ORTAÇAĞ FELSEFESİ I - Deneme Sınavı - 18

Şayet cehaletimize ilişkin bilgimizi bütünüyle elde edebilirsek, o zaman öğrenilmiş cehalet denilen duruma yükselmemiz işten bile olmayacaktır. Böylelikle insanlar bilgisizliklerini ne kadar fazla bilirlerse, o kadar fazla öğrenecekleri şey olduğunu da farkedeceklerdir (De Docta Ignorantia, I, 1).

Mantık yapıtları arasında en önemlileri şunlardır: Expositio Super Librum
Porphyrii (Porphyrios’un Kitabı Üzerine Açıklama), Expositio Super Librum Praedicamentorum (Yüklemler Kitabı Üzerine Açıklama - Bu kitapta Aristoteles’in Kategorileri, yani töz ve dokuz ilinek üzerine tartışmalar ve yorumlar yer almaktadır),
Summa Totius Logicae (Bütün Mantığın Summası - Bu yapıtında Ockham terimler, önermeler ve argümanlar hakkında çeşitli görüş ve tezlerini kaleme almaktadır), Compendium Logicae (Mantık Hakkında Özlü Bilgiler Kitabı).

A,B,C,D şıklarında Cusanus'un insan-mikrokosmos anlayışına dair ifadelere yer verilmişken, E şıkkında verilen ifade Ockham'ın Tanrı ve varlık anlayışı ile ilgilidir.

Cusanus’a göre aklımız gidimli bir yeti, bir nesneden ötekine giderek bilgiyi elde etmeye çalışan bir yapıdır. Bu yapının sahip olduğu ilk kural çelişmezlik ilkesidir. Bu ilkeye
göre birbiriyle çelişik olan iki şey aynı anda doğru olamaz.

İstanbul’daki görevinden dönüş yolculuğunda içine doğan bir düşünceden hareket ederek kaleme aldığı en ünlü yapıtı De Docta Ignorantia (Öğrenilmiş Cehalet Hakkında)’da eğitim sonucunda elde edilen cehaletin en büyük erdem olduğunu ileri sürmektedir.

Kelamdan felsefeye geçişi gerçekleştiren ilk islam filozofu olarak kabul edilen Kindi’nin etkisinde kalan İbnü’l Heysem, Rogerus Baco’yu optik çalışmaları aracılığıyla etkilemiş bir isimdir

A,B,C ve E şıklarında Baco'nun yazdığı eserler verilmişken, D şıkkında verilen eser ise Seneca'ya aittir

Opus Majus isimli eserinin hemen başlarında gerek eski düşünürlerin, gerekse kendi çağındaki düşünürlerin yanlışlarının başlıca dört nedene dayandığını iddia etmektedir: 1) Değeri olmayan otoriteye teslimiyet, 2) Geleneğin etkisi, 3) Yaygın önyargılar 4) Bilginin gösterişli teşhiri ile bilgisizliğin gizlenmesi (Maurer, 1982: 128).

Rogerus Baco’ya göre dünya üzerinde bilinmesi gereken en temel bilim, diğer
tüm bilimler için hem kapı, hem de kilit görevi gören matematiktir.

B,C,D ve E şıklarındaki eserler Rogerus Baco'ya aittir.

Evrenin ezeli-ebediliği, dolayısıyla da yoktan varolmadığı düşüncesine karşı şu argümanları ileri sürmüştür: “1- Eğer dünyanın zamansal bir başlangıcı olmasaydı sonsuzca bir zaman geçip gitmiş olurdu. Gene de her bir gün dünyanın zamansal süresine bir ünite eklemektedir. Bununla birlikte sonsuz olan bir şeye bir şey eklemek imkansızdır. Dolayısıyla dünyanın ezeli-ebediliği artırılabilen bir sonsuzluğu varsaymaktadır, bu da saçmadır. 2- Eğer dünyanın bir başlangıcı yoksa gök cisimlerinin sonsuz sayıdaki devinimleri çoktan olup bitmiş demektir. Oysa bu açıkça imkansızdır; çünkü sonsuz bir dizi (olay) yol katedemez. Zamanda başlangıcı olmayan bir dünya kabulünde “şimdi” erişilmemiş olan bir zamandır. 3- Eğer dünya ezeli-ebedi olsaydı, insanların her zaman varolmuş olmaları, dolayısıyla sonsuz sayıda ölümsüz ruhun olması gerekirdi. Fakat aynı anda sonsuz sayıda şeyin tümünün birden varolması imkansızdır”

