ORTA DOĞUDA SİYASET

2002 yılından itibaren Rusya Müslüman ülkelerle yeniden yakınlaşarak bölgeye geri dönüş yapmasının ana nedeni Çeçen savaşçıların Arap dünyasındaki desteğini kesme isteğidir.

İngiltere, deniz egemenliğini Hint Okyanusu’na kadar garanti altına almayı hedef edinmiştir. Öte yandan, Doğu Akdeniz’in güvenliğini sağlayan Süveyş Kanalı vasıtası ile Mısır- Hindistan deniz ticaret hattının açık tutulması için, Osmanlı İmparatorluğu’nu tasfiye ederek Londra’nın çıkarlarını kayıtsız şartsız destekleyecek küçük devletler kurulmasının sağlanması politikasını başlatmıştır.

İsrail ile sıkı işbirliğine gidilerek desteklenmesi, Sovyetlerin sömürge ve yarı sömürge halklarının özgürleştirilmesine dayalı olarak yapılan faaliyetlerden biri değildir.

Rusya-İsrail ilişkilerini olumsuz yönde etkileyen faktörlerden biri Moskova’nın Hamas’a yönelik tutumudur.

Orta Doğu krizinin asli sebebi olarak gösterilen Arap İsrail uyuşmazlığı, Sovyet yaklaşımına göre esasında İngiltere ve ABD’nin ortaklaşa politikalarının bir sonucudur.

Batı’nın aksine Rusya, herhangi bir ülke gibi İran’ın da barışçıl amaçlarda kullanılmak üzere nükleer bir program geliştirme hakkına sahip olduğunu savunmuştur.

Türkiye, Arap baharı diye adlandırılan süreçte, Suriye BAAS rejimine destek vermemiştir.

II. Dünya Savaşı sonrası ortaya çıkan iki kutuplu dünya düzeni ve bu rekabetin kaçınılmaz sonucu olan Soğuk Savaş ABD'nin dış politika stratejisindeki radikal değişime işaret eder.

İsrail’e bahşedilen cömert Amerikan desteği sayesinde İsrail’in Filistin topraklarını uzun zamandan beri işgal altında tutması› tüm Arap ve İslam dünyasında Amerikan karşıtlığını besleyen bir unsur olmuştur.

Irak Savaşı’nın en kayda değer olumsuz yönlerinden bir tanesi ise küresel ölçekte Amerikan demokratik imajının ve siyasal prestijinin sarsıntıya uğramış olmasıdır.

Alman-Rus ekonomik ittifakının önemini ön görerek Bağdat Demiryolu Projesine dahil olmak İngiltere'nin Orta Doğu politikasını etkileyen unsurlardan biri değildir.

İngiltere ve ABD'nin etkisi altındaki İsrail'i zayıflatmak için İsrail ile tüm ticari ve askeri ilişkilerini kesmek Rusya'nın Orta Doğu politikasındaki amaçlarından biri değildir.

Orta Doğu politikaları doktrinde Batılı oryantalistler ve dış politika uzmanları
tarafından, genel olarak kültürel, etnik ve dinsel farklılıkların algılanması ve Batı modernizasyonu, demokrasi prensip ve kurumlarının işleyiş modellerindeki kıyaslamaları esas alan yaklaşımlar içinde yorumlanmıştır. Ticari farklılıklar bunlar arasında sayılmamıştır.

XX. yüzyılın başında Büyük Güçler arasındaki mücadelede, İngiltere’nin Osmanlı Devleti ve O’nun müttefiki konumundaki Almanya’yı etkisiz kılarak, Mezopotamya bölgesinde Çarlık Rusya’sının nüfuzunun önlenmesi yolunda bir temel diplomatik çizgi izlediği söylenebilir. Osmanlı Devleti’ne karşı İngiltere, Mısır, Suudi Arabistan, Irak ve Körfez ülkeleri üzerinde kurmayı planladığı yeni düzende Fransa ile kısmen Suriye ve Lübnan üzerinde bir ortaklık ittifakını benimsemiştir.

İngiltere’nin Orta Doğu’da I. Dünya Savaşı öncesi hazırlanan ve Sovyet Devrimi sonrasında Lenin tarafından açıklanan Anadolu gizli paylaşım planlarında Rusya ile Boğazların kontrolü esasa bağlanmıştır. Bu doğrultuda, Kafkaslar bölgesinde Osmanlı Ordusuna karşı Ermeni ayaklanması desteklenmiştir. İngiltere, Türkiye ile Rusya arasına bir set çekmek için Amerika himayesinde bir Ermenistan devleti kurmak istemiştir. (Kürkçüoğlu, 1978:65) İngiltere, Osmanlı İmparatorluğu’nun Çarlık Rusya’sı karşısında toprak bütünlüğünün muhafazasında destek verilmesini öngören politikasında 1907 yılında değişikliğe gitmiştir.

İngiltere, özellikle 1917 Sovyet Devrimi’nden sonra Komünist ideolojinin Hindistan bölgesine yayılmasını önlemek için “Tampon Bölge” olarak tanımladığı Afganistan’a yardımlarını 1919’dan itibaren arttırmıştır.

Rusya, Büyük Güçler mücadelesinde. XIX. yüzyılda, İngiltere ile Hindistan yarımadası ve bölgenin kontrolünü içeren Great Game - Büyük Oyun teorisi içinde rekabet hâlinde olmuştur.

Londra’da hayata geçirilen Balfour Deklarasyonu ile Orta Doğu’da Filistin toprakları üzerinde bağımsız İsrail devletinin kurulmasını planlayarak İngiltere emperyalist çizgisini devam ettirmiştir

Soğuk Savaş’ın bir sembolü olarak nitelendirilen Berlin Duvarı’nın
1989’da yıkılmıştır.

Riyad’ın dış politikasında dört kayda değer unsurdan söz etmek
mümkündür. Suudi Arabistan dış politikası kesinlikle bu unsurlar tarafından sınırlandırılmamakla beraber bu unsurlar diğerlerine nazaran daha ön planda yer almaktadırlar. Bunlar sırasıyla aşağıdaki gibi sıralanabilir;
• Dini unsurlar
• Arap davalarına bağlılık
• Petrol ve Dış Ekonomik İlişkiler
• Bölgesel İstikrar ve Güvenlik