ORTAÇAĞ FELSEFESİ I - Deneme Sınavı - 3

Baco’nun bu saptamadan hareketle ortaya koyduğu eleştiri, kendi çağının koşulları içinde değerlendirilmelidir. Aksi taktirde kendisini, gene bir eleştirel filozof olan Kant ile aynı kefeye koyanlar çıkabilir; bu da bir yanılgı üretir. Oysa ortaya koyduğu eleştiri, esas itibariyle, eski tip ilahiyat eğitiminin doğurduğu sakıncalara dikkat çekmek amacını taşır.

Rogerus Baco, ya da daha tanınmış adıyla Roger Bacon, genellikle bir 17. yüzyıl düşünürü olan Francis Bacon ile karıştırılır. Her iki filozof da deneyden türetilmiş bilgiyi önceleyen bir felsefe anlayışına sahiptiler. Francis Bacon’dan çok önce yaşamış olan Rogerus Baco’nun yaşamı hakkında bildiklerimiz bazı çelişkili malumatlara dayanmaktadır.

Thomas Aquinas’a göre, bireysel insanın iyi bir hayat sürmesi için iki koşul bulunmaktadır. Birincisi ve en önemlisi erdeme uygun davranmaktır; zira erdem bir insanın iyi yaşamasını sağlamaktadır. İkincisi ise erdemli bir eylem için gerekli olan maddi ihtiyaçların sağlanmasıdır.

Cusanus’un bilgi anlayışını en iyi şekilde onun De Docta Ignorantia (Öğrenilmiş Cehalet) adlı yapıtından hareketle öğrenmek münkündür. Yukarıda da dile getirildiği gibi Cusanus, Doğu Kilisesi ile Roma arasında bir uzlaşı arayışı için gittiği İstanbul’dan Venedik’e dönüş yolculuğunda, gemide bir tür içe doğuş ile sarsılır. Bu içe doğuş hemen anılan yapıtını kaleme almasını sağlamıştır. De Docta Ignorantia adlı yapıt esas itibarıyla üç ana kitaptan oluşmuştur. Birinci kitap maximum absolutus (Mutlak Sınırsız) veya Tanrı ile ilgilidir. İkinci kitap, Sınırsız’ın kendini açması sonucunda ortaya çıkan evreni ele almaktadır. Üçüncü kitap ise daha çok ilahiyat konularına eğilmekte ve İsa ile ilgili bir sorgulama gerçekleştirmektedir.

Erken dönem yapıtlarından birisi olan ve Kilise’nin birliği düşüncesini savunduğu De Concordantia Catholica (Katolikliğin Uyumu Hakkında)’da imanın ortaklaşa birliğinin Kilise’deki bütün yetkenin kaynağı olduğunu ileri sürmekteydi. Böylelikle Papa’nın kişisel yetkesinin Konsül’ün yetkesinden üstün olamayacağını savunmaktaydı. Doğru cevap B'dir.

Deneyden türetilmiş bilgi

Rogerus Baco’nun eleştiri yüklü bir dünyası vardı.Sadece çağdaşlarını eleştirmekle kalmamış; aynı zamanda geçmişteki büyük filozofları da eleştirmekte sakınca görmemiştir. Opus Majus isimli eserinin hemen başlarında gerek eski düşünürlerin, gerekse kendi çağındaki düşünürlerin yanlışlarının başlıca dört nedene dayandığını iddia etmektedir: 1) Değeri olmayan otoriteye teslimiyet, 2) Geleneğin etkisi, 3) Yaygın önyargılar 4) Bilginin gösterişli teşhiri ile bilgisizliğin gizlenmesi

Matematiği bilmeyen insanların dili de düzgün şekilde bilmelerine imkan yoktur.
Rogerus Baco’ya göre o dönemin dili olan Latince ile matematik arasında yakın bir
ilişki bulunmaktaydı. Dille ilgilenenlerin matematik hakkındaki cehaletleri Latincenin
de bozulmasına neden olmuştu. Matematik hakkında herhangi bir bilgisi olmayanların ne öteki bilimlerle (dil de bir bilimdir) ne de dünyayı oluşturan ilişkilerle düzgün bir iletişimi olabilir.

Aristoteles, Ortaçağ filozoflarını en fazla zorlayan görüşlerinden birini evren hakkında dile getirmiş ve evrenin ezeli-ebedi bir şekilde varolduğunu ileri sürmüştü. Bu, elbette Hıristiyan imanına aykırıydı.

