ORTA DOĞUDA SİYASET

Lübnan’da bağımsızlıktan sonra yaşanan krizlerden ilki 1958’de Hristiyan Cumhurbaşkanı Camille Chamoun’un görev süresini uzatmak istemesinden kaynaklanan ve ABD’nin yardıma çağrıldığı kriz, ikincisi ise 1976 iç savaşıdır. Bu arada biri 1978’de, ikincisi 1982’de ve son olarak 2006’da olmak üzere ülke üç defa İsrail tarafından işgal edilmiştir. 1989’da Suudi Arabistan’ın aracılığıyla Taif’te imzalanan anlaşma iç savaşı sona erdirirken, Müslümanların Hristiyanlar karşısında dezavantajlı konumunu sona erdirmekteydi. Taif Anlaşması Meclis ve hükûmetteki temsil oranlarını yeniden belirlerken değişen nüfus dengelerini dikkate almaktaydı.

Bütün çabasına rağmen Fransa’nın Suriye’yi yönetmesi öyle kolay olmadı. 1925’te başlayan ilk büyük ayaklanma önce bir Dürzî ayaklanması olarak başladıysa da sonradan Şam ve Humus gibi büyük yerleşim yerlerinin de ayaklanmaya destek vermesi ve tüm ülke geneline yayılmaya başlaması Fransız güçlerini çok zor durumda bıraktı.

Bölgedeki istikrarın korunması amacıyla oluşturulan Ürdün’ün sınırlı da olsa bir ordusu olmalıydı ve bu çerçevede 1921’de oluşturulan ve başında İngiliz Yüzbaşı Peake’in bulunduğu Ürdün Arap ordusu oluşturulmuştu. 1,300 kişiden ibaret olan ve daha sonraki Arap Lejyonunun çekirdeğini oluşturacak olan bu küçük ordu o günler için yeterli görülmüştü. 1930’da ise bunun yerini tamamen çöl şartlarına göre teçhiz edilen ve eğitilen ve başına bir İngiliz komutanın (John Glubb ya da Glubb Paşa) getirildiği Arap Lejyonu aldı. 1956’ya kadar Ürdün ordusunun başında bulunacak olan Glubb, bedevi kabilelerden topladığı kişilerden monarşiye bağlı disiplinli bir ordu oluşturmuştu.

İngiliz yönetiminin 1922 Şubatında Mısır’a bağımsızlık verilmesi konusundaki tek taraflı açıklamasına dayanan söz konusu bağımsızlık bu hâliyle Mısır’ın statüsünde fazla bir değişiklik yapmıyordu. Buna göre, Mısır’ın savunması, İngiliz imparatorluk ulaşım yollarının korunması, Mısır’da oturan yabancılar ve azınlıkların korunması ve Sudan’da İngiliz yönetiminin devam etmesi öngörülmekteydi. Yine bu çerçevede İngiliz işgal kuvvetleri, danışmanlar ve diğer temsilciler Mısır’da olduğu gibi kalacaktı. 1914’ten itibaren kendilerine Sultan unvanı verilen Mısır Hıdivlerine bundan sonra Kral denilecekti.

Kuzey Yemen ile Güney Yemen, 1990’da birleşirken, cumhurbaşkanlığına 1978’den beri Kuzey Yemen’in cumhurbaşkanı olan Ali Abdullah Salih getirilmiştir.

1958 darbesinden sonra Irak’ta gücünü arttırmaya başlayan Baas’ın 8 Şubat 1963’te General Kasım’a karşı düzenlenen darbenin içerisinde yer alması ile beraber bu ülkede denetimi ele geçirmesi söz konusu olmuştur. Ancak Irak’ta Baasçıların denetimi uzun sürmedi ve iktidar içi mücadele dolayısıyla Baas ileri gelenlerinin konumlarının zayıflamasını fırsat bilen Arif kardeşler tarafından 18 Kasım 1963’te düzenlenen bir karşı darbeyle Baas’ın tüm yönetim kademelerinden tasfiyesi gerçekleştirildi.

İran’da 1722’de Safevi devletinin dağılması ile 1794’te Kaçarlar adında bir başka Türk kökenli hanedanın denetimini ele geçirmesine kadar geçen ara dönem, istikrarsız bir dönem olarak geçmiştir.

1960’ta özellikle fiyatlandırma politikaları konusunda ortak hareket etmeyi sağlamak amacıyla ilk önce beş ülke (İran, Irak, Kuveyt, Suudi Arabistan ve Venezüella) arasında imzalanan bir anlaşmayla kurulan daha sonra on üç üyeye ulaşan OPEC’in yanında 1968’de de sadece petrol üreten Arap ülkelerinin katılımıyla OAPEC kurulmuştur.

Birleşik Arap Emirliklerinde en önemli yönetim aygıtı yedi emirliğin başında bulunan emirlerin katılımıyla oluşan ve bir anlamda başkanlar konseyi niteliğinde olan Yüksek Konseydir. Devlet Başkanı ve Yardımcısını seçen Konsey’de Abu Dabi ve Dubai’nin veto yetkileri bulunuyor.

1948’den itibaren yaşanan göçler nedeniyle 1970’lere gelindiğinde Ürdün nüfusunun %45 (yüzde kırkbeş)’i Filistinliler'den oluşmaktaydı.