ORTAÇAĞ FELSEFESİ I - Deneme Sınavı - 6

Nicolaus Cusanus, İstanbul’daki görevinden dönüş yolculuğunda içine doğan bir düşünceden hareket ederek kaleme aldığı en ünlü yapıtı De Docta Ignorantia'da (Öğrenilmiş Cehalet Hakkında), eğitim sonucunda elde edilen cehaletin en büyük erdem olduğunu ileri sürmektedir. Doğru cevap E'dir.

Cusanus'un Tanrı ve insan anlayışı ile ilgili olarak III numaralı ifadede yer alanlar dışında hepsi doğru bilgi içermektedir. Ancak Cusanus'a göre akıl, bilinmeyenden değil, bilinenden henüz bilinmeyene doğru hareket etmektedir. Doğru cevap D'dir.

On üçüncü yüzyılda kendisine “Çevirmenlerin Prensi” lakabı takılan Guilelmus de Moerbeka’nın Yunanca’dan Latince’ye çevirdiği yapıtların ardından, bu yapıtları en iyi şekilde yorumladığı düşünülen İbn Rüşd’ün düşüncelerinin de Latin dünyasına girmesi kaçınılmazdı.

Sigerus de Brabant, içinde mantık yapıtlarının da bulunduğu birçok yazı kaleme aldı. Mantık yapıtları arasında Quaestiones Logicales (Mantıkla İlgili Sorular); Sophismata sayılabilir. Aristoteles’in yapıtları üzerine yazdığı yorumlar arasında In
III De Anima (De Anima Üstün Yorum); De Generatione (Oluş Hakkında); Physika (Fizik) ve Metaphysica (Metafizik) yer almaktadır.

Boethius Dacus’a göre birkaç bilim söz konusudur. Bunlardan bir tanesi fizik ve doğa bilimidir. Fiziğin uğraş alanı doğanın kendisidir. Doğa, yani Eskiçağ Felsefesindeki physis varolanları kendisine araştırma konusu olarak alır. Bu, oluşa tabi olan yapılar anlamına gelmektedir. Dolayısıyla yaratma edimi bu bilimin kesinlikle alanı dışındadır.

İlahiyatçıların dünyanın yaratılışı hakkında dile getirdikleri düşünce, dünyanın ilahi irade tarafından ve yoktan var edildiği şeklindedir. Bununla birlikte, Boethius Dacus, dünyanın böyle bir irade tarafından yaratılmış olduğuna ilişkin önermenin bilim tarafından düzgün bir açıklamasının yapılamayacağını ileri sürer.

Rogerus Baco’nun eleştiri yüklü bir dünyası vardı. Sadece çağdaşlarını eleştirmekle kalmamış; aynı zamanda geçmişteki büyük filozofları da eleştirmekte sakınca görmemiştir. Opus Majus isimli eserinin hemen başlarında gerek eski düşünürlerin, gerekse kendi çağındaki düşünürlerin yanlışlarının başlıca dört nedene dayandığını iddia etmektedir:

1) Değeri olmayan otoriteye teslimiyet,

2) Geleneğin etkisi,

3) Yaygın önyargılar

4) Bilginin gösterişli teşhiri ile bilgisizliğin gizlenmesi

Rogerus Baco’ya göre dünya üzerinde bilinmesi gereken en temel bilim, diğer tüm bilimler için hem kapı, hem de kilit görevi gören matematiktir. Matematik, tarihin başlangıcında, yüksek erdeme sahip olan insanlar tarafından keşfedilmiştir. Matematiği bilmeyen insanların dili de düzgün şekilde bilmelerine imkan yoktur.

Rogerus Baco için felsefe, bilgelik yolunda insanın bir araç gibi kullandığı aklı incelikli bir hale dönüştüren akademik bir uğraştır.

1248 yılında Paris’i terkeden Albertus Magnus, o dönemde Teutonia eyaleti olarak anılan bölgedeki Köln kentine yerleşti. Tarikatın kendisine verdiği görev, bu şehirde bir  studium generale kurmasıydı. 1254 yılında Teutonia eyaletinin (bugünkü Almanya, Avusturya, İsviçre, Alsas-Loren bölgesi, Lüksemburg, Belçika, Hollanda’yı kapsayan bölge) Dominiken yöneticisi oldu. 1261 yılında o dönemin en ünlü çevirmeni olan Guilelmus de Moerbeka ile Viterbo’da buluştu ve orada çeşitli yazılarını kaleme aldı.

1210 yılında Paris’teki üniversitede Aristoteles’in Fizik ve Metafizik isimli eserlerinin okutulması “kesinlikle” yasaklanmış ve bu yasak 1215 ve 1228 yıllarındaki Papalık emirleriyle pekişltirilmişti. Doğru cevap C' dir.

