ORTA DOĞUDA SİYASET

İkinci Dünya Savaşı sona erdiğinde Türkiye, Suudi Arabistan ve kısmen İran, savaş öncesinde bağımsız devletler olarak uluslararası politika sahnesinde yer alıyordu. Doğru cevap A seçeneğidir.

1948-1949 Arap-İsrail Savaşı ile başlayan bölgesel savaşlar, daha sonraki yıllarda 1956 Süveyş Savaşı, 1967 Arap-İsrail Savaşı, 1973 Arap-İsrail Savaşı ve 1980-1988 İran Irak Savaşıyla sürmüştür. Doğru cevap A seçeneğidir.

Bu doğrultuda 1947 Mart’ında ilan edilen Truman Doktrini ile Türkiye’nin stratejik açıdan güçlendirilerek gerek Avrupa’ya gerekse Orta Doğu’ya yönelik Sovyet yayılmasının önlenmesi amaçlanmıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Mısır’ın İngiliz stratejisindeki önemi, İngiliz ticari çıkarları açısından yadsınamayacak önemde olan İngiliz-Fransız ortaklı Süveyş Kanal Şirketi’nin yanı sıra, İngiltere’nin Süveyş’teki askerî üsten kaynaklanmaktaydı. Dolayısı ile doğru cevap B seçeneğidir.

İngiltere 1 Ocak 1948’de Filistin Manda Yönetimi’ni 14 Mayıs’ta sona erdireceğini ve
bölgeden çekileceğini duyurdu. İngiltere’nin çekilmesine saatler kala, Yahudilerin İsrail devletinin kurulduğunu ilan etti. Doğru cevap B seçeneğidir.

Birinci Arap-İsrail Savaşı’nda ABD, Orta Doğu’daki Arap ülkelerinde bulunan ekonomik çıkarlarını kaybetmemek, bölgedeki İngiliz nüfuzunun ortadan kalkmasına engel olmak ve olası bir Sovyet yayılmasını önlemek amacıyla İsrail’e askerî anlamda destek vermemişti. Sovyetler Birliği ise Filistin sorunu üzerinden Orta Doğu’da nüfuz sahibi olmaya çalışmaktaydı. Bu bağlamda Sovyetler Birliği, Yahudi Ajansı ile Yahudi Haganah örgütünün Çekoslovakya üzerinden silah almasına yardımcı olmuş ve büyük çoğunluğu BM’nin silah ambargosu kararından sonra Filistin’e giren bu silahlar İsrail’in Savaş’ta saldırı pozisyonunu güçlendirmişti. Dolayısı ile doğru cevap B seçeneğidir.

22 Temmuz 1952’de Mısır ordusundaki Hür Subaylar grubunun bir askerî darbe ile yönetimi ele geçirmesi ve sonrasında izlediği politikalar, bütün aktörlerin ulusal ve bölgesel güvenlik politikalarını gözden geçirmelerine neden olmuştur. Doğru cevap A seçeneğidir.

1955’te İngiltere, Türkiye, İran, Irak ve Pakistan’ın katılımıyla Bağdat Paktı kurulmuştu.  Doğru cevap B seçeneğidir.

Süveyş Savaşı’nın temel nedeni, ABD ve İngiltere’nin Nâsır yönetiminin oldukça
önem verdiği Asvan Barajı projesinin finansmanından çekilmesi olmuştur.

Mısır ve Suriye’nin 1 Şubat 1958’de Birleşik Arap Cumhuriyeti (BAC) çatısı altında birleştiklerini ilan etmeleri, Orta Doğu’da ve özellikle de Arap devletleri arasındaki güvenlik parametrelerinin değişmesine neden olmuştur. Doğru cevap E seçeneğidir.

1945-1955 döneminde Orta Doğu’nun silahlanmasında deyim yerindeyse “İngiliz tekeli” söz konusu olmuştur. İngiltere bu dönemde bölgedeki silahlanma faaliyetlerinin yüzde 50’sinden fazlasını tek başına yapmış ve bu stratejisinde Mısır, Ürdün ve Irak’taki monarşileri daha ön planda tutmuştur.

Savaş öncesi dönemde Filistin kontrolü altında olan Gazze, savaş sonrası dönemde Mısır kontrolüne geçmiştir.

ABD, İngiltere ve Fransa tarafından 25 Mayıs 1950’de açıklanan Üçlü Deklarasyon, Orta Doğu’daki silahlanmayı ilk kontrol girişimidir.

ABD, İngiltere ve Fransa tarafından 25 Mayıs 1950’de açıklanan Üçlü Deklarasyon, Orta Doğu’daki silahlanmayı ilk kontrol girişimidir. Deklarasyon, Orta Doğu ülkelerine yönelik bir silah ambargosundan ziyade kontrollü silah satmayı amaçlamaktaydı.

14 Temmuz 1958’de bir grup subayla birlikte gerçekleştirdiği darbeyle yönetimi devralmıştır. Böylece Osmanlı’nın bölgeden çekilmesinin ardından İngiliz desteğiyle kurulan ve İkinci Dünya Savaşı sonrasında ortaya çıkan Soğuk Savaş’ta İngiltere’nin ve
dolayısıyla Batı Blokunun bölgedeki en büyük destekçisi konumunda bulunan Monarşi, bir daha dönmemek üzere son bulmuştur.

Arap ülkelerinin, uluslararası arenada suçlu görünmemek için savaşı karşı tarafın başlatmasını beklemeleri, İsrail’e önemli bir stratejik avantaj sağlamıştır

3 Eylül 1967’de sona eren Hartum Zirvesi sonunda İsrail’i tanımama, görüşmelerde bulunmama ve barış yapmama kararları alınmıştır.

1973 Arap-İsrail Savaşı, literatürde Ramazan ayında yaşanması nedeniyle Ramazan Savaşı, Yahudilerin kutsal günü olan Yom Kippur gününde yaşanması nedeniyle Yom Kippur Savaşı ve ekim ayında yaşanması nedeniyle de Ekim Savaşı şeklinde
adlandırılabilmektedir.

Savaş sonrasında Enver Sedat yönetimindeki Mısır’ın SSCB’den uzaklaşmaya başlaması ve ABD ile temaslarını arttırması sonucunda Mısır-İsrail barış antlaşması imzalanmıştır.

1973 Arap-İsrail Savaşı, tarafların süper güçler tarafından en çok yardım edildiği savaş olmuştur. Önceki savaşla dengenin İsrail tarafına geçmesi, bu savaşla birlikte Orta Doğuda gerilimin iyice artmasına sebep olmuş, süper güçlerin dikkatini bu savaşla fazlasıyla çekmiştir.