ORTAÇAĞ FELSEFESİ I

Anselmus, 23 yaşına kadar kaldığı Aosta’da Benedikten tarikatının rahipleri tarafından eğitildi. Yaklaşık üç yıl boyunca Avrupa’da değişik yerleri ziyaret etti ve 1059’da Bec Manastırı’na geldi. Bec Manastırı o dönemde ünlü diyalektikçi Lanfranc tarafından yönetilmekteydi.

Anselmus, ünlü Tanrı kanıtlamasını sergilemiş olduğu "Proslogion" adlı çalışmasında şunları söylemektedir: “Zira inanayım diye anlamayı gözetmiyorum; fakat anlayayım diye inanıyorum. Çünkü aynı zamanda şuna inanıyorum ki inanmadıkça anlamayacağım da.”

Anselmus’un Tanrı kanıtlamasına Ontolojik Tanrı Kanıtlaması denmesinin nedeni, onun aşırı gerçekçi yaklaşımıdır.

Bazı felsefe tarihçilerinin dediğine göre Abelardus bir şövalye karakterine sahipti. Gizlice evlendiği Heloise’e yazdığı mektuplar ve kendi hayat hikâyesi olan Historia Calamitatum Mearum (Benim Felaketimin Tarihi), felsefe tarihi içinde rastlanan ender otobiyografilerdendir.

Abelardus'un ilahiyat alanında kaleme aldığı eserler arasında De Unitate et Trinitate Divina (İlahi Birlik ve Teslis Hakkında), Theologia Christiana (Hristiyan İlahiyatı), Sic et Non (Evet ve Hayır) ve ahlaki konulara da değindiği bir inceleme olan Scito Te Ipsum (Kendini Bil) sayılabilir. Ancak "Okur Yazar Hakkında" Abelardus'un değil, Anselmus'un eseridir.

Abelardus'a göre tümeller voces (ses) değil; fakat sermones yani birer im gibi işlevi olan adlardır. Tam da bu yüzden her adın işaret ettiği bir nesne vardır ve hiç kimse bu adları keyfi bir şekilde nesnelerle ilişkilendirerek yargı oluşturamaz. Söz gelimi hiç kimse “insan bir arabadır.” ifadesini kullanamaz. Bu cümle gramer olarak doğru gibi gözükse de kelimelerin anlamını çarpıtacak bir içeriktedir. Ad ile nesne arasındaki bu sıkı bağdan dolayı sesin bir soyut kavrayışı kapsaması doğaldır ve bu yüzden ona nomen veya sermo (ad) denmektedir. Dolayısıyla ad, hakkında düşünülen bir gerçekliğin ifadesidir. A seçeneği dışındakiler tümellerle ilgili olarak doğru bilgi içermektedir.

Abelardus’un ahlak öğretisi, öznel bir ahlaktır. Bu ahlakın temelinde tek bir ölçüt bulunmaktadır, o da bireysel niyettir. Başka türlü ifade edecek olursak, insanın eylemleri söz konusu olduğunda eylemimizi belirleyecek nesnel bir zemine dayalı herhangi bir içsel ahlak yasasına gereksinim yoktur. Bunun yerine görülmesi gereken asıl durum, eylemlerimizi ilahi niyetle uyumlu bir şekilde yargıladığımız olmalıdır. Bu bilgiye dayanarak, IV numarada verilen ifade yanlıştır, ancak diğerleri Abelardus'un ahlak anlayışı ile ilgili olarak doğru ifadelerdir.

Abelardus, “Scito te Ipsum” başlıklı eserinde çeşitli ahlak sorunlarını ele almaktadır. Tümeller tartışmasındaki yerini net olarak saptamak zor olan Abelardus, ahlak anlayışında bireyi ön plana çıkartan, daha çok adcı diyebileceğimiz bir çizgide yer almaktadır. Bu bakımdan onun bireyin sorumluluğunu ön plana çıkartan ve suç ve günahı kişinin kendi sorunu yapan bir ahlak anlayışı biçimlendirmeye çalışan Abelardus, denebilir ki, Ortaçağın ahlak anlayışını biçimlendirmiş, ona yön vermiştir. Ortaya koyduğu moral öğreti hâlâ Hıristiyan dünyasında tartışılmakta, yeni çalışmalara ışık tutmaktadır.

Abelardus, ahlakını kurarken Hıristiyanlıktan büyük ölçüde yararlanmıştır. Bununla birlikte, onun sadece dinden kaynaklanan bir ahlak anlayışı ortaya koymadığını da belirtmek gerekir. “Abelardus’un tek dayanağı hiçbir zaman dine ve dinin temel olgusu olan inanca indirgenemez. Akla değer verişi, bir antik çağ düşünürü kadar akla dayanışı, insanın ancak akıl varlığı olmasıyla ahlak fenomeninin var olacağını ileri sürmesi, diyalektiğe verdiği büyük önem bunu bize açıkça göstermektedir.”

Anselmus, bazı eserlerini Bec Manastırı’ndaki görevi sırasında, bazılarını ise Canterbury başpiskoposu iken yazmıştır. Yani, her iki dönemde de eserler vermeye devam etmiştir. Ancak; seçenektekinin aksine Platoncu görüşlere karşı çıkmaktansa temel olarak bu görüşleri desteklemiştir. Birçok Ortaçağ filozofu gibi o da insani bilginin kaynağını imana ve akla dayandırmıştır. Bununla birlikte, o imanın ancak akılsal bir çalışma ve gayretle yetkinleşebileceğine inanıyordur. Birden fazla tanrı kanıtlamalarında bulunan Anselmus, bu konuda Augustinus’ dan destekler almıştır. Doğru cevap B'dir.

Anselmus, birden fazla tanrı kanıtlamaları öne sürmüştür, ve bunlar bütün ortaçağ felsefecilerinin kanıtlamaları ve düşünceleriyle benzerlik göstermektedir. Kanıtlamalarından birinde tüm iyiliklerin tek bir iyiden kaynaklandığını ileri sürmüştür ve ona göre iyi nedensiz bir şekilde kendiliğinden iyidir. Bir başka kanıtlamasında ise tüm varlıkları, var olmak için başka bir varlığa ihtiyaç duymayan bir varlığa dayandırmıştır. Ve var olmayı, kusursuzluk olarak görmüştür. Ancak, tüm bunlardan dolayı değil; kanıtlamalarındaki aşırı gerçekçilikten dolayı onun tanrı kanıtlamasına Ontolojik Tanrı Kanıtlaması denmektedir. Doğru cevap E'dir.