Thomas Aquinas, hiç kuşkusuz bu dönemin en büyük filozoflarındandır. Ancak, onunla birlikte bir isim daha vardır ki, on üçüncü yüzyıldaki önemli sorunlardan biri varoluşunu ona borçludur. Bu ünlü isim İbn Rüşd’ten başkası değildir. Ortaçağ onu, Aristoteles’in en iyi yorumcusu olarak kabul etmiş ve kendisine“Commentator” yani Yorumcu unvanını layık görmüştür. Doğru cevap B' dir.

Rogerus Baco 1257 yılında Fransisken tarikatına dahil oldu. En önemli eserlerinden biri olan Opus Majus’un bitiş tarihi 1267’dir ve bu eseri o dönemin Papası olan IV. Clementus’a takdim etmiştir. Eser, o dönemde Hristiyan dininin eğitimi konusundaki reform çalışmaları için büyük bir ümit olarak algılanmıştır.

İbn Rüşdçülerin on üçüncü yüzyıldaki bilinen lideri olan Sigerus de Brabant’ın (Brabantlı Siger) bugünkü Belçika topraklarında yer alan Brabant Dükalığındaki bir köyde, 1240 dolaylarında dünyaya geldiği sanılmaktadır. İlk eğitimini Liege kentinde aldıktan sonra Aziz Paulus kilisesinde rahip olmuştur. Doğru cevap E' dir.

Rogerus Baco’nun eserlerinin ortaya çıkmasında elbette pek çok etken bulunmaktadır. Bu etkenler arasında bazıları çok önemlidir. Baco’nun düşüncelerini olumlu yönde etkileyen isimlerden biri ünlü islam filozofu İbnü’l Heysem’dir Kelamdan felsefeye geçişi gerçekleştiren ilk islam filozofu olarak kabul edilen Kindi’nin etkisinde kalan İbnü’l Heysem, Rogerus Baco’yu optik çalışmaları aracılığıyla etkilemiş bir isimdir

Evrende yer alan türlerin de ezeli-ebedi olarak düşünülmeleridir. Bu türler içindeki insan da zaman içinde başlangıcı ve sonu olmayan bir yapıdır. Başka bir şekilde ifade edilecek olursa insan yaratılmamıştır, yani bir ilk insandan söz edemeyiz ve insanın sonuncusu da olmayacaktır. Sigerus de Brabant De Aeternitate Mundi adlı yapıtında evreni başlangıcı ve sonu olmayan bir yapı olarak düşünmektedir. Doğru cevap A' dır.

Rogerus Baco’ya göre, bilimsel deneye uygun bir düşüncenin yapılandırılması için bazı temel farklılıkların belirginlik kazanması gerekmektedir. Bu farklılıklar kendisini bazı tercihlerde gösterir: Bilim insanları her şeyden önce düşüncelerini türettikleri kaynağın sağlam bir kaynak olup olmadığını araştırmalıdır. Bu araştırmayı yaparken de geleneğin biriktirdiklerine değil; fakat aklın kurallarına uyum gösterilmelidir. Aklın kurallarından anlamamız gerekeni de ancak bilgelik, bilgece düşünce ile bulabiliriz; yoksa toplumun kemikleşmiş önyargıları ile değil. Rogerus Baco’ya göre “insanların çoğunluğu bir şeyin doğru olduğuna inanıyorsa, bu, olasılıkla yanlıştır; zira topluluklar (yığınlar) bilgeliğe giden yoldaki en kötü rehberlerdir”

Bonaventura, insani ruhun bileşik bir yapı olduğunu dile getirirken ünlü bir Yahudi filozofu olan İbn Gebirol’ün Fons Vitae  (Hayatın Kaynağı) adlı yapıtından esinlenmiştir.

Bilimin sınırları konusunda, son derecede hassas bir yapısı olduğu anlaşılan Boethius Dacus’un en temel bilgikuramsal anlayışı, bilimi akılsal ilkeler bağlamında biçimlendirmiş olmasıdır. Bu sınırların dışındaki herhangi bir şey veya mesele asla o bilimin konusu olamaz ve o bilim de bu mesele hakkında herhangi bir şey söyleme fırsatını yakalayamaz. Felsefenin özerkliği hakkında ciddi bir sınav veren Dacus için aklın ilkeleri vahyin hakikatlerinden daha önemlidir. Doğru cevap E' dir.

Albertus Magnus’un felsefesindeki en keskin ayrımlardan biri felsefe ile ilahiyat arasında yaptığı ayrımdır. Ona göre ilahiyat, kökenini vahiyden almaktadır. Bu kökenin, yani vahyin işlenmesi ve insan için anlaşılabilir bir duruma getirilmesi doğal akıl aracılığıyla mümkün olur. Albertus Magnus’a göre bu sürecin ortaya çıktığı alan, metafizik felsefenin alanıdır. “Dolayısıyla metafizik veya ilk felsefe, ilk Varlık olarak Tanrı ile ilgiliyken, ilahiyat, iman yoluyla bilinen Tanrı hakkında söz söylemektedir”