1- Eğer dünyanın zamansal bir başlangıcı olmasaydı sonsuzca bir zaman geçip
gitmiş olurdu. Gene de her bir gün dünyanın zamansal süresine bir ünite eklemektedir.
Bununla birlikte sonsuz olan bir şeye bir şey eklemek imkansızdır. Dolayısıyla dünyanın ezeli-ebediliği artırılabilen bir sonsuzluğu varsaymaktadır, bu da saçmadır.

2- Eğer dünyanın bir başlangıcı yoksa gök cisimlerinin sonsuz sayıdaki
devinimleri çoktan olup bitmiş demektir. Oysa bu açıkça imkansızdır; çünkü sonsuz
bir dizi (olay) yol katedemez. Zamanda başlangıcı olmayan bir dünya kabulünde
“şimdi” erişilmemiş olan bir zamandır.

3- Eğer dünya ezeli-ebedi olsaydı, insanların her zaman varolmuş olmaları, dolayısıyla sonsuz sayıda ölümsüz ruhun olması gerekirdi. Fakat aynı anda sonsuz sayıda şeyin tümünün birden varolması imkansızdır”

Sanat ve zanaatlar ifadesi Hugo Victoriensis’in Didascalion isimli eserinde tarif edelip sınıflandırılan şu yedi sanat veya zanaate karşılık gelir: dokumacılık, zırh imalatı, tarım, avcılık, denizcilik, tıp ve drama.

Dördüncü ve sonuncu ışık daha yüksek ışıktır ve hakikatleri saklama görevi vardır. İnsan aklının, hakikatleri keşfetmek, dolayısıyla zihinsel bilgiyi elde etmek için bu ışığa gereksinimi vardır.

Studium Generale, farklı coğrafyalardan öğrencilerin toplandığı, meşruiyetini Papalık’tan alan bir tür okullar topluluğuydu. Henüz üniversiteleşememiş olan bu
eğitim kurumları, Papalık’ın etkisinin azalması ve sivil hayatın güçlenmesiyle
birlikte sekülerleşmişlerdir. Studium Generale, eğitim bakımından üniversite ile
karşılaştırılsa da üniversitelerden daha dar kapsamlıydılar.

Aristoteles yorumcuları içinde en önemlisi olarak karşımıza çıkan İbn Rüşd, Albertus Magnus’un felsefesinde önemli bir kimlik olarak karşımıza çıkmaktadır. Bazı eserlerinde İbn Rüşd’e karşı olmasına rağmen bazı eserlerinde tam bir İbn Rüşdçü olmaktadır.

Albertus Magnus, ruhun yalın anlamda akıldan ibaret olduğunu ileri sürmektedir.
Ruh, duyu organlarını kullanarak fizik dünya ile bir ortaklık kurmaya çalışmaktadır.

İbn Rüşd, yorumları  ve kendi özgün yapıtlarıyla Ortaçağ üniversitelerine adeta bir bomba gibi düşmüştür. Bu etkinin hemen ardından Katolik otoriteler, müslüman kimliğine sahip bir filozofun düşüncelerinin kendi imanlarına zarar verebileceği endişesini dillendirmeye başlamış; başta Albertus Magnus ve Thomas Aquinas olmak üzere pek çok filozof İbn Rüşd’e karşı yazılar yazarak onun Aristoteles’e yönelik yorumları arasından Hıristiyan imanına uygun olmayanları çürütmeye çalışmışlardır.

İbn Rüşdçüler, aslında kendilerine model olarak Aristoteles’i almaktaydılar. İbn
Rüşd de onun yorumcusu olarak yeterince ün sahibiydi.

Sigerus’un metafizik anlayışı, Aristoteles’ten kaynaklanan bir anlayış üzerine inşa
edilmiş olmasına karşın, gene de Yeniplatoncu bazı unsurlar içermektedir.

Sigerus de Brabant De Aeternitate Mundi adlı yapıtında evreni başlangıcı ve sonu
olmayan bir yapı olarak düşünmektedir. Meselenin en şaşırtıcı tarafı, evrende
yer alan türlerin de ezeli-ebedi olarak düşünülmeleridir. Bu türler içindeki insan da
zaman içinde başlangıcı ve sonu olmayan bir yapıdır.

Ona göre varolmayan şeyler hakkında doğru önermeler kurmak olanaksızdır.
Bu yaklaşım, dünyanın ezeli-ebediliği sorununu ele alan Boethius Dacus’un
hareket sahasını bütünüyle belirlemektedir.