ORTA DOĞUDA SİYASET

Orta Doğu ve barış kavramlarının birbirine çok uzak kavramlar olarak görülmesinin birden çok nedeni var. Bunlar arasında bölgenin doğal zenginliklere sahip olması ve bütün dinler için kutsal mekânların bu coğrafyada bulunması en başta gelmektedir. Bütün bunların Osmanlı Devleti’nin bölgeden çekilmesinden sonra gerçekleşmesi ise bölgedeki güç boşluğunun, özellikle Müslüman ülkelerin görece zayıf olmasının yol açtığı sorunların kısa sürede giderilmesinin zorluğuna işaret etmektedir.

Bilindiği gibi bugün İsrail’i içine alan Filistin’in Müslümanların egemenliğine girmesi ikinci Halife Hz. Ömer zamanında yani 637’de söz konusu olmuştur.

Balfour Deklerasyonu ile İngiltere Yahudilerin Filistin’de bir yurt kurmalarını desteklemiştir.

Mütareke Anlaşmaları sonunda Yahudiler, BM’nin 1947 tarihli taksim kararıyla kendilerine bırakılan yaklaşık 5.800 mil2’lik toprağı 8.000 mil2’ye çıkararak Filistin topraklarının yaklaşık %78’ini ele geçirmiş oldular. Toprakları İsrail tarafından işgal edilen yüz binlerce Filistinli ise mülteci durumuna düşmekteydi.

Savaşın daha ilk gününde Arap güçlerinin %80’ini etkisiz hâle getiren İsrail, savaş sonunda Ürdün’ün elindeki Batı Şeria ve Doğu Kudüs’ü, Suriye’ye ait olan Golan Tepeleri’ni ve Mısır’a ait olan Gazze bölgesi ve Sina yarımadasını işgal etmişti.

David Camp Antlaşması 1973 Ekim Savaşı sonrasında imzalanmıştır.

Fez Planı’nda ise şu noktalar üzerinde durulmuştu: 1. Kudüs dâhil, İsrail’in 1967’de işgal ettiği tüm topraklardan çekilmesi, 2. 1967’den sonra işgal edilen yerlerde kurulan yerleşim yerlerinin kaldırılması, 3. Kutsal yerlerde üç dinin dinsel törenlerinin özgürce yapılabilmesi, 4. Filistin halkının kendi kaderini belirleme hakkını ve tek meşru temsilcisi FKÖ önderliğinde ulusal haklarının vurgulanması, 5. Batı Şeria ve Gazze’nin altı aydan fazla süreyle BM gözetimi altında kalması, 6. Kudüs başkent olmak üzere bağımsız Filistin devletinin kurulması, 7. BM Güvenlik Konseyinin bölgedeki bütün devletlere bağımsız Filistin devleti dahil, barışı garanti etmesi, 8. BM Güvenlik Konseyinin yukarıdaki kararların uygulanmasını garanti etmesi.

Bundan sonraki en önemli adım 25 Eylül’de FKÖ Yönetim Kurulu ve 27 Eylül’de de İsrail kabinesi tarafından onaylanan ve tarihe “Oslo II” ya da “Geçici Anlaşma” (Interim Agreement) olarak geçen anlaşmanın 28 Eylül 1995’te Washington’da Arafat ve Rabin’in yanı sıra Clinton, Mübarek ve Kral Hüseyin tarafından da imzalanması olmuştur.

Mısır sorunu nihai statü konularından değildir.

Balfour Deklerasyonu’nun içeriği bölgenin 1920’de İngiliz manda yönetimine girmesi ile uygulamaya konulmaya başlamış oluyordu. Ne var ki, Osmanlı’nın bölgeden çekildiği tarihte yani 1918 Mondros mütarekesine kadar Filistin’de yaşayan Yahudilerin oranı %8 (yüzde sekiz), kontrol ettikleri toprak parçası ise sadece %2,5 (yüzde ikibuçuk) dolayındaydı. İngiliz manda yönetiminin sonuna gelindiğinde yani Taksim Planı’nın BM Genel Kurulunda kabul edildiği tarih olan 29 Kasım 1947’de Yahudilerin toplam nüfusa oranı %31 (yüzde otuzbir), kontrol ettikleri toprak parçası ise %6,5 (yüzde altıbuçuk) dolayındaydı.