Bonaventura De Reductione Artium ad Theologiam başlığını taşıyan yapıtında,
özellikle Robertus Grossetesta ve Rogerus Baco’nun etkisi altında geliştirdiği ışık
teorisini sergilemektedir. Ona göre ışık dört değişik biçimde anlaşılmalıdır. Buna
göre, mekanik yetinin ışığı olan “dışsal ışık” sanat ve zanaatları aydınlatır. Buna
mekanik yeti denmektedir; zira sanat ve zanaatlar insanın dışındadırlar ve cisim ya
da cisimlere gereksinim duymaktadırlar. ikinci türden ışık aşağı ışık türüdür; duyu
algısını harekete geçirir ve doğal formlarla ilgilidir. Üçüncü ışık türü ise içsel ışıktır ve zihinsel hakikatleri aydınlatır. Dördüncü ve sonuncu ışık ise daha yüksek ışıktır ve hakikatleri saklama görevi vardır. insan aklının, hakikatleri keşfetmek, dolayısıyla zihinsel bilgiyi elde etmek için bu ışığa gereksinimi vardır (De Reductione Artium ad Theologiam, I-2).

Bonaventura insani ruhu, “kendisinde varolanı, hayatı, aklı ve özgürlüğü barındıran bir form” (Bonaventura, Breviloquium,
II, 9, 1; akt. Aspell, 1999: 124) olarak anlamayı tercih etmiştir. Bonaventura’nın bu
tarz bir anlatım ile amaçladığı şey Aristotelesçi maddebiçimci teorinin ruhsal madde ile değişikliği olmuştur.

Albertus Magnus’un felsefesindeki en keskin ayrımlardan biri felsefe ile ilahiyat
arasında yaptığı ayrımdır. Albertus Magnus’un bu ayrım sayesinde gerçekleştirdiği şey, yaklaşık olarak altı yüz yıl boyunca süregelen felsefenin ilahiyatın hizmetçisi olduğu yönündeki anlayışı düzeltmek olmuştur.

Ruhta aynı zamanda bir de edilgin akıl bulunmaktadır. Bu akıl, ruhun maddi
olanla içiçeliğinden dolayı bizde olan bir yapı değildir.

Ockham hiçbir zaman ilahiyat alanında magister unvanını alamadı. Bunda, üniversitenin rektörü olan ve Ockham’ı sapkınlıkla suçlayan John Lutterel’in de etkisinin olduğu söylenmektedir.

Mantık yapıtları arasında en önemlileri şunlardır: Expositio Super Librum Porphyrii ve Expositio Super Librum Praedicamentorum (Bu kitapta Aristoteles’in Kategorileri, yani töz ve dokuz ilinek üzerine tartışmalar ve yorumlar yer almaktadır).

Üretici veya etkileyici nedenler yerine koruyucu, muhafaza edici nedenler belirlemek, Ockham’a göre insan düşüncesini Tanrının varlığı konsunda daha kolay ikna edecek bir yöntemdir.

Tanrı’nın varoluşu, şeylerin varoluşlarının korunması durumunda daha açık bir şekilde ortaya ç›kmaktadır. Ockham bunun nedeninin, bir şey üretildikten sonra o şeyin üreticisinin varoluşunu devam ettirmek zorunda olmayışına bağlamaktadır. Buna karşılık, herhangi bir şey korunma gereksinimi duyuyorsa, o zaman onun koruyucusunun her an işbaşında olması gerekmektedir.

“İnsan koşuyor” ifadesinde “insan” terimi belli bir bireysel insanın yerine durmaktadır ve bu da bir kişisel suppositio (suppositio personalis) örneğidir.