleştiri yüklü bir dünyası vardı. Sadece çağdaşlarını eleştirmekle kalmamış; aynı zamanda geçmişteki büyük filozofları da eleştirmekte sakınca görmemiştir. Opus Majus isimli eserinin hemen başlarında gerek eski düşünürlerin, gerekse kendi çağındaki düşünürlerin yanlışlarının başlıca dört nedene dayandığını iddia etmektedir:

1) Değeri olmayan otoriteye teslimiyet,

2) Geleneğin etkisi,

3) Yaygın önyargılar

4) Bilginin gösterişli teşhiri ile bilgisizliğin gizlenmesi

Rogerus Baco’ya göre dünya üzerinde bilinmesi gereken en temel bilim, diğer tüm bilimler için hem kapı, hem de kilit görevi gören matematiktir. Matematik, tarihin başlangıcında, yüksek erdeme sahip olan insanlar tarafından keşfedilmiştir. Matematiği bilmeyen insanların dili de düzgün şekilde bilmelerine imkan yoktur.

Rogerus Baco için felsefe, bilgelik yolunda insanın bir araç gibi kullandığı aklı incelikli bir hale dönüştüren akademik bir uğraştır.

1248 yılında Paris’i terkeden Albertus Magnus, o dönemde Teutonia eyaleti olarak anılan bölgedeki Köln kentine yerleşti. Tarikatın kendisine verdiği görev, bu şehirde bir  studium generale kurmasıydı. 1254 yılında Teutonia eyaletinin (bugünkü Almanya, Avusturya, İsviçre, Alsas-Loren bölgesi, Lüksemburg, Belçika, Hollanda’yı kapsayan bölge) Dominiken yöneticisi oldu. 1261 yılında o dönemin en ünlü çevirmeni olan Guilelmus de Moerbeka ile Viterbo’da buluştu ve orada çeşitli yazılarını kaleme aldı.

Rogerus Baco 1257 yılında Fransisken tarikatına dahil oldu. En önemli eserlerinden biri olan Opus Majus’un bitiş tarihi 1267’dir ve bu eseri o dönemin Papası olan IV. Clementus’a takdim etmiştir. Eser, o dönemde Hristiyan dininin eğitimi konusundaki reform çalışmaları için büyük bir ümit olarak algılanmıştır.

Rogerus Baco’nun eserlerinin ortaya çıkmasında elbette pek çok etken bulunmaktadır. Bu etkenler arasında bazıları çok önemlidir. Baco’nun düşüncelerini olumlu yönde etkileyen isimlerden biri ünlü islam filozofu İbnü’l Heysem’dir Kelamdan felsefeye geçişi gerçekleştiren ilk islam filozofu olarak kabul edilen Kindi’nin etkisinde kalan İbnü’l Heysem, Rogerus Baco’yu optik çalışmaları aracılığıyla etkilemiş bir isimdir

Rogerus Baco’ya göre, bilimsel deneye uygun bir düşüncenin yapılandırılması için bazı temel farklılıkların belirginlik kazanması gerekmektedir. Bu farklılıklar kendisini bazı tercihlerde gösterir: Bilim insanları her şeyden önce düşüncelerini türettikleri kaynağın sağlam bir kaynak olup olmadığını araştırmalıdır. Bu araştırmayı yaparken de geleneğin biriktirdiklerine değil; fakat aklın kurallarına uyum gösterilmelidir. Aklın kurallarından anlamamız gerekeni de ancak bilgelik, bilgece düşünce ile bulabiliriz; yoksa toplumun kemikleşmiş önyargıları ile değil. Rogerus Baco’ya göre “insanların çoğunluğu bir şeyin doğru olduğuna inanıyorsa, bu, olasılıkla yanlıştır; zira topluluklar (yığınlar) bilgeliğe giden yoldaki en kötü rehberlerdir”

Bonaventura, insani ruhun bileşik bir yapı olduğunu dile getirirken ünlü bir Yahudi filozofu olan İbn Gebirol’ün Fons Vitae  (Hayatın Kaynağı) adlı yapıtından esinlenmiştir.

Albertus Magnus’un felsefesindeki en keskin ayrımlardan biri felsefe ile ilahiyat arasında yaptığı ayrımdır. Ona göre ilahiyat, kökenini vahiyden almaktadır. Bu kökenin, yani vahyin işlenmesi ve insan için anlaşılabilir bir duruma getirilmesi doğal akıl aracılığıyla mümkün olur. Albertus Magnus’a göre bu sürecin ortaya çıktığı alan, metafizik felsefenin alanıdır. “Dolayısıyla metafizik veya ilk felsefe, ilk Varlık olarak Tanrı ile ilgiliyken, ilahiyat, iman yoluyla bilinen Tanrı hakkında söz söylemektedir”

Hem Platon’un hem de Aristoteles’in bilgi anlayışlarındaki en temel kavram ruh kavramıdır. Albertus Magnus, “ruhun kendisini dikkate alacak olursak Platon ile, bedeni canlandıran form olarak ruhu ele alacak olursak da Aristoteles ile hemfikiriz” demektedir.

Vahyin işlenmesi ve insan için anlaşılabilir bir duruma getirilmesi doğal akıl aracılığıyla mümkün olur. Albertus Magnus’a göre bu sürecin ortaya çıktıığı alan, metafizik felsefenin alanıdır. Dolayısıyla metafizik veya ilk felsefe, ilk Varlık olarak Tanrı ile ilgiliyken, ilahiyat, iman yoluyla bilinen Tanrı hakkında söz söylemektedir.

Bir bireysel insan, cisimsel bir beden ile zihinsel ruhun tözsel birleşimi sonucunda ortaya çıkmaktadır. Bu birlik, akılsal ruh insan bedenini harekete geçirdiği sürece doğaldır. Ruhsal madde ile formdan meydana gelen insan ruhu, kendi başına bireyleşir ve formel olarak maddeyi yetkin hale getirir

Ahlaki yargılarımızın kaynağı pratik aklımızdır. Bir şekilde ahlaki eylemde bulunmak için, “basiret” gibi bir erdemin rehberliğinde pratik yargılar üretmemiz gerekir.