1973 Ekim Savaşı Suriye ve Mısır’ın ortaklaşa kararlaştırdıkları bir savaş planı uyarınca 6 Ekim günü saat 14.00’te biri Suriye cephesinde diğeri Sina cephesinde olmak üzere iki cephede başlatılan bir sürpriz saldırı ile 1973 Ekim Savaşı başlamıştır. Savaşın ilk dört günü yani 10 Ekim’e kadar güneyde Mısır Sina’nın doğusuna zorlanmadan geçer ve Bar Lev Hattı’na kadar olan toprak parçasını kontrol altına alırken kuzeyde Suriye de 1967’de kaybettiği toprakları geri aldığı gibi daha da ileriye geçmiş ve her iki cephede İsrail’e ağır kayıplar verdirilmişti. Daha ilk gün Mısır Kanal’ın doğusuna 200.000 asker geçirirken sadece 200 asker kaybetmişti. Aslında bu ilk göstergelere bakıldığında Mısır, İsrail karşısında şaşırtıcı bir başarı göstermişti. Ayrıca Mısır’ın amacı daha ileriye gitmekten ziyade belli bir hatta durarak İsrail’i barışa zorlamaktı. Kanal’ın doğusuna geçerek 13 km’lik bir hat boyunca sınırlı bir bölgeyi denetimi altına alarak burada durumunu sağlamlaştırmayı düşünen Mısır, bir kısım toprakların geri alınmasını kendi  prestiji için de yeterli görmekte ve uluslararası diplomasinin harekete geçmesini bekleyerek daha ileri gitmeyi gerekli görmemekteydi. Suriye’nin amacı Mısır’ınkinden farklı olmuş 1967’de kaybettiği bütün toprakları geri almayı amaçlamış ve bu hedefine de ulaşmıştı. İsrail’in 8 Ekim’de kuzeyde Suriye’nin ilerlemesini durdurması üzerine gelişmeler hiç de Mısır’ın düşündüğü gibi olmamış ve Mısır’ın bu politikasından dolayı da zaman kazanan İsrail kuvvetleri 10 Ekim’den itibaren toparlanarak önce kuzey cephesinde dengeyi sağlamış, ağır kayıplar vermesine karşılık 11 Ekim’de hava üstünlüğünü tekrar ele geçirmesiyle beraber aynı gün karadan ilerleyerek Golan’ı almış, Hermon dağını aşarak Şam’ın  20 km yakınlarına kadar gelmiştir. 13 Ekim’de Mısır cephesine dönen General Ariel Şaron komutasındaki İsrail kuvvetleri 16 Ekim’den itibaren Sina’nın kuzeyinden Süveyş’in batı yakasına geçmeyi başararak güneye yönelmiş ve Mısır III. Ordusunu kuşatma altına alarak Kahire’yle bağlantısını kesmiştir. Diğer taraftan, 10 Ekim’de Irak, 13 Ekim’de ise Ürdün ve Suudi Arabistan savaşa katıldıklarını açıklamışlarsa da bunların savaşa girmeleri savaştaki cephe durumunda Araplar lehine bir değişiklik yapmamıştır. Nitekim 14 Ekim’den itibaren ABD’nin açıkça İsrail’e yardım etmesiyle savaşın dengesi İsrail lehine değişmiş ve 22 Ekim’de BM’nin ateşkes kararının kabul edilmesiyle sona eren savaş başladığı yerde bitmişti. Savaş esnasında en önem li karar OAPEC ülkeleri tarafından 16/17 Ekim 1973’te alınan ambargo kararı olmuştur. Amabargoyla paralel olarak petrol faiyatlarında da artışa gidilmiş ve kısa sürede petrol fiyatları 2-3 dolardan 16 dolara kadar çıkmıştır.

Bugün İsrail’i içine alan Filistin’in Müslümanların egemenliğine girmesi ikinci Halife Hz. Ömer zamanında yani 637’de söz konusu olmuştur. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.