ORTA DOĞUDA SİYASET - Deneme Sınavı - 9

İsrail böylece 1947’deki Genel Kurulun taksim kararıyla kendine bırakılan toprakları 1967’de aşağı yukarı dört katına çıkarmış oluyordu. Doğru yanıt “E” şıkkıdır.

Arap-İsrail Savaşları 1948, 1967 ve 1973 yıllarında gerçekleşmiştir. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

12-15 Kasım 1988’de Cezayir’de toplanan FKÖ, Filistin Ulusal Konseyi 1948 bölünme sınırlarını esas alan ve başkenti Kudüs olan sürgünde bağımsız bir Filistin Devleti’nin kurulduğunu açıkladı. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Filistin’in ilk Başbakanı Mahmud Abbas’ın 29 Nisan 2003’te göreve başlamasıyla beraber BM, AB, ABD ve Rusya’nın hazırladığı üç aşamalı “Yol Haritası” taraflara sunuldu. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Bugün İsrail’i içine alan Filistin’in Müslümanların egemenliğine girmesi ikinci Halife Hz. Ömer zamanında yani 637’de söz konusu olmuştur.

İngilizler bir taraftan, Şerif Hüseyin aracılığıyla Araplara birtakım vaadlerde bulunarak onları Osmanlıya karşı ayaklanmaya kışkırtırken diğer taraftan kendi aralarında Osmanlı topraklarını 1916 Mayıs’ında Fransa ile imzaladıkları ve daha sonra ortaya çıkacak olan Sykes-Picot anlaşmasıyla paylaşmaktaydılar. İngilizlerin bölgenin kaderini belirleyen asıl girişim yine Araplardan habersizce Yahudi ileri gelenleri aracılıyla Filistin’de bir Yahudi yurdunun kurulmasına verilecek güçlü destek vaadiydi.

İngiltere’nin Filistin’deki manda yönetimi 14 Mayıs gecesi saat 24.00’ te sona erdi. 14 Mayıs günü Manda’nın sona ermesinden birkaç saat önce Tel Aviv’de toplanan Yahudi Ulusal Konseyi İsrail Devleti’nin kurulduğunu açıkladı. ABD yeni devleti ilk tanıyan ülke olurken SSCB de hemen onun arkasından İsrail’i tanıyan ülkeler arasında yerini aldı.

İsrail devletinin kurulduğunun açıklanmasıyla beraber Mısır, Suriye, Ürdün, Lübnan ve Irak kuvvetlerinin Filistin’e girmeye başlamasıyla Birinci Arap-İsrail Savaşı resmen başlamış oldu. Savaş sonunda İsrail, Filistin topraklarının %78’ini (yani Gazze ve Batı Şeria hariç) ele geçirmiş bulunuyordu.

Süveyş Krizi sırasında İsrail, Fransa ve İngiltere 29 Ekim’den itibaren başta Kanal bölgesi olmak üzere Mısır’ın önemli noktalarını işgal ettiler. Ancak Sovyetler Birliği’nin oldukça sert tepki göstermesi üzerine bu devletin bölgede politik bir üstünlük elde etmesinden çekinen ABD’nin İngiltere ve Fransa’ya baskı yapması üzerine bu devletler BM kararlarına uyarak 6 Kasım’da güçlerini işgal ettikleri bölgelerden çektiler.

Savaşın daha ilk gününde Arap güçlerinin %80’ini etkisiz hâle getiren İsrail, savaş sonunda Ürdün’ün elindeki Batı Şeria ve Doğu Kudüs’ü, Suriye’ye ait olan Golan Tepeleri’ni ve Mısır’a ait olan Gazze bölgesi ve Sina yarımadasını işgal etmişti.

13 Ekim 1973’te Mısır cephesine dönen General Ariel Şaron komutasındaki İsrail kuvvetleri 16 Ekim’den itibaren Sina’nın kuzeyinden Süveyş’in batı yakasına geçmeyi başararak güneye yönelmiş ve Mısır III. Ordusunu kuşatma altına alarak Kahire’yle bağlantısını kesmiştir.

1978 yılında imzalanan bu antlaşmaya imza atan Mısır Cumhurbaşkanı Enver Sedat’tır. Mısır bu yüzden Arap Birliği’nden çıkarılmıştır.

Fez Planı’nda ise şu noktalar üzerinde durulmuştur: 1. Kudüs dâhil, İsrail’in 1967’de işgal ettiği tüm topraklardan çekilmesi, 2. 1967’den sonra işgal edilen yerlerde kurulan yerleşim yerlerinin kaldırılması, 3. Kutsal yerlerde üç dinin dinsel törenlerinin özgürce yapılabilmesi, 4. Filistin halkının kendi kaderini belirleme hakkını ve tek meşru temsilcisi FKÖ önderliğinde ulusal haklarının vurgulanması, 5. Batı Şeria ve Gazze’nin altı aydan fazla süreyle BM gözetimi altında kalması, 6. Kudüs başkent olmak üzere bağımsız Filistin devletinin kurulması, 7. BM Güvenlik Konseyinin bölgedeki bütün devletlere bağımsız Filistin devleti dahil, barışı garanti etmesi, 8. BM Güvenlik Konseyinin yukarıdaki kararların uygulanmasını garanti etmesi.

Doğu Bloku’nun yıkılması ve iki kutuplu yapının, dolayısıyla bölgesel ve global anlamda elli yıla damgasını vuran Amerikan-Sovyet çatışmasının tarihe karışmasıyla noktalanan bu yeni süreç ilk meyvesini ABD önderliğinde Irak’a düzenlenen operasyonla vermiştir.

İngiltere Dışişleri Bakanı Arthur Balfour’ın adıy- la bilinen Balfour Deklarasyonu, 1917 Kasım’ında yani Rusya’da Bolşevik devri- mi (1917 Ekimi’nde) dolayısıyla yeni kurulan Sovyet yönetiminin savaştan çekil- diğini açıklamasından hemen sonra gündeme gelmekteydi.

1918 Mondros mütarekesine kadar Filistin’de yaşayan Yahudilerin oranı %8 (yüzde sekiz), kontrol ettikleri toprak parçası ise sadece %2,5 (yüzde ikibuçuk) dolayındaydı.

İngiliz manda yönetiminin sonuna gelindiğinde yani Taksim Planı’nın BM Genel Kurulunda kabul edildiği tarih olan 29 Kasım 1947’de Yahudilerin toplam nüfusa oranı %31, kont- rol ettikleri toprak parçası ise %6,5 dolayındaydı.

BM Genel Kurulu 11 Aralık 1948’de kabul ettiği 194 (III) sayılı kararlaABD, Fransa ve Türkiye temsilcilerinden oluşacak bir Filistin Uzlaştırma Komis- yonu kurulmasına karar verdi.

1967 Savaşı’na kadar Orta Doğu’da en önemli gelişme 1952’de Mısır’da dar- beyle monarşiye son verilmesinin ardından 1954’te bütün denetimi ele geçiren Nâsır’ın darbenin yıl dönümü olan 26 Temmuz 1956’da Süveyş Kanalı Şirketini millîleştirdiğini açıklaması olmuştur.

Camp David antlaşması 1978 yılında imzalanmıştır.