ORTAÇAĞ FELSEFESİ I - Deneme Sınavı - 5

İlk üç sırada ki bilgiler Thomas Aquinas için doğru iken IV. sırada verilen bilgi yanlıştır.

Thomas Aquinas’a göre varlık “zorunlu” ve “zorunsuz” olmak üzere ikiye ayrılır.

Thomas Aquinas, yapay nesnelerin ortaya çıkmasına yaratma denemeyece- ğini söyler. Ona göre bu türden nesneler yaratılmaz; fakat üretilir. Dolayısıyla Tanrı bir Yaratıcı (Creator) iken insan da bir üretici (Productor) olarak anlaşılmalıdır.

Eriugena, Ortaçağın yegane İrlandalı filozofudur. Aslında bu isim ona çok geç bir tarihte, Dublin başpiskoposu Ussher tarafından 1632 yılında verilmiştir.  Eriugena isminin ayrıcalığı, Ioannes Scotus’un, on üçüncü yüzyılda doğmuş olan Duns Scotus ile karıştırılmasını engellemek düşüncesi olmuştur. Yaklaşık olarak 845 yılında Carolus II’nin himayesindeki kraliyet okulunda görev almıştır. Bu görevinde özellikle özgür sanatlar üzerine dersler vermiştir. Bu sürede müzik ve tıp ile de ilgilenmiştir. Birtakım tarihçilerin kuvvetle inandıkları şey, Eriugena’nın bir ders esnasında öğrencileri tarafından kalem saplanarak öldürüldüğüdür. Bazı metinlerde şehit olarak anılması bundandır.

Ilk üç bilgi doğru iken dördüncü bilgi yanlıştır. Thomas Aquinas, Tanrı Kanıtlamaları’nda Tanrı’nın özü değil, O’nun etkileri üzerinden giderek Tanrı’yı kanıtlamaktadır.

Eriugena’nın yapıtları arasında De Divisione Naturae (Doğanın Bölümlenmesi Hakkında), De Divina Praedestinatione (İlahi Kader Hakkında) bulunmaktadır. Onun bir diğer önemli başarısı, kendisinden önce yaşamış olan önemli filozof/din adamlarının eserlerini Eski Yunancadan Latince’ye aktarması ve bunlar üzerine çeşitli yorumlar yazmış olmasıdır. Bu bağlamda, özellikle ünlü Atinalı filozof Dionysius Areopagita’nın De Mystica Theologiae (Peri Müstikes Theologias -İlahiyatIn Gizemi Hakkında), De Divinis Nominibus (Peri Theion Onomaton - İlahi İsimler Hakkında) ve De Caelesti Hierarchia (Peri tes Ouranis Hierarkhia - Göklerin Sıradüzeni Hakkında) eserleri önem taşımaktadır.  Maksimus Confessor’un Gregorius Nyssenus’un kaleme aldığı insanın doğası hakkında bir inceleme olan De Imagine adlı eserinin üzerine yazdığı yorum da Eriugena tarafından Latinceye çevrilmiştir.

Philon ve Scotus Erigena'dan sonra yaratılış sürecindeki döngüsellik düşüncesi  daha sonrasında Thomas Aquinas tarafından benimsenmiştir.

Pay alma  kavramını Platon kullanmıştır.

Eylemin ölçüsü veya kuralı, eylemin ilk ilkesi olan akıldır. Akıl, iradeyi harekete geçiren güçtür. Doğru cevap B'dir.

Doğal yasa, akıl sahibi olan her bir varlığı üç doğal eğilim çerçevesinde yönlendirir: 1. hayatını korumak ve sağlığını muhafaza etmek; 2. çoğalmak ve karısı ve ailesine göz kulak olmak; 3. hakikati gözetmek suretiyle akılsal hayatını geliştirmek ve sosyal erdem içinde büyümek. Doğru cevap C'dir.

Eriugena’nın Periphyseon başlıklı eserinin birinci kitabında, şeylerin en başta ve temel ayrımının “olanlar” ve “olmayanlar” şeklinde söz konusu edilebileceğini ileri sürer. Bu ayrımın zihinlerde tam olarak belirginlik kazanabilmesi için de “doğa”nın bu ayrımı kuşattığını ayrıca belirtir. Eriugena’nın “doğa”sı varlık veya gerçeklikten daha farklı bir kullanıma sahiptir; onlardan daha geniş bir anlamı bulunmaktadır. Bu eserinde doğayı dört bölüme ayırarak açıklamıştır. De Imagine, çevirisini yaptığı eserlerden biridir. Kategoriler, Aristoteles'in; Düzen Hakkında ve Soliloquia ise Augustinus'un eserleri arasındadır.

