ORTA DOĞUDA SİYASET - Deneme Sınavı - 5

Irak büyük petrol rezevlerine sahip olduğu için sürekli dış güçlerin oyun alanı haline gelmiştir. Çünkü zengin enerji kaynakları Batının enerji ihtiyacını karşılamak için iştahını kabartmıştır.

ABD'nin Türkiye üzerinden Irak’a kaşı açacağı cepheyi garanti olarak gördüğü için asker ve teçhizat sevkiyatına başlayan Amerikan yönetimini çok kızdıran 1 Mart tezkeresi Türkiye’nin Irak politikasında bir dönüm noktası olmuştur. Bu tarihten sonra Irak politikasının şekillenmesindeki Amerikan etkisini sınırlandıran Türkiye, Bağdat’a yönelik politikasını kendi çıkarları doğrultusunda geliştirme konusunda daha fazla çaba içerisinde olmuştur.

1980’li yılların ikinci yarısında güçlükle elde ettiği siyasi istikrarı ve ekonomik kazanımları kaybetmek istemeyen Türkiye, Türk dış politikasının şekillenmesinde etkili olan dönemin Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın ABD’nin talepleri ve Türkiye’nin çıkarlarını bir araya getirmeye çalışan bir politika izlemesiyle ABD tarafında politikalar izlemiştir.

Her iki ülke de Soğuk Savaş’ın sona ermesini bir fırsatolarak görüp aralarındaki sorunları diyalog yoluyla çözüme kavuşturma arayışına girmek yerine, eski çatışmacı politikayı sürdürmeyi tercih etmişlerdir. Bu durum yönetim ünitelerinin diyaloga yanaşmadığının göstergesidir.

Türkiye ve Suriye arasında Hatay'ın egemenlik sorunu ile başlayan ilişkilerdeki sorunlar günümüze kadar devam etmiştir.

Türkiye, Soğuk Savaş’ın getirdiği güvensiz ortamda ABD’ye yakınlaşmasının bir sonucu olarak İsrail-Filistin sorunu konusundaki politikasını bu ülkenin çizgisine getirmiştir. Bu çerçevede, 1948 yılında kurulan İsrail devletini 28 Mart 1949 tarihinde tanıyarak bu devletin meşruiyetini kabul eden ilk Müslüman devlet olmuş, bundan yaklaşık bir yıl sonra, 1950 yılının Mart ayında iki ülke arasında elçiler düzeyinde diplomatik ilişki kurulmuştur.

Gazze Saldırıları ve Davos Krizi sonras›nda İsrail’e karşı uygulanan yeni politika çerçevesinde somut adımlar atılmaya başlanmış ve Konya'da yapılan Anadolu Kartal'ı tatbikatına İsrail Devleti davet edilmemiştir.

Sadabat Paktı; Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında, 8 Temmuz 1937 tarihinde Tahran'da Sadabat Sarayı'nda imzalanan dörtlü saldırmazlık paktı.

İsrail’in Gazze Şeridi’ne yönelik olarak 27 Aralık 2008-18 Ocak 2009 tarihleri asında gerçekleştirdiği ve 1400’den fazla kişinin hayatını kaybettiği saldırılar sırasında Ankara’dan gelen tepkiler ve sonrasında yaşanan gelişmeler Türkiye-İsrail ilişkileri açısından bir dönüm noktası olmuştur.

Sadabat Paktı, 8 Temmuz 1937’de Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında imzalanan dörtlü saldırmazlık paktı olup, Tahran’da Sadabat Sarayında imzalandığı için bu ismi almıştır. İmzacı devletler arasındaki sınır sorunlarının kalıcı şekilde çözülmesi ile ülkelerin bağımsızlıklarını vurgulama istekleri öne çıkmıştır. Taraflar birbirlerinin içişlerine karışmama, ortak çıkarları ilgilendiren konularda danışma, saldırıda bulunmama ve sınırlara saygı göstermeyi kabul etmişlerdir. Sadabat Paktı, 1979’da İran’daki yeni rejimin paktı feshettiğini ilan edene kadar hukuki varlığını korumuştur.

Türkiye'nin 1950'li yıllardaki planların ardından 1964 yılında Fırat Nehri üzerinde Keban Barajı'nın inşasına başlaması Suriye tarafından kendi su kaynaklarını tehdit eden bir gelişme olarak algılanmış ve iki ülke arasında gerginliğe yol açmıştı. Soğuk Savaş'm ideolojik atmosferinden beslenen düşmanlık bu meselenin Ankara ve Şam arasında görüşülüp diyalog yoluyla çözülmesini engellemiş, iki ülke sorunu karşı tarafa güç uygulamak yoluyla çözmeye yönelik politikalar izlemiştir.

Önce 1970'li yıllarda Ermeni terör örgütü ASALA'ya destek veren ve gerek kendi ülkesinde gerekse etkisi altındaki Lübnan'da bu örgütün faaliyetlerine izin veren Suriye yönetimi, Sovyetler Birliği'nden aldığı destekle 1980'li yıllardan itibaren Türkiye'ye karşı yıkıcı faaliyet gösteren bir başka terör örgütü olan PKK'yi desteklemeye başlamıştır. Bu şekilde Türkiye'ye zarar vermek suretiyle Ankara'yı su sorununda ve Hatay meselesinde tavize zorlayabileceğini düşünen Suriye hızlı bir şekilde Türkiye'nin düşmanları sıralamasında üst sıralara yükselmiştir.

1967 Arap-İsrail Savaşı'nda, topraklarındaki askerî üslerin Arap ülkelerine karşı kullanılmasına müsaade etmeyeceğini ilan eden Türkiye, savaş sırasında Mısır, Ürdün ve Suriye'ye gıda yardımı yapan ve savaş sonrasında BM Genel Kurulunda, İsrail'in işgal ettiği topraklardan çekilmesine yönelik kararın alınmasına katkıda bulunarak Mısır, Ürdün ve Suriye'nin olduğu Arap ülkelerine yakın bir politika izlemiştir.

Sadabat Paktı, Türkiye, İran, Irak ve Afganistan arasında imzalanmıştır.

Turgut Özal, İran ile ülke ilişkilerini düzeltmek amacıyla RCD'yi (Kalkınma için bölgesel iş birliği) canlandırmaya yönelik girişimde bulunmuştur.

Türkiye, Musul petrollerinden 25 yıl süreyle %10 pay almak koşuluyla bu bölgenin Irak sınırları içerisinde yer almasını kabul etmiştir.

Türkiye’nin Irak’ın kuzeyine karşı düzenlemiş olduğu sınır ötesi operasyonlara destek vermeyen Barzani bu müdahaleleri sürekli eleştiren bir tutum içerisine girmiştir.

Irak'a düzenlediği savaş harekatlarını düşünerek ABD cevabına ulaşmak mümkündür.

İsrail, 1980 yılında, Doğu Kudüs'ü ilhak ederek Kudüs'ü başkent ilan etmiştir.

Kitaba göre İngiltere bu dönemde bölgedeki silahlanma faaliyetlerinin yüzde 50’sinden fazlasını tek başına yapmış ve bu stratejisinde Mısır, Ürdün ve Irak’taki monarşileri daha ön planda tutmuştur (Tackney, 1972: 4; Sayigh, 1998: 18). Doğru cevap E seçeneğidir.