Eriugena, doğayı Periphyseon’da dörde ayırmaktadır: 1) Yaratan ve yaratılmayan doğa, 2) Yaratılan ve aynı zamanda yaratan doğa, 3) Yaratılan ve yaratmayan doğa, 4) Ne yaratan ne de yaratılan doğa.

Eriugena, doğayı Periphyseon’da dörde ayırmaktadır: 1) Yaratan ve yaratılmayan doğa, 2) Yaratılan ve aynı zamanda yaratan doğa, 3) Yaratılan ve yaratmayan doğa, 4) Ne yaratan ne de yaratılan doğa. A seçeneğinde yer alan ifade bunlar arasında yer almamaktadır.

Verilen ilk üç bilgi doğru iken 4. bilgide toplumların yönetilmesi için yasaların gerekli olduğunu savunduğunu bilmemiz gerekiyor. Doğru cevap B'dir.

Tanrı, Eriugena’ya göre sınırları belli olmayan bir varlıktır. Tam da bundan dolayı Tanrı, kendi kendisini kavramak veya tanımlamak bakımından yetersizdir. Bu durum, hiçbir şekilde Tanrı’ya bir yetersizlik, bir eksiklik durumu yüklemez. Eriugena’ya göre Tanrı kendisinin ne olduğunu bilemez; zira kendisi bir “ne” değildir. Herhangi bir varolan belli terimlerle tanımlanan sınırlı bir şeydir. Bilgi dediğimiz şey de bu tarz bir varolanın tanımı veya kavranışıdır. Tanrı, sonsuzluğu, sınırsızlığı nedeniyle bütün bu tarz varolanların ve bilginin üstünde yer aldığından O’nun kendisini bilmesi imkansızdır. Bu bilgiye dayanarak, I numaralı ifadede yanlış bilgi verildiğinden yanıtlar arasında yer almaması beklenmektedir.

Eriugena’nın ikinci doğa ayrımı olan “yaratılan ve yaratan” doğa, anlaşılması bakımından diğerlerinden biraz daha güç bir ayrımdır. İlk bakışta burada anlatılmak istenilenin, yaratılmışlığından dolayı insan türü olduğunu düşünebiliriz. Bununla birlikte, Ortaçağ ilahiyatı açısından insanın yaratma yeteneği olmadığını bildiğimiz için bu seçenek kendiliğinden elenmektedir. O halde bu, “yaratılan ve yaratan” doğa neyi veya kimi işaret etmektedir? Her şeyden önce bu ayrımın ilahi ideaları işaret ettiğini söyleyebiliriz.

Analiz sürecini anlatırken Eriugena’nın başvurduğu kavramlardan ikisi Grekçedeki “füsis” (doğa) ve “ousia” (öz) ile Latincedeki “natura” (doğa) ve “essentia” (öz) kavramlarıdır. Bunlar arasında "füomai" yer almamaktadır.

Eriugena’ya göre yaratılış adı verilen süreç, kesintisiz bir durumu işaret etmektedir. Tanrı’dan çıkan ve ilahi idealarla devam eden yaratılışın nihayete erdiği yer bireysel olanların vücut bulmalarıdır. Bu bireysel varoluşlar hakkında bütün bir Ortaçağ, aşağı yukarı aynı saptamayı tekrar etmiştir. Bunların içinde melekler maddi olmayan varoluşu sergilemektedir.

Eriugena’nın Periphyseon veya Doğanın Bölümlenmesi Hakkında başlıklı eseri bütün bir Ortaçağ boyunca çok rağbet gören bir çalışma olmuştur. Papa III. Honorius zamanında özellikle içindeki şu üç madde nedeniyle suçlanmış ve yargılanmışıtır. Bunlar: 1) Her şey Tanrı’dır; 2) İlahi idealar yaratılmıştır ve yaratırlar; 3) Dünyanın sonunda (kıyamette) cinsiyet farkı ortadan kalkacaktır. Görüldüğü gibi yargılanmasına sebep olan görüşler arasında I ve II numaralı ifadelerde verilenler yer almamaktadır.

Thomas Aquinas (Aquinolu Thomas ; Aquino : İtalya'da bir şehir), 1244 yılında girdiği Dominiken tarikatında çok önemli filozoflardan dersler almıştır. Doğru cevap A